Қазіргі жағдайда мемлекеттің экологиялық саясатында не істеу қажет?

Экономикалық реформаның басталуы экологиялық жағдайды асқындырды. Қазақстанда экологиялық талдау өту барысында ші нәтижеде экологияның зардабының ауқымды мәселелері табылды:

қала орталығындағы аурулар атмосферадағы ауаға түстін жергілікті тұздардың құрамының нашырлауынан

судың объектілерінің құрамы қанағаттанарлықсыз – ауыз судың сапасының болмауы

өсімдіктер мен жануарлар әлемінің сапасы мен санына қауіп төнуі, сирек кездесетіндердің мүлде жойылуы

жердің тозу әсіресе ауыл шаруашылық жерлерде

жердің озондық тұздарының бүлінуі

Арал мен Каспий теңізінің болашақ түйіні

Қазіргі болжам бойынша кәсіпорындар мен қоршаған ортаны қорғау ұйымдарында ақшалай қаражатының жетіспеушілігінен Қазақстанның экологиялық жағдайы нашарлау мүмкін. Тұрақтану мен жақсаруы елдің әлеуметтік экономикалық дамуымен тығыз байланысты болу мүмкін. Рио – де – Жанерода өткен БҰҰ конференциясында қоршаған ортаны қорғау және оның дамуы туралы негізгі мәселелердің негізін қалаған.

Осы мәселені шешуде бір қатар адымдар жасау керек. ҚР қоршаған ортаны қорғауы ұлттық деңгейде ғана емес халықаралық серіктестікте шешілуі қажет. Қоршаған ортаны жаңғарту мен қайта құрлымдау үшін қазіргі басқару жүйесі экономикалық тимді және экологиялық қауыпсіз табиғаттың сапасы жоғары болуы тиіс.

Экология тұрғысынан қарағанда бірқалыпты даму, қоршаған ортаны сақтау, биологиялық әралуандықты сақтауы және биотехнологияны қауіпсіз қолдануы барлық мәселелерді шешеді. Мұндай жол ТМД шеңберіндегі мемлекеттердің қатысуы, бірқалыпты даму құқығы және экологиялық мүмкіндіктер мен адамның қажеттіліктерінің арасындағы тепе – теңдік қамтамасыз ететін, биосфераны сақтауға және жаңа кезіңді жаңарту бойынша тапсырмаларды айқын анықтаған.

Қазіргі кезде қоршаған ортаның жақсы дамуы бүкіл дүниежүзі бойынша негізгі көрсеткіз болып табылады. Осы көрсеткіш өнеркәсіптердің дамуы мен тұрғындардың өмір деңгейін көрсетеді. Біздің елде қоршаған ортаны қорғауға жаңа заң құрылды, ол заң кәсіпкерлерді қатаң ұстайды. Қазіргі кезде министрлiктiң орталық аппаратындағы табиғатты пайдалануға 250 шақты iрi кәсiпорындарға рұқсат етілген. Бұл кәсіпорындар қоршаған ортаның ластағыштарының 99% құрайды. Сол себептен екі кәсіпорын ғана ИССО – 14000 сертификатын алған, ол өзіне экологиялық талаптарды қосады. Бұл Ақсу зауыттары мен Дон ферросплав(тех.темірді қосып еріту)зауыттары. Ал оннан аса кәсіпорындар ЯСО-9000 сертификатын алған. Бұл стандарттың маңызы неде? Мысалы: бұл өнімдердің сапа көрсеткіші жоғары болғаны мен ол халықаралық стандартқа сай болмағандықтан оларға куәлік берілмеген. ИССО – 14000 куәлігін алған кәсіпорындар экологиялық таза өнім шығарады. Бұл маңызды көрсеткіш. Бұған біздің әрбір фирма талпынуы керек.

Тағы бір ИССО – 18000 стандарты бар. Бұл тек қана өнім сапасы және өндіріс ғана емес, сондай ақ адамдардың әзірлеу сапасына қарайды. Демек мұндай кәсіпорындарда қызметкерлердің экологиялық таза өндірістерде жұмыс істей алатын куәліктері болу қажет. Мұндай стандарт біздің Қазақстанда алі қолданылмаған. Егер қазақстан ИССО стандартына көшетін болса, онда біздегі өнім бағасы екі есеге өседі. Сол себепті қоршаған орта қорғауға қатысты халықаралық нормалар енгiзiлген, сондықтан барлық экономикалық көрсеткiштерге өсуге мүмкiндiк бередi.

Бүгінгі ең маңызды мақсат, ол қалдықсыз технологияларды енгізу. Олар тек экономикаға ғана емес, сонымен бірге экология қатар дамиды. Мемлекеттік экологиялық сараптама бойынша міндетті түрде заңға бағынуы және шаруашылық шешімдерді алдын алу қажет. Қаржы және шаруашылықты іске асыру заңдары экологиялық сараптаманың оң шешімінсіз рұқсат етілмейді.

Басқарма реформаның мақсаты қоршаған ортаны қорғауды жаңа технологиялармен жетілдіру. Экологиялық жобаларды үйлестіру( экологиялық қор, каспийдің экологиялық бағдарламалары)және оның орындалуына арнаулы жұмыс тобымен аймақтық жоспардың 1:0 қоршаған ортаны қорғауы (РПДООС), сол сияқты “ҚР кедейлікті жеңу бағдарламасы”. Осы уақытта экологиялық жобалар басым болып келеді.

Президенттің жарлығы бойынша 2003 жылығы тұжырымдамасында экологиялық қауіпсіздік туралы саяси стратегиялар қабылданды. Ол онда құқықтық, экономикалық, әлеуметтік қоршаған ортаны қорғау туралы мерекелерді негізгі жүйе ретінде қалыптастырды. 1997 жылы «Қоршаған ортаны қорғау» туралы заң қабылданды, осының арқасында экологияға жақсы көз қараспен қарайтын болды.

Республикада қабылданған заң және кодекстар( «Атмосферадағы ауаны қорғау» «Жануарлар дүниесін қолдану және жаңғырту» туралы заң). Орман кодексі. Су кодексі. Жер кодексі. Президент жарлығы « Жер қойнауы және жерді қолдану», «мұнай»туралы заң, келесідей сұрақтың негізін реттейді:

табиғат ресурстарымен қолдану құқығы, түрлері мен қолдану аясы, табиғатты қолдану лицензиясы, қолдану уақыты, табиғи ресурстардың мониторинг тәртібі және кадастр, құрлым және төлем жүйесі;

осы заңды бұзғаны үшін әкімшілік жауапқа тартылады;

қорғау мен табиғи ресурстарды қолдану туралы халықаралық серіктестік.