1 Жаза тайынду институтының қалыптасуы мен дамуының тарихи кезеңдері

192 
кеңейту  және  ұқсастықтарға  жол  беру.  Сонымен  бірге,  Дания  ҚК
-
де  жаза 
тағайындау механизмін анықтау үшін ерекше маңызы бар бірқатар ережелер 
бар
 (136). 
Айталық,  сот  жауаптылық  шарасын  белгілей  отырып,  ең  алдымен  сол 
қылмыстың  ауырлығы  үдесінен  келіп  шығады.  Сондай
-
ақ 
«
қылмыскердің 
жеке  басына  қатысты  ақпараттарды,  оның  жеке  бастық  және  әлеуметтік 
жағдайларын, оның қылмыс жасағанға дейінгі және одан кейінгі хал
-
ахуалын 
және  қылмыс  жасау  тәсілдерін
» 
ескереді  (ҚК  1
0-
т.  80
-
п.  1
-
6.).  Жазаны 
«
қатайту
» 
негіздері  ретінде  заң  қылмысқа  бірнеше  адамның  қатысуын  (ҚК 
10-
т. 80
-6. 2-
6.), қылмыстық құқық бұзушылықтардың
 
қайталануы жағдайын 
(ҚК  1
0-
т.  81,  83
-
пп.)  атайды.  Жазаланушылықты 
«
төмендететін
» 
мән
-
жай 
ретінде мынадай мән
-
жайлар атап өтіледі:
 
1.
 
егер адам заңды қорғаныстың немесе қажеттіліктің ҚК 14
-
б. көрсетілген 
шегінен шығып кеткен болса;
 
2.
 
егер жазаланатын іс
-
әрекетті жасау сәтіне қылмыскер 18 жасқа толмаған 
болса  және  оған  толық  жаза  қолдану  артық  немесе  жас  шамасына 
байланысты  зиянды  деп  бағаланса.  Мундай  адамдарға  қатысты  жаза 
сегіз жылға түрмеге жабудан аспайды;
 
3.
 
егер  қылмыскер  кешірімді  адастыру  немесе  белгілі  бір  іс
-
әрекетті 
жасауға  тыйым  салатын құқықтық  ережелерді  кешірімді кері  түсіндіру 
ықпалымен әрекет етсе;
 
4.
 
егер  іс
-
әрекет  жәбірленуші  тарапынан  болған  заңсыз  шабуыл  жасау 
немесе  өрескел  қорлау  әсерімен,  күшті  жан  күйзелісі  жағдайында 
жасалған болса;
 
5.
 
егер  адам  іс
-
әрекетті  басқа  адамға  тәуелділігі  себепті  немесе  маңызды 
зиян келтіру қаупінен мәжбүрлі түрде жасаған болса;
 
6.
 
егер  жазаланатын  іс
-
әрекетті  жасағаннан  кейін  қылмыскер  еркін  және 
ерікті түрде сол әрекеттен пайда болған қауіптіліктің алдын алған болса;
 
7.
 
егер жазаланушы іс
-
әрекетті жасағаннан кейін қылмыскер өз әрекетімен 
келтірілген зиянның орнын толық толтырған болса;
 
8.
 
егер ол басқа жолдармен еркін және ерікті жазаланушы әрекеттің алдын 
алуға немесе келтірілген зиянның орнын толтыруға талап қылса;
 
9.
 
егер  ол  еркін  және  ерікті  түрде  тұтқынға  түссе  және  кінәсін  толық 
мойындаса.
 
Сондай
-
ақ ҚК 1
0-
т. 84
-
п. 1
-
6 бб. аталып өткендермен қатар басқа да мән
-
жайлар болған жағдайда, сот жазадан толық бас тартуы мүмкін
. 
Жазаны  қысқарту  негізі  ретінде  қылмысты  күшті  психикалық  күйзеліс 
әсерімен жасау, сондай
-
ақ іс
-
әрекеті жазаның неғұрлым жеңіл түрін қолдану 
үшін куәлікке жүретін басқа да мән
-
жайлар жөнінде айтылған (ҚК 1
0-
т. 85
-
п.).
 
Қылмыстардың  жиынтығы  бойынша  жаза  жалпы  негіздер  бойынша 
- 
барынша қатаң жаза шеңберінде бір жаза тағайындалады. Бұл
 
ретте айрықша 
ауырлататын  мән
-
жайлар  болған  жағдайда  жаза  қылмыстардың  кез  келгені 
үшін  көзделген  барынша  қатаң  жазадан  екі  есе  артық  мөлшерде 
тағайындалуы  мүмкін.  Егер  қылмыстардың  біреуі  үшін  бас  бостандығынан 
айыру түрінде жаза, ал екіншісі үшін 
- 
айыппұл
 
көзделсе, онда сот жай бас 
бостандығынан  айырумен  байланысты бір  жаза  тағайындаудың  орнына,  екі 
қылмыс үшін бас бостандығынан айыруға қосымша айыппұл
 
салуы мүмкін. 

193 
Әр түрлі
 
қылмыстар үшін бір текті емес санкциялар, мәселен олардың біреуі 
үшін айыппұл, ал екінші біреуі үшін айып
-
күн ретінде жаза көзделген болса, 
сот егер бөлек жаза тиімсіз болса, айып
-
күн ретінде ортақ жаза тағайындауы 
мүмкін (ҚК 10
-
т. 88
-
п.).
 
Дания  ҚК  бойынша  нақ  Швеция  ҚК
-
дегі  сияқты  аяқталмаған  қылмыс 
үшін, кәмелетке толмағандарға қатысты
 
төмендетілген жауаптылық қағидасы 
қолданылады.
 

жүктеу 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: