1 дәріс. Сөзжасам – тіл білімінің жеке саласы

жүктеу 231,81 Kb. бет 43/50 Дата 17.09.2022 өлшемі 231,81 Kb. #39298

Навигация по данной странице:

• Мақсат мәнді жұрнақтар
• Біріктіру арқылы үстеудің жасалуы
• Кіріккен үстеулер

Күшейту мәнді жұрнақтар Күшейту мәнді жұрнақтар күшейту мәнді туынды үстеулер жасайды. -ша, -ше: онша, сонша, осынша, мұнша. Мысалы, Сен неге осынша жыладың? (С.Мұқанов). -ма: осыншама, соншама, мүншама, оншама. Мысалы, Соншама иіліп, не болды? (М.Дүйсенов). -лық: соншалық, осыншалық, оншалық, мұншалық. Мысалы, Ағаш дегенің осыншалық таптырмайтын нәрсе деп Рақым бұған дейін ойлаған жоқ еді (Б.Тілегенов). -ты жұрнағы -лық жұрнақты сөзге тіркесіп, мөлшер мәнін береді: оншалықты, мұншалықты, соншалықты, осыншалықты. Мысалы, Осыншалықты күлдірермісің! (С.Омаров). -лап, -леп: ондап келіп жатыр. Мақсат мәнді жұрнақтар -леп: әдейілеп. Мысалы, Мұрат сізді әдейілеп іздеп келдім (М.Дүйсенов). -акана: қасакана. Мысалы, Әзіл үшін касақана айтылған сөз ғой (С.Мұқанов). -а: жорта. Мысалы, Досым, бұл істі мен жорта істеп едім (С.Омаров).  Біріктіру арқылы үстеудің жасалуы Бұл тәсілмен жасалған үстеулер біраз топ құрайды. Олар темендегі үлгілер бойынша жасалады: 1) зат есім+зат есім: енжар, жайбарақат. Мысалы, Бізде шаруаға әлі де немқұрайлы, енжар карау бар (З.Шашкин). Поселке сырт карағанда, тып-тыныш, жайбарақат жатқан тәрізді (І.Есенберлин). 2) зат есім+сын есім: басыбүтін, әжептәуір. Мысалы, Осыны саған басыбүтін бердім (С.Мұканов). 3) зат есім+сан есім: ауызекі. Мысалы, Олар қолжазба күнінде қолдан-қолға көшіп, жатталып, біреуден-біреуге ауызекі ауысып жүрді (М.Каратаев). 4) зат есім+үстеу: таңертең. Мысалы, Таңертең Абайды ертіп кеткен Жиреншенің кайда екенін Ұлжан білмеп еді (М.Әуезов). Кіріккен үстеулер 1) есімдік+зат есім: биыл, бүгін, былтыр. Мысалы, Бүгін жұмысқа шықпаушы ма еді? (З.Шашкин). 2) зат есім+зат есім: жаздыгүні, қыстыгүні, күздігүні. Мысалы, Жаздыгүні кұлпырар масатыдай. 3) сын есім+зат есім: қоңыртаяқ, алатөбе. Мысалы, Хакім етігін қоңыртаяқ киіп, есік алдына шықты (Х.Есенжанов). Таңертеңгі алатөбеден тұрып, кешегі орнына келіп отырды (газеттен). 4) сан есім+үстеу: екіншәрі. Мысалы, Екіншәрі маңыма жолама (ауызекі тілден). 5)үстеу+етістік: бүйтіп, сөйтіп, өйтіп. Мысалы, Сенімен бүйтіп ешкім сөйлескен емес (З.Шашкин). жүктеу 231,81 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз