1. Әдебиет теориясы ғылымының әдіснамалық қағидалары Әдебиет теориясы

жүктеу 233,12 Kb. бет 8/52 Дата 29.10.2022 өлшемі 233,12 Kb. #39901

Навигация по данной странице:

• 14. Модернизм идеологиясының постмодернизм философиясына әсері

Модернизм (итал. modernismo, лат. modernus – жаңа, қазіргі) – XX ғасыр басында рухани сана дағдарысы кезінде пайда болған философиялық-эстетикалық ағымдардың жиынтық атауы. Жалпы модернизм деген термин 1917 жылы алғаш рет неміс философы Рудольф Паннвиценің «Кризис европейской культуры» деген еңбегінде қолданылды. Паннвиценің аталмыш еңбегінің атауынан көрініп тұрғандай бұл әдеби ағым Батыс қоғамының экономикалық жағынан ғана емес, рухани жағынан тығырыққа тірелуінен туындаған болатын. Еуропалық қоғамның әйгілі экономистері мен саясаттанушылары, философтары бұл экономикалық, әрі рухани коллапстан шығудың айқын жолын көрсетіп бере алмады, Батыс өркениеті осылайша уақытша депрессияға ұшырады. Міне, осы кезде Батыс әдебиетінде футуризм, символизм, экспрессионизм, авангардизм, неоавангардизм секілді әдеби ағымдар пайда болды. Ал, модернизм деген бар болғаны осы ағымдардың бәрінің ортақ атауы ғана. Ал, қазақ әдебиетіндегі модернизмге келсек, ол біздің көркемсөз өнерімізде ХХІ ғасырда, бүгін ғана пайда болған жоқ. Қазақтың ең алғашқы модернистері – прозада Ж.Аймауытов пен М.Әуезов, поэзияда М.Жұмабаев пен Бегнияз Күлеевтер болатын. Мағжанның «Жер жүзін топан басса екен», «Мені де, өлім, әлдиле» деген жырлары модернизм емей немене? Мұнда ақын өмірдің ешқандай мағынасы жоқ екенін мойындайды, сондықтан, Еуропа модернистері секілді терең қайғыға шомады, болашақтан үміт сәулесін көре алмай торығады. Мұндай мистикалық сарындар өмірден тым ерте, қыршын кеткен Бернияздың өлеңдерінен де молынан табылады. Сондықтан, Б.Күлеев трагедиялық жағдайда өмірден қайтқанда ең алдымен оны жоқтап, қабырғасы қайысқан өнер иесі Мағжан болатын. Бұл кездейсоқтық па? Жоқ, бұл өзімен рухтас жас ақынның қазасы жанына қатты батқан рухани туыс адамның шын жүректен шыққан мұңы еді. 14. Модернизм идеологиясының постмодернизм философиясына әсері Постмодернизм әдебиетте, өнерде ХХ ғасырдың екінші жартысында пайда болғанын бәріміз білетін болармыз. Модернизмнің күні батып, жаңа кезең өнер тариxының саxнасына шықты. Модернизмнің кейінгі дәуір саналғанымен, сол ағымның жалғасы емес, бөлек түсінікке құралған. Бұны әдебиеттің айналасындағы барлық адам білетін шығар, сондықтан оған ұзақ бөгелудің қажеті жоқ деп ойлаймыз. Постмодернизмнің біздің әдебиетке әсері мен оның берері туралы қазір ештеңе айта алмаймыз. Себебі бізде модернизм, содан кейінгі постмодернизм тариxы жоқ. Ал ол болуы үшін кемі жарты ғасыр уақыт керек шығар. Басқаша айтсақ, Кеңес әдебиетінен шыға алмай қалғандықтан, модернизмді аттап, бірден постмодерн қоғамға түсіп кеттік. Ендігі дамудың қай бағытта жүретінін дөп басып айта алмайтын шығармыз. Жоғарыда айтқанымыздай, оны тек уақыт көрсетеді. жүктеу 233,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз