1 Жаза тайынду институтының қалыптасуы мен дамуының тарихи кезеңдері

жүктеу 1,61 Mb.

Pdf просмотр

бет	31/82
Дата	26.03.2022
өлшемі	1,61 Mb.
	#37927

1 ... 27 28 29 30 31 32 33 34 ... 82

Binazarov KR Kilmistik atkaru ОҚУЛЫҚ

Қылмыстық құқық бұзушылық

жасау үшін түрткі болып табылған
жәбірленушінің  заңға  қайшы  немесе  адамгершілікке  жатпайтын
қылығы
—

жеңілдететін мән
-
жай ретінде

Қылмыстық  құқық  бұзушылық

жасау  үшін  түрткі  болып  табылған
жәбірленушінің  заңға  қайшы  немесе  адамгершілікке  жатпайтын  қылығы
дербес  жеңілдететін  мән
-
жай  ретінде  (ҚР

ҚК  53
-
б
. 1-6.  «10»
т.)
қарастырылады.  Бұл  ретте  аталған  мән
-
жайлар  айыпкерге  күшті  жан
күйзелісін тарттырды ма, жоқ па, ол есепке алынбайды.

Күш  көрсету,  қорлау,  азаптау  және  қылмыстық

құқық  бұзушылық

сипаттағы  басқа  да  әрекеттері,  сондай
-
ақ  әкімшілік  құқық  бұзушылықтар
(мәселен,  ұсақ  бұзақылық),  егер  олар  айыпкердің  қылмыстық  құқық
бұзушылық

жасауына арандатушы рөл атқарса, жәбірленушінің заңға қайшы
іс
-
әрекеттері  болып  есептелуі  мүмкін.  Жәбірленушінің  адамгершілікке  жат
қылықтары  да  осындай  рөл  атқаруы  мүмкін.  Сот  тәжірибесінде  қасақана
жасалған,  сондай
-
ақ  абайсызда  жасалған  (мәселен,  көлік  қылмыстық  құқық
бұзушылықтар)  қылмыстық  құқық  бұзушылықтар

кезінде  жәбірленушінің
«
кінәсін
»
жеңілдететін  мән
-
жай  ретінде  қарастыру  бұрыннан  бар,  қалыпқа
айналған  қағида.  Жәбірленушінің  арандатушы  қылығы  айыпкерді  аффект
(кенеттен  пайда  болған  күшті  жан  күйзелісі)  жағдайына  жеткізуі  мүмкін.
Егер  жан  күйзелісі  жағдайында  кісі  өлтірілсе  немесе  денсаулыққа  ауыр  не
орташа  ауырлықтағы  зиян  келтірілсе,  онда  тиісті  мән
-
жайларда  жазаны
барынша  жеңілдету  көзделген  арнаулы  шамалар  (ҚР  ҚК
101, 111-
бб
.)
қолданылады.

А.В.

Сидоров  бұл  жағдайда  қылмыстық  құқық  бұзушылық

жасауға
тікелей  себеп  көп  реттерде  жәбірленушінің  айыпкердің  психикасына

қатты
әсер  еткен,  күтпеген,  қажетсіз  әрекеттері  болып  келеді  деп  есептейді,
мәселен:  қылмыстық  құқық  бұзушылыққа

қатысты  немесе  ерекше
адамгершілікке  жатпайтын  қылығы  жөнінде  негізсіз  айыптау;  әйелді,
айыпкердің туыстары мен жақындарын ашықтан ашық қорлау; патриотизмді
және  ұлттық  сезімді,  ата
-
аналық  парызды  қорлау;  адамның  дене  бітімі
кемшіліктерін  күлкіге  айналдыру;  жұбайлардың  бірінің  көзіне  бірі  шөп
салуын  ашықтан  ашық  бетке  басу  және  қатты  қорлау  және  келекелеу
сипатындағы басқа да әрекеттер
(54).
Қылмыстық  жаза  тағайындау  кезінде  соттар  жәбірленушінің  заңға
қайшы  немесе  адамгершілікке

жатпайтын  қылығының  сипаты  мен
дәрежесінің нақтылығына ерекше назар аударуы қажет. Күш көрсетуден, күш
көрсетемін деп қорқытудан, қорлаудан және басқа заңға қайшы әрекеттерден
көрініс  тапқан  жәбірленушінің  мінез
-
қылығын  сот  іс  бойынша  барлық
істерді,  оның

ішінде  жәбірленуші  мен  айыпкердің  өзара  қарым
-
қатынасын,
т.б. есепке ала отырып, танып
-
білуі керек.

Қарағанды  облыстық  сотының  2000  жылғы  12  шілдедегі  үкімімен
Н.Б.Күргенов  ҚР  ҚК  9
9-
б
. 2-
б
.  «5»
тармағымен  айыпталып,  жауапқа
тартылды. Қылмыстық істің фабуласы бойынша Күргенов өзінің танысы О.

Н.

Веричтың  үйіне  қонаққа  келіп  отырғанда  үй  иесі  Верич  О.Н.  басында
қалжыңдап,  одан  кейін  намысына

тиіп,  Күргеновті  балағаттай  бастайды.
Таныстары  арқылы  Күргеновтің  жазасын  өтеп  жүрген  кезінде
гомосексуалист  болғанын

естігендігін  айтып,  бетіне  салық  қып  басады.
Осыған ыза болған, намыстанған ол ашу үстінде үй иесін пышақтап өлтіреді.

58
Сот  жаза  тағайындау  кезінде  жәбірленуші  қылығының  заңға  қайшы  және
адамгершілікке жатпайтындығын ескергендігін үкімде атап көрсеткен
(55).
Заңға  қайшы  немесе  адамгершілікке  жатпайтын  қылықтардың  кімге
бағытталғанына  ешқандай  шектеу  қойылмайды,  яғни  жоғарыда  аталған
қылықтар  туысқандарына,  жақындарына  және  басқа  адамдарға  қарсы
бағытталуы мүмкін.

Мәселен,  азамат  Н.  жәбірленуші  Д.
-
ға  дене  жарақатын  салғаны  үшін
айыпталды. Сот тергеуі барысында анықталғандай, Д. азамат Ж.
-
ның үйінде
қонақта болған кезде Н.
-
ның әйеліне тиіскен, жыныстық жақындыққа баруға
ұсыныс  жасаған.  Азамат  Д.
-
ның  адамгершілікке  жатпайтын  қылығына
қорланған Н. оған бірнеше соққы жасаған.

Соттар  жасалған  айыпты  қылмыстық  мінез
-
қылығы  қылмыстық  құқық
бұзушылық

жасауға  түрткі  болған  адамға  нақтылы  бағытталғанын  ескеруге
тиіс.  Мұндай  жағдайда  қылмыстық  құқық  бұзушылық

жасаған  адамдардың
әрекеттерінің,  әдетте,  қоғамдық  қауіптілік  дәрежесі  төмен  саналады.
Қылмыстық  жауаптылық  пен  жазаның  жеңілдетілуі  мұндай  жағдайда
қылмыстық  құқық  бұзушылықтың  жасалуына  белгілі  бір  дәрежеде
жәбірленушінің өзінің де кінәсі болғанымен негізделеді. Өйткені, бұл ретте
жәбірленушінің  заңға  қайшы  немесе  адамгершілікке  жатпайтын  қылығы
(нәпсілік құмарлық, спирттік ішімдіктерді асыра қолдану, отбасындағы жат
қылықтар,  күш  көрсету,  қорлау  және  т.б.)  еріксіз  қылмыстық  құқық
бұзушылқ

жасауға итермелеп, шешуші рөл атқарды.

жүктеу 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 27 28 29 30 31 32 33 34 ... 82