31
беруді ізгілендіру жеке тұлғаның
дамуына және оқытуды саралауға
мүмкіндіктер туғызуға бағытталған.
Тәуелсіз мемлекетіміздің ертеңі
ұрпақтың рухани байлығы, мәдениеті,
саналы ұлттық ойлау қабілеті мен
біліміне, іскерлігіне байланысты. Осы
орайда, егеменді еліміздің білім беру
жүйесінде әлемдік деңгейге жету үшін
жасалып жатқан талпыныстар оқыту-
дың әр түрлі әдіс-тәсілдерін қолдана
отырып, терең білімді, ізденімпаз,
барлық іс-әрекеттерінде шығармашы-
лық бағыт ұстанатын, ӛз болмысын
таныта алатын жеке тұлға тәрбиелеу
ісіне ерекше мән берілуде. Мектептегі
оқу үрдісі оқушылардың танымдық
белсенділігін арттырып, шығармашы-
лық әрекетін дамытуына жол ашуы
қажет.
Таным – қоғамдық тәжірибенің
дамуы мен тәуелді адам ойлауында
шындықтың бейнелену және қайта
жаңғыру барысы, нәтижесі әлем жайлы
жаңа білімдер болып табылады. Таным
теориясы – шындықты танудың мүмкін-
дігі, мақсаттары, жолдары және құрал-
дары жӛніндегі философиялық ілім.
Оқушының оқу-таным әрекетін
арттырудың тиімді құралдарының бірі –
оқушының
ӛзіндік
жұмысы
мен
ӛздігінен білім алу әрекеті. Ӛзіндік
жұмыс істеу іскерліктері мен дағды-
лары, сӛзсіз ой еңбегінің мәдениетімен
байланысты. Білімді игеру барысында
оқушы кездесетін қиыншылықтарды
жеңу, табандылық, есте сақтау, кітаппен
жұмыс істеу, байқау және жазба
жұмысын жүргізе білу, ой-әрекеттерінің
бірқатар тиімді тәсілдерін игеру, ӛзін
бақылай білуі керек.
Жүйелі, дұрыс ұйымдастырылған
танымдық әрекет түрлері нәтижесінде
шәкірттің білімі, біліктілігі кеңейіп,
танымдық ізденімпаздығы қалыптаса-
ды. Оқушылардың танымдық тапсырма-
ларды орындауы шығармашылықты,
ізденімпаздықты талап етеді. Сондық-
тан, мұндай тапсырмаларды орындау
кезеңдермен жүзеге асады:
- ӛзекті мәселені табу;
- мақсаты мен міндеттерін айқын-
дау;
- зерттеу әдіс-амалдарын белгілеу.
Л.С.Рубенштейн
кӛрсеткендей
«Танымдық әрекет процесінде ойлаудан
ӛзгеше адамның қоршаған дүниеге
қатынасы
білінеді».
Танымдық
әрекеттің негізгі формасы, тәсілі және
психикалық механизмі – ойлау. Ол үшін
оқытушы шәкірттерінің табысын үздік-
сіз қадағалап, оларға оқу пәнінің
логикасымен үйлесімді, ақыл-ойдың
дамуына кӛмектесетін тапсырмалар
беріп отыруы керек. Мұндай тапсырма-
лар оқушыларды жаңа білімді меңгеруге
құлшынысын
арттырады,
белгісіз
нәрселерді тануға үйретеді, игерілген
білімдерін іс жүзінде қолдана білуге
баулиды. Әр сабақта оқушылардың
ойлау және танымдық қабілеттерін
дамыту мақсатында тӛмендегідей тап-
сырмалар
беріп
отыруға
болады.
Мұндай тапсырмалар оқушылардың
ақпараттық құзыреттілігін арттырудың
бірден-бір
жолы
екені
анық.
Ақпараттық құзыреттілік арқылы білім
алушылар:
- сыни тұрғыдан ұғынылған ақпа-
раттар
негізінде
саналы
шешім
қабылдауға;
- ӛз бетінше мақсат қойып, мақсат-
қа жету үшін танып-білу әрекеттерін
жүзеге асыруға;
- ақпараттарды ӛз бетімен табуға,
талдауға, іріктеу жасауға, жүйелендіру-
ге, сақтауға, түрлендіруге және тасы-
малдауға, оның ішінде қазіргі заманғы
ақпараттық-коммуникациялық техноло-
гиялардың кӛмегімен жүзеге асыруға;
- логикалық операцияларды қолда-
на отырып дәлелдеп, ақпараттарды
ӛңдеуге;
- ӛзінің оқу қызметін жоспарлауға
және қолдануға мүмкіндік алады.
Оқушы қызығушылығын оятып,
қабілетін арттыруда, ойын сараптап,
нақты дәл жауап алуда танымдық
тапсырмаларды пайдаланудың маңызы
зор. Қызығу – танымдық іс-әрекеттің
4 (42) 2014
Мҧғалім іс-тәжірибесінен
105
32
қозғаушы күші. Оқушыдағы танымдық
қызығуды
қалыптастырудың
үш
жағдайы бар:
- оқытудың мазмұны, оқушыларды
қызықтыратын жаңалық, ғылым мен
техниканың соңғы табыстары, бұрын-
нан
білетін
мағлұматының
жаңа
қырынан ашылуы;
- оқушының
таным
әрекетін
ұйымдастыру формаларын, құралдарын
және әдістерін жетілдіру;
- оқушылардың ӛздігінен істейтін
жұмыстарын, ӛздігінен білім алуын
тиімді ұйымдастыру, шығармашылық
және зерттеу жұмыстарына белсенділік
қалыптастыру.
- мұғалім мен оқушы, оқушы мен
оқушы арасындағы қарым-қатынасы
сыйластық, ізеттілік орнатып, жүрек
жылуының болуын қамтамасыз ету.
Н.В.Савиннің
тұжырымдауы
бойынша, «Мұғалім – оқушының
танымдық іс-әрекетін жақсы ұйымдас-
тырушы, балаларды табысына қатты
ынта қоятын, олардың рухани ӛсуіне
мүдделі, қамқор адам». Әрбір баланың
танымдық қабілетін дамыту әрбір ұстаз
міндеті дей отырып, ӛз оқушыларымды
тек биіктерден кӛруді қалаймын.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған
Мемлекеттік бағдарламасы, - Қазақстан Республикасының Президенті мен
Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер жинағы, 2010 ж.
2. А.Дистерверг. «Неміс мұғалімдерінің білім беру ісіне басшылық» еңбегі.
3. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жӛніндегі 2012-
2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары, - Қазақстан Республикасы
Үкіметінің қаулысы, 2012 ж.
4. И.А.Зимняя. Педагогикалық психология. Алматы · «TST-company» 2005 ж.
МҦҒАЛІМНІҢ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІНДЕГІ ЖАҢАША КӚЗҚАРАС
А.Байымбетова
Қызылорда қаласындағы №171 Ғ.Мұратбаев атындағы орта мектептің қазақ тілі пәні мұғалімі
Қай салада болмасын жаңашыл-
дық шеберлікті арттырары сӛзсіз. Білім
берудің жаңа құрылымы және оқу-
әдістемелік мазмұнының ӛзгеруі мұға-
лімдердің кәсіби шеберліктерін жаңар-
туын, шығармашылық ізденісінің шың-
далуын қажет етіп отыр. Сондықтан,
қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты –
бәсекеге қабілетті маман дайындау.
Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі –
мұғалім десек, ізденімпаз мұғалімнің
шығармашылығындағы ерекше тұс –
тұлғаның жүрегіне жол таба білуі.
Ұстаз – ӛз кәсібін, ӛз пәнін, барлық
шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам.
Ӛзгермелі қоғамдағы кәсіби педагог
маман – педагогикалық құралдардың
барлығын меңгерген, тұрақты ӛзін-ӛзі
жетілдіруге талпынған, рухани дамыған,
толысқан шығармашыл тұлға.
Қазіргі
уақытта
ғылым
мен
техниканың дамыған заманында білім
беру үрдісінде кӛптеген модулдер қол-
данылып жүр. Мен ӛзімнің тәжірибемде
«Сыни
тұрғыдан
ойлау»
модулін
басшылыққа ала отырып жұмыс жасап
Мҧғалім іс-тәжірибесінен
4 (42) 2014
106
Достарыңызбен бөлісу: |
