1 Жауапты хатшы

         
34           
керек.  Сонымен  қатар,  біз  тек  ӛз 
баламыздың  ғана  емес,  қоғамның  да 
тәрбиешісі 
екеніміздің 
ұмытпайық. 
Ӛйткені,  ӛзгенің  жат  қылықты  баласы 
сіздің  балаңызға  әсер  етуі  мүмкін.  Бұл 
балаға  берген  тәлім-тәрбиеңізді  желге 
ұшырады  деген  сӛз.  Қазақтың  «қырық 
үйден  тыйым»  деген  сӛзінің  астарында 
үлкен  мән-мағына  бар  демекпін,  ӛсіріп 
отырған  ұл-қыздарымызды  еліміздің 
салиқалы, тәрбиелі, саналы азаматы етіп 
тәрбиелейік демекпін. 
 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
 
1.  Қ.Жарықбаев. Психология. Алматы: Білім, 272 б, 1993 ж. 
2.  Л.С.Выготский. Психология. М: Апрель Пресс, 1008 с, 2000 г. 
3.  Ф.Н.Гоноболин. Психология. Алматы: Мектеп, 232 б, 1976 ж. 
4.  К.А.Оразбекова.  Ұлттық  психология  мен  халық  тәрбиесі  болашақтың  бастауы 
хақында. Алматы: «Дәуір», 554 б, 2000 ж. 
5.  А.А.Крылова. Психология. Москва: 584 с, 2000 г. 
6.  А.Г.Асмолов.  Психология  личности:  Принципы  общепсихологического  анализа. 
Учеб. для студ высш. учеб.заведений. М: Смысль, 416 с, 2001 г. 
7.  А.Н.Сукова,  А.А.Дергеча.  Социальная  психология:  Учеб.  пособие  для  студ.  высш. 
учеб. заведений / под. ред. М: Академия, 600 с, 2001 г. 
8.  В.В.Богословский. Жалпы психология. Алматы: Мектеп, 350 б, 1979 г. 
9.  С.Рубинштейн.  Жалпы  психологияның  негіздері,  ІІ  басылым,  Мәскеу,  302  б,               
1946 ж. 
10.  Н.Елікбаев. Ұлттық психология: кӛмекші оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті, 
96 б, 1992 ж. 
 
 
Аннотация 
 
Жеке  тұлғаның  ӛзін-ӛзі  тәрбиелеу  факторларын  қарастыру.  Шығармашыл 
тұлғаның дамуына маңызды алғашқы эстетикалық құндылықтарға сипаттама беріледі. 
 
Аннотация 
 
Рассмотрение  факторов,  пробуждающих  личность  к  самовоспитанию. 
Характеристика  особенностей  главенства  эстетических  ценностей  для  развития 
творческой личности. 
 
Abstract 
 
Consideration  of  the  factors  awakening  the  personality  to  self-education.  The 
characteristic  of  features  of  domination  of  esthetic  values  for  development  of  the  creative 
person. 
 
 
 
 
 
 
 
4 (42) 2014 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
 
75 

         
30           
ТҦЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ҚҦЗЫРЛЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ –  
ОҚУ ҤДЕРІСІНДЕГІ ОҚУШЫНЫҢ СУБЪЕКТИВТІ ҦСТАНЫМЫНЫҢ 
ҚАЖЕТТІ ШАРТЫ 
 
 
Н.Төлегенова 
«Ӛрлеу» БАҰО» АҚ филиалы ҚОБ ПҚ БАИ, 
«Инновациялық дамуды әдістемелік қамтамасыз ету» бӛлімінің жетекші маманы 
 
 
Елбасымыз 
Н.Ә.Назарбаевтың 
«Қазақстан  жолы-2050:  Бір  мақсат,  бір 
мүдде,  бір  болашақ»  атты  Қазақстан 
халқына Жолдауында: «Біріншіден, бар-
лық  дамыған  елдердің  сапалы  бірегей 
білім  беру  жүйесі  бар.  Ұлттық  білім 
берудің  барлық  буынының  сапасын 
жақсартуда  бізді  ауқымды  жұмыс  күтіп 
тұр.  Сондықтан,  оларға  заманауи  бағ-
дарламалар  мен  оқыту  әдістемелерін, 
білікті  мамандар  ұсыну  маңызды.  Орта 
білім  жүйесінде  жалпы  білім  беретін 
мектептерді  Назарбаев  зияткерлік  мек-
тептеріндегі  оқыту  деңгейіне  жеткізу 
керек.  Мектеп  түлектері  қазақ,  орыс 
және  ағылшын  тілдерін  білуге  тиіс. 
Оларды  оқыту  нәтижесі  оқушылардың 
сындарлы  ойлау,  ӛзіндік  ізденіс  пен 
ақпаратты терең талдау машығын игере 
білуі тиіс», - деп кӛрсетілді. 
Қазіргі  заманғы  күрделі  әлеумет-
тік  ортаға  жастардың  бейімделе  білуі, 
тұлғааралық  ӛзара  қарым-қатынастарға 
тез  кіре  алуы,  ӛз  мүддесін  басқалардың 
мүддесімен  тең  жағдайда  қоя  білуі, 
қызметтестерімен  жақсы  ӛзара  қарым-
қатынас  және  ынтымақтастық  жасай 
білуі, ӛз еңбегінің нәтижесі үшін батыл-
дыққа,  ойлау  дербестігіне,  әлеуметтік 
жауапкершілікке  ие  бола  отырып  ақпа-
раттың үлкен ағынына жеңіл  бейімделу 
мен идеяларды еркін жүзеге асыра білуі 
тиісті  мектеп  түлегіне  жаңа  талаптар 
қояды.  Жоғарыда  келтірілген  қасиеттер 
ӛзіне  тән,  ӛздігінше  дамуға  қабілетті 
шығармашыл  тұлға  ғана  ӛмір  сүруге, 
ӛзін-ӛзі  кӛрсетуге  және  ақиқатты 
кӛрсетуге қабілетті. 
Жеке  тұлғаға  бағытталған  педаго-
гикалық  кӛзқараста  тұлға,  дербестік, 
жеке  бас  сияқты  ұғымдар  маңызды 
орын  алады.  Субъектілікке  ден  қою 
жаңа  теориялық  ағыммен  емес,  жеке 
тұлға  –  дегеніміз  субъектілік  феномені 
екендігін  түсінумен  байланысты.  Бұл 
оқушының  дәстүрлі  оқыту  нысаны 
ретінде  емес,  білім  субъектісі  ретінде 
ұстанымын  ӛзгертеді  (Субъект  бұл  ӛзін 
және қоршаған орта ақиқатын тану мен 
түрлендіруге, саналы және шығармашы-
лық  белсенділікке,  еркіндікке  ие  жеке 
бас немесе топ). 
Субъектінің нысаннан айырмашы-
лығы  неде?  Субъект  белсенді  әрекетке 
бейім,  ал  әрекет  ету  нысаны  енжар, 
белсенділік  танытпайды,  тек  жоғары 
жақтың  бұйрығын  орындайды.  Субьек-
тінің  белсенділігі  ӛзінде,  яғни  ӛздігінен 
орындалатын  іс-қимылдарға  қабілетті-
лікті  білдіреді.  Егер  де,  оқушыда  бұл 
қабілеттілік  дамымаған  болса,  онда 
мінез-құлық  енжарлығы  орын  алады. 
Ал, оның салдары жеке адам мен қоғам 
үшін  қандай  зардаптар  әкелетіні  бәріне 
белгілі: оқуға, ӛмірге қызығушылықтың 
тӛмендеуі,  нашақорлыққа,  виртуальды 
компьютерлік  ақпаратқа  бағынушылық 
т.б.  Мектепте  енжар  оқушы  ӛзінен  ӛзі 
тұйықталады, шеттетіледі, мазақ, агрес-
сия,  манипуляция  нысаны  болып  қала-
ды.  Нысан  ӛзінің  қайталанбастығын 
жоғалтады  және  басқа  нысандарға 
теңестіріледі. 
Біздер  мұғалімдер  жиі  барлық 
мектеп  ӛмірінің  оларда  бағдарламалан-
ғанын  және  бастамашылықты  тұншық-
тырғанын,  субъектіліктен  айырғанын, 
конфеормизмді  жақтағанын  ұмытып, 
біздің  түлектеріміздің  дамымай  қалға-
нына,  дербессіздігіне,  жетілмегендігіне 
қынжыламыз. 
Осылай 
қалыптасқан 
тұлғада  жауапкершілік  пен  дербестік, 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
4 (42) 2014 
76