1. Емтихан өткізудің мақсаты мен міндеттері

Тарихнама пәнін оқытудың мақсаты  - студенттерді тарих ғылымы мен білмі саласында 

тарихнаманың проблемалық білімін, мәселелері мен жетістіктерін қоғамда, білім салаларында, 

ғылыми  зерттеулерде  пайдалана  білуді  үйрету,  пәннің  ғылыми  әдістерін    меңгеру.  Курсты 

оқытудың міндеттері:  

тарихи  ой  өрісінің  қалыптасуы  және  ежелдегі  тарихи  сипаттаудың 

қалыптасуын,  антикалық  әлем  және  ежелгі  дәуір  ортағасырлық,  жаңа  заман  және  тәуелсіз 

Қазақстан  тарихының  тарихнамасымен  танысу;  Қазақстан  тарихнамасын  негізгі  кезеңдері 

бойынша  қарастыру;  баклаврдың  бойында  оқып-үйреніп  отырған  түйіткілдерге  қатысты  сыни 

көзкарас,  креативті  ойлау  қабілетін  қалыптастыру;  зерттеу  жұмыстарында  тарихнамалық 

талдау  әдістерін  тиімді  пайдалануды,  зерттеп  отырған  мәселе  бойынша  өзінің  жеке  бағдарын 

айқындауға үйрету болып табылады. 

Тарихнаманың  және  деректанудың  тарих  пәндері  жүйесінде,  тарихи  зерттеулер 

құрылымында  алатын  орны  мен  маңызы.  Пәннің  іргелі    кәсіптендіру  пән  ретінде  қалыптасу 

кезеңдері. 

Қазақстан тарихнамасы және деректануының теориялық және методологиялық негіздері. 

 

ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫНЫҢ ТАРИХНАМАСЫ 

 

Ежелгі және ортағасырлық Қазақстан тарихының тарихнамасы 

Тайпалар  конфедерациялары  және  мемлекеттік  құрылымдар  туралы  тарихнамалық 

танымдар (б.з.дейінгі  V ғ.-ХІ ғ). 

Ежелгі  және  ортағасырлық  Қазақстан  тарихындағы  тарихи  танымның  негіздері  Тарихи 

жазудынң тәсілдері мен түрлері - күнделікті мифтік білім, діни көзқарас - провиденциализм. 

Қазақстан тарихы бойынша ежелгі тарихнама. Ерте көшпелілер дәуірі туралы антикалық 

және  парсы  шығармалары.  Қытай  тарихнамасы  Қазақстан  халықтары  туралы  (б.зд.  II  ғ.  -  б.з. 

VІІІ  ғ.).  Қазіргі  Қазақстан  ғылымы  үшін  үндіарийлер  мәселелері.  Үндіарийлердің  шығу  тегі 

туралы теорияларға шолу. 

Қазақстан тарихының түркі кезеңдегі тарихнамасы. 

Көне  түрік  руналық  жазба  ескерткіштері.  Түрік  қағанаты  бірінші  тарихшыларының  

(Тоныкөк,  Иолық  тегін)  тарихи  көзқарастары.    Ром  авторларының  еңбектері.  Византиялық 

шығармалар. Орыс жылнамалары. 

ІХ-ХІІ  ғасырлардағы  Қазақстан  тарихы  бойынша  араб  және  парсы  зерттеулерде    Араб 

зерттеушілерінің  халықтарды  сипаттау  кезіндегі  бағыттары.  Араб  авторларыныц  тарихи 

көзқарастары. Ибн-Хордадбектің, эл-Джахиздің, Ибн-Фадланның, эл-Истахридің, Гардизи және 

т.б.  еңбектерін  М.Қашқаридің  ғылыми  үлесі.  эл-Марвазидің  ғылыми  талдауы,  эл-Табаридің 

тарихи-әдеби  еңбегі.  Ғалым-энциклопедист  Иакудтың  (1179-1229)  тарихи  мәліметтері.  

Ж.Баласағұн, эл-Фараби зерттеулері 

Эпикалық ескерткіштер тарихнама тұрғысында. 

Қазақстан тарихының тарихнамалық дәстүрлері (ХІІІ-ХVІІ ғғ.) 

ХІІІ-ХVІІ  ғғ.  Зерттеулердің    Қазақстан  тарихы  үшін  мәні.  Тарихи  зерттеулердің 

тақырыптары.  Ішкі  монғолдық  қатынастары  мен  Шыңғыс  ханның  Орталық  Азия  және 

Қазақстанды жаулап алу жөніндегі зерттеушілердің көзқарастары. Ортағасырлық  авторлардың 

тарихи көқарастарының ерекшеліктері мен сипаты. 

Қазақстан  тарихының  ХІІІ-ХVІІ  ғғ.  тарихнамалық  ерекшеліктері  Монғол  кезеңі  туралы 

жазба  деректер.  ХІІІ-ХVІІ  ғасырлардағы  мемлекеттік  құрылымдар  жайындағы  мұсылман 

деректері.  Мұсылмандық  тарихнамалық  дәстүр.  ХІІІ  ғ.  Моңғол  империясы  және  Алтын  Орда 

тарихы бойынша Еуропа зерттеушілері. 

ХV-ХVІІ  ғ.  Қазақстан  тарихы  бойынша  зерттеулер.  Орыс  мұрағат  материалдары. 

Саяхатшылардың жазбалары мен елшілердің есептері.  Ауызша тарих айту дәстурі. 

ХVІІІ-ХІХ ғасырлардағы тарихи бөлім 

ХVІІІ  ғасырдағы орыс тарихи ойының Қазақстан тарихын зерттеудегі теориялық- әдістемелік 

мәселелері.  Провиденциализмнің  рационализммен  ауысуы.  Саясаттың  идеологиялық 

қалыптары  -  еуроцентризм,  шовинизм,  қазақ  халқын  тарихи  зерттеудегі  бұрмалаушылық, 

Қазақстанды  зерттеудің  отаршылдық  мақсаты.  Қазақстандық  тақырыптың  тарих  ғылымының 

ерекше саласына айналуы, орыс шығыстануының қалыптасуы. 

Қазақ даласын зерттеу бойынша алғашқы ресейлік экспедициялар                            Г.Ф 

Миллердің, И.К.Кирилловтың еңбектері. В.Н.Татищев және қазақ халқының этногенез мәселесі 

Қазақ  халқын  оқып-  үйренудегі  П.И.Рычковтың  қызметі.  Қазақстанның  Ресейге  қосылу 

мәселесі. ІІ-ші Академиялық экспедицияның ғылыми-зерттеу еңбектері. 

XIX гғасырдағы тарихи ойдың дамуы 

Қазақ  халқының  қалыптасуы  туралы  орыс  зерттеушілерінің  еңбектері.  Қазақтардың 

этногенезі  мәселелерін  зерттеу.  Жер  аударылған  декабристердің  Қазақстанды  зерттеулері. 

Ресейдің  әскери  тарихшылары:  С.Б.  Броневский,  М.И.Веньюков.  Ресейдің  Орталық  Азияны 

жаулап алуы тарихының 53 ағымдары. М. Красовский, Г.Ф. Гене және басқалар. Қазақтардың 

өмірі туралы мәліметтердің жиналуы. А.И.Левшиннің қазақтардың тарихы бойынша еңбектері 

А.И.Левшиннің қазақтардың тарихы бойынша еңбектері. 

Орыс географиялық қоғамының қызметтік Статистикалық комитеттер. Орынбор ғылыми 

мұрағаттық  комиссиясы.  Жаратылыстану,  антропология  және  этнография  әуесқойларының 

Мәскеу қоғамының Түркістан бөлімі. Археология Әуесқойларының Түркістан үйірмесі. 

Қазақстан тарих ғылымының XIX ғ. ІІ жартысы мен XX ғ. басында дамуы. 

Қазақ ұлт зиялыларының кернеют екшдершщ тарихи кезкарастары. 

Кеңестік Қазақстан тарихнамасы 

Қазақ  ұлт  зиялыларының  1917  жылғы  қазан  төңкерісінің  мәні  мен    мазмұны  туралы 

еңбектері.    Қазақстанда  ғылыми-тарихи  орталықтар  мен  мекемелердің  пайда  болуы.    XX 

ғасырдың 20-30 жылдарындағы Түркістанның тарихи тағдыры туралы тарихи көзқарастары. 

«Қырғыз өлкесін  зерттеу бойынша қоғамның» жұмысы. Тарих ғылымы үшін мамандар 

дайындау.  Тарихи  мекемелердің  ұйымдастыру.  Ұлт  зиялыларының  большевизмнің  таптық 

бағытына  көшуі.  «Алаш»  партиясы  мен  «Алашорда»  үкіметінің    рөлі  мен  қызметінің 

бұрмаланған  еңбектердің  пайда  болуы.  Дәстүрлі  шаруашылық  бойынша  еңбектердің  мәні. 

Қазақстан  тарих  ғылымында  көшпелілерді  жаппай  ұжымдастыру  негізінде  жаппай 

отырықшыландыру туралы большевиктік тұжырымдаманың бекуі. 

Қазақстан  тарих  ғылымы  сталинизмнің  консервациясы  жылдарында  (1940-  1950-

жылдардың  ортасы).  XX  ғ.  50-  жылдардың  II  -  жартысы  1990  жылдардың  бас  кезіндегі 

Қазақстан тарихнамасы. 

Тәуелсіз Қазақстан тарихнамасы 

Қазақстан  тарих  ғылымындағы  методологиялық  ізденістер.  Қазақстанда  тарихи  ойдың 

жанғыруы  бойынша  үрдісінің  басталуы  мен  барысы.  Қазақ  мемлекеттілігінің  тарихын  жаңа 

бағыт  тұрғысынан  зерттеу.    Саяси  қуғын-  сүргіннен  зардап  шеккен  қазақ  ұлт  зиялылары 

өкілдері және мемлекет қайраткерлерінің еңбектері. Қазақстандағы жаппай ұжымдастыру және 

көшпелі, жартылай көшпелі қазақ ауылдарын отырықшыландыру тарихын қайта зерттеу. Саяси 

қуғындалған  халықтарды  Қазақстанға  депортациялау  тарихын  зерттеудегі  жетістіктер.  Қазақ 

диаспорасының  тарихын  зерттеу  мәселелері  Қазақстанның  шетелдік  тарихнамасы. 

Қазақстанның  әлеуметтік-  демографиялық  жағдайы  туралы  зерттеулер.  Ежелгі  және 

ортағасырлардағы  Қазақстан  тарихын  зерттеу.  «Мәдени  мұра»  мемлекеттік  бағдарламасы 

аясында  жарық  көрген  еңбектер  және  олардың  маңызы.  Отандық  тарих  және  тарихнама 

ғылымының  дамуы.  Қазақстан  тарихы  бойынша  қорытындылаушы  еңбектер.  Қазақстан 

тарихнамасы монографиялар мен оқу                  құралдары. 

Деректану теориясы.  Деректанудың теориялық және әдістемелік мәселелері 

Тарихи  деректер-  өткенді  танудың  негізі.  Тарихи  деректердің  анықтамасы.  Деректер 

туралы  жалпы  түсінік. Зерттеушінің  деректермен  жұмысының  кезңі.  Деректану  ғылымы  және 

зерттеу нысаны. 

Деректану  теориясы.  Тарихи  деректер  бейнелеу  теориясы  тұрғысынан.  Деректердегі 

объективтік  және субъективтік туралы.  Тарихи шындық  пен деректің,  дерек пен тарихшының 

диалектикалық  байланыс  механизмі.  Тарихи  дерек  ұғымы  ақпарат  теориясы  туралы  білім 

тұрғысынан.