1 Нарық жағдайында өндірілетін өнім сапасының ұғымы, мағынасы

КІРІСПЕ ................................................................................................................. 3

2. АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ӨНІМДЕРІН ӨҢДЕУШІ ӨНДІРІСТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ АХУАЛЫ МЕН САПА КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ ................................................................................................... 30

ҚОРЫТЫНДЫ ..........................................................................................77

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ........................................80

ҚОСЫМШАЛАР ..............................................................................81

Àóûë øàðóàøûëû¹û ¼íäiðiñòåði «²àçàºñòàí-2030» ñòðàòåãèÿñûíäà ê¼ðñåòiëãåí áàñûì ñàëàëàðäû» áiði áîëûï òàáûëàäû: Òåê øèêiçàòºà ¹àíà áà¹äàðëàí¹àí åë áîëûï ºàëìàó ¾øií áiç æå»ië æ¸íå òàìຠ¼íåðê¸iáií, èíôðຽðûëûìäû, ì½íàé ìåí ãàç ¼»äåóäi, õèìèÿ ìåí ì½íàé õèìèÿñûí, ìàøèíà æàñàóäû» æåêåëåãåí øà¹ûí ñàëàëàðûí, ¹ûëûìäû ºàæåò åòåòií ò¾ïêiëiêòi ¼íäiðiñòåði, ºûçìåò ê¼ðñåòó ñàëàñûí, òóðèçìäi á½ðûí¹ûäàí äà iëãåði ºàðºûíìåí äàìûòó¹à òèiñïiç. ²àçiðãi á¸òó¸ãåð èìïîðò êåçiíäåãi ºàòà» á¸ñåêåëåñòiê æà¹äàéûíäà ¼íäiðiñòåð ìåí á¾òiíäåé ñàëàëàðäû» íàðûººà áåéiìäåëó ¾ðäiñi æ¾ðiï æàòºàí êåçäå, áiçäi» øèêiçàòòàí áàñºà ¼íiìäåðiìiç á¸ñåêåãå ò¾ñå àëìàéòûí êåçäå áiç ¼íäiðiñòi» àóûð øèêiçàòòûº º½ðûëûìûíà ºàðàé º½ëäûðàé áåðåìiç, àë á¾êië ¼ðêåíèåòòi æ¸íå äàìóøû ¸ëåì á½¹àí òiêåëåé ºàðàìà-ºàðñû æ¾ðiï áàðàäû.

Òî¹ûç æîëäû» òîðàáûíäà îðíàëàñºàíäûºòàí, øåêàðàìûçäû» ¼í áîéûíäà ¼ç ¼íiìiìiçäi ¼òêiçóäi» àñà iði íàðûºòàðûíû» îðàñàí çîð ¸ëåóåòiíå èå áîëûï îòûðìûç. Òàÿó æàòºàí ñèûìäûëû¹û åêi ìèëëèàðä àäàì¹à æóûº íàðûºòàðäû», áiðåí-ñàðàíäàðû áîëìàñà, ºàë¹àí êåç-êåëãåíi ²àçàºñòàí ¼íiìäåðií, ¸ëáåòòå, îíû» сапасы халықаралық стандарттарға сай áîë¹àí æ¸íå òèiñòi ê¼ëiê àðíàëàðû äàìû¹àí æà¹äàéäà æóûòûï ºîþ¹à ºàáiëåòòi. Á½ë ê¼ðøiëåð-Ðåñåé, ²ûòàé æ¸íå Èñëàì ìåí Îðòàëûº Àçèÿ ìåìëåêåòòåðiíi» òîáû, Òàÿó Øû¹ûñ åëäåði-òàðèõè ò½ð¹ûäà ìà»ûçäû ¸ëåìäiê îðòàëûºòàð áîëûï òàáûëàäû.

Îñû ôàêòîðëàðäû åñåïêå àëà, дèïëîìäûº æ½ìûñûìíû» ìàºñàòû ðåòiíäå ²àçàºñòàííû» àóûë øàðóàøûëû¹û ñàëàñûíäà көрсетілетін қызмет пен өндірілетін ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасын àðòòûðóäû» æîëäàðûí ºàðàñòûðóäû àëäûì. Äèïëîìäûº æ½ìûñ îáüåêòiñi áîëûï «Қызыл Жар» ӨК-і òàáûëàäû.

Ìiíäåòòåði ðåòiíäå :

− ¼íiìíi» сапасын арттырудың íàðûºòûº ýêîíîìèêà æà¹äàéûíäà¹û ì¸íií àíûºòàó;

− èìïîðò àëìàñòûðó ñàÿñàòûíû» ìà»ûçûí àøó;

− ауыл шаруашылық ¼íiìäåði íàðû¹ûíû» ²àçàºñòàíäà¹û äàìóûí òàëäàó;

− «Қызыл Жар» ӨК-не æàëïû ñèïàòòàìà áåðiï, îíû» ºàðæûëûº æà¹äàéûí áà¹àëàó;

− ê¸ñiïîðûí өндіретін ¼íiìiíi» сапасын бағалау;

− ²àçàºñòàííû» àóûë øàðóàøûëû¹û ñàëàñûíäà¹û көрсетілетін қызмет пен өндірілетін өнімдердің сапасын àðòòûðóäû» æîëäàðûí ºàðàñòûðó ñèÿºòû ì¸ñåëåëåðäi çåðòòåó, áà¹à áåðó, ½ñûíûñòàð æàñàó áîëûï òàáûëàäû.

Áiðiíøi òàðàóäà ¼íiìíi» сапасын àðòòûðóäû» òåîðèÿëûº ì¸ñåëåëåði ºàðàñòûðûëàäû. Îíû àðòòûðó¹à ¸ñåð åòåòií ôàêòîðëàð¹à æ¸íå ðåòòåéòií çà»äàð¹à ºûñºàøà òîºòàëûï ¼òåìiç. Á¸ñåêåëiê ºàáiëåòòi àíûºòàóøûíû» áiði ñàïà ê¼ðñåòêiøòåðiíå òîëûº ñèïàòòàìà áåðiëåäi. Á¾êië ¸ëåìäiê ñàóäà ½éûìûíà êiðó àëäûíäà¹û ¼íiìíi» сапасын àðòòûðóдың ì¸íi àíûºòàëàäû. Өнім сапасына әсер ететін факторлар анықталып, олардың өндірілетін өнімнің сапасындағы атқаратын қызметі, сондай-ақ олардың түрлері, олардың түрлерінің сапаның атқаратын ортасына қарай топталып, жіктелуіне толық сипаттама беріледі.

Åêiíøi òàðàóäà àóûë øàðóàøûëû¹ûíû өнімдерін өндіру ñàëàñûíäà îíäà¹àí æûëäàð áîéû ºûçìåò åòiï êåëå æàòºàí «Қызыл Жар» ӨК-не æàëïû ñèïàòòàìà áåðiëiï, ºàðæûëûº-ýêîíîìèêàëûº æà¹äàéûíà òàëäàó æàñàëàäû. ʸñiïîðûí өндіретін ¼íiìiíi» сапасына áà¹à áåðiëiï, îíû àðòòûðóäû» æîëäàðû ºàðàñòûðûëàäû. Сондай-ақ көрсетілетін қызмет пен өндірілетін өнімдердің бәсекелік көрсеткіштеріне талдау жасалады. Мұнда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Стандарттарына сүйене отырып өнімді сұрыптарға бөлу, «Қызыл Жар» ӨК-мен өндірілген өнімнің сапасын, сондай-ақ мысалдағы кәсіпорынды есепті ретінде алып осы аудандағы дәл осы қызметпен айналысатын бірнеше кәсіпорындарды салыстырмалы бәсекелестер ретінде алып, жергілікті тұрғындардан, басқа да өңдеуші кәсіпорындардан анкеталық сұраулар жүргізу арқылы негізгі өнімнің сапасына бірқатар маркетингтік талдаулар жасалып зерттеулер жүргізілді.

¶øiíøi òàðàóäà ¼íiìíi» сапасын àðòòûðó áà¹ûòòàðû êåëòiðiëãåí. Ауыл øàðóàøûëû¹û ñàëàñûíäà¹û ºûçìåò åòóøi ê¸ñiïîðûíäàð øàðóàøûëû¹ûìåí îáëûñ àóºûìûíäà òàíûñûï, астық åãóìåí àéíàëûñàòûí ¸ð àóäàííû» òàáè¹è-ýêîíîìèêàëûº æà¹äàéëàðûíû» ºîëàéëûëû¹ûíà áàéëàíûñòû àëûíàòûí дәнді дақылдардың ñàïàñûí, ò¾ñiìäiëiê ì¼ëøåðií, á¸ñåêå ºàáiëåòòiëiãií àðòòûðûï, астықтың ¼çiíäiê º½íûí ò¼ìåíäåòóãå, å»áåê, æåð, ñó, òû»àéòºûø ðåñóðñòàðû ìåí òåõíèêàëûº º½ðàëäàðäû ðàöèîíàëäû ïàéäàëàíûï, ½ñûíûë¹àí àðíàéû òåõíîëîãèÿëàðäû ºîëäàíó áàðûñûíäà î» í¸òèæåëåðãå æåòåòiíäiãi æ¼íiíäå ìûñàëäàð êåëòiðiëãåí. Ñîíäàé-ຠ¼íäiðiñòi» өндірілетін өнімнің сапасын àðòòûóäà¹û : ½éûìäàñòûðóøûëûº-ýêîíîìèêàëûº òåòiêòåð, яғни бір-бірімен тығыз байланысты халық шаруашылығы салаларындағы шаруашылық етуші нарық субьектілерінде (ауыл шаруашылығы – өңдеуші кәсіпорындар - тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары – текстильдік өнеркәсіп кәсіпорындары және т.б.) тізбектелген байланыс жүйесін құрудың тиімділігі; ¼íiìíi» сапасын ê¼òåðóäåãi ê¸ñiïîðûíäàðäû» ¼çàðà áàéëàíûñòàðûí æåòiëäiðói; ауыл шаруашылығы өндірісіндегі инновация, ìàðêåòèíã æ¾éåëåðií æàºñàðòó æîëäàðû òóðàëû ñ¼ç áîëàäû.

Зерттеудің әдістемелік негіздеріне Қазақстан Республикасының Заңдары, Президент Жолдаулары, статистика мәліметтері, сапаны басқару тақырыбында ой қозғаған шетелдік және отандық ғалым-экономистердің және мамандардың ой-пікірлері мен еңбектері қолданылады.

1. Íàðû²òû² æà±äàéäà ´íiìíi³ САПАСЫН КӨТЕРУДІҢ òåîðèßëû² ì°ñåëåëåði

1. 
   Нарық жағдайында өндірілетін өнімнің сапасының ұғымы, мағнасы
   

Сапа - бұл белгіленген және болжанатын сұранысты қанағаттандыра алатын объектінің сипаттамаларының жиынтығы.

Сапа түсінігі: құжаттандырылған процедуралар негізінде үрдістерді басқару; тұрақты тұтынушылармен өзара тиімді әріптестік негізінде өткізу нарықтарын жаулап алу; бәсеке қабілетті өнім ұсыну арқылы жаңа өткізу нарықтарын игеру сияқты қызметтің барлық түріне таралады. «Сапа» - бұл өндірілген өнімнің емес тапсырыс берушінің қайтып келуі. Өндірілген өнімнің сапасын анықтайтын факторлар болып тапсырыс берушінің сұранысына икемделу, кәсіпорынның әрқашан оны ескеріп ал іс жүзінде оны риза қылу табылады.

Кәсіпорындар мен ұйымдар деңгейінде мәселелерді тиімді шешу құралы болып сериясы 9000 ISO стандарттарына сәйкес сапа менеджменті жүйесін ендіру табылады.

Бүгінгі таңда жердің барлық түкпірінен Қазақстанға көптеген және әрдайым сапалы емес тауарлар ағылуда, бұл жағдайда тұтынушы құқығын қорғау үшін бақылау және ақпарат қажет. Алматы стандарттау, метрология және сертификаттау орталығының директоры Есбергенов Базарбай Сейілхановичтің айтуы бойынша, сапа бүгінгі таңда өнімді, жұмысты және қызметті бағалаудың негізгі критериі ол - әр адамның және жалпы қоғамның өмір сүру деңгейін анықтайды. Сапа жоғарғы стандарттың индикаторы секілді, өнім өндіруші өзінің өнімін жарнамалау кезінде оның сапасы жайында сөз қозғайды. Сапа әр кезде әсіресе қазіргі нарықтық экономикаға өту кезеңінде өткір мәселе болуда. Елімізде өндірілетін өнімнің көп бөлігі импортталатын тауарлармен бәсекелесе алмайды. Сондықтан отандық кәсіпорындар көптеген қиындықтарға кездеседі. Көптеген елдер тәжірибесі көрсеткендей, қиындықтардан шығуға негізгі жол ашатын құрал бұл – сапа.

Өнім сапасы – бұл кәсіпорын қызметінің айнасы, осы айнадан қолданылатын техника, технология және басқарушылық деңгейін анық көруге болады. Өнімнің сапасы – маңызды экономикалық категория, сонымен қатар өнімнің өзіндік құны, табыс, рентабельділік және т.б, сияқты экономикалық көрсеткіштермен тығыз байланысты. Өнімнің сапасын арттыруды түрлі аспектілерде сондай-ақ макро және микро деңгейде қарастыру керек.

Өнімнің сапасын көтеру:

- өткізілетін өнім және қызмет көлемін ұлғайтуға;

- экспорт құрылымын жақсартуға;

- ҒТП-ті және басқаларын қолдануға мүмкіндік береді. Өнімнің сапалылығының жоғары деңгейі мемлекет үшін: ҒТП-тің жеделдеуі, экспорттың ұлғайтуы, жаңа өткізу нарықтары мен гүлдену. Ал, нарықтық қатынастар жағдайында, әрдайым сапалы өнім өндіру кәсіпорын үшін өте маңызды, ең алдымен ол кәсіпорын имиджінің қалыптасуына септеседі.

Жоғары деңгейлі имидж, бұл – танымалдылық және сенімділік, сатып алушылардың фирмаға, оның тауарына, қызметіне, тауарлық белгісіне, жарнамасына, фирмалық стиль атрибуттарына оң және тұрақты көзқарасының қалыптасуына себеп болады.

Қазіргі таңда біз экономиканың әр саласында, әлемдік және Қазақстандық нарықтарда мықты да танымал көшбасшы орындарын иемденетін көтеген шетелдік фирмаларды көреміз. Олар: Adidas, Nike, PHILIPS, SONY, Nokia, Coca-Cola және де басқа көптеген фирмалар.

Сонымен кәсіпорында сапа мәселесін шешу – оның сатып алушылар алдындағы жоғары имиджі, сыртқы нарыққа шығу, өнімнің сапасын тұрақты

қылу жоғары деңгейде табыс табуға негіз болады.

´íäiðiñ òåõíîëîãèÿñû ìåí àäàì ºàæåòòiëiãiíi» äàìóû ¸ñåðiíåí ñàïà ð¼ëi ìåí ìà»ûçû ¾íåìi ¼ñiï îòûðàäû. ̸äåíèåò ïåí áiëiì äå»ãåéiíi» ¼ñói ê¾íåí-ê¾íãå ò½òûíóøûëàðäû» òàëàáû ìåí ºàëàóûí ¼ñiðiï îòûð.

Á¸ñåêåëåñòåðäi çåðòòåó