1-бөлім. Жалпы ережелер

Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің

бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы (58-шығарылым)

2. Жұмыс разрядлері жұмыс ауырлығына байланысты еңбек талаптарының есепке алмай жасалған (еңбек ауырлығының деңгейіне әсер ететін және орындаушының біліктілігін жоғарлату сұраныстары қысылтаяз жағдайлар қоспағанда).

3. Әр мамандықта тарифтік – біліктілік сипаттама екі бөлімнен тұрады.

«Жұмыс сипаттамасы» бөлімінде маман орындауға тиісті жұмыстардың сипаттамасы берілген. «Білуге тиіс» бөлімі маманнан талап етілетін маманның жұмысқа қатысты арнайы білім разрядсінің болуы, басшылыққа алатын материалдарды және әдістеме мен құралдардың қолдану ережелерін білу сияқты арнайы талаптардан тұрады

4. Тарифтік-біліктілік сипаттамаларында жұмысшы кәсібінің осы разрядына тән жұмыстардың тізбесі келтіріледі. Бұл тізбе жұмысшы орындай алатын және орындауға тиіс барлық жұмыстарды толық қамтымайды. Жұмыс беруші қажетті жағдайда, жұмыс ерекшелігін ескере отырып, тиісті разряд жұмысшылары кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамаларында қамтылған жұмыстарға сәйкес келетін жұмыстардың қосымша тізбесін әзірлей алады.

5. Сонымен қоса «Жұмыс сипаттамасы» бөлімінде белгіленген бойынша маман ауысымды қабылдау және тапсыру, жұмыс орнын, құрылғыларын тазалау, ыңғайлау және оларды техникалық құжаттамада бекітілген жағдайда ұстауға тиіс.

6. Бөлімде көрсетілген теориялық және практикалық білімдерімен қоса маман: еңбекті қорғау, өндірістік санитария және өртке қарсы қорғаныстың нормалары мен ережелерін; жеке басын қорғау құралдарымен пайдалана білу; орындалып жатқан жұмыстың сапасына қойылатын талаптар; ақау түрлері және олардың алдын алу және жою; өңдірістік дабыл қағу; жұмыс орнында еңбекті оңтайлы ұйымдастыру талаптарын білуге тиісті.

7. Біліктілігі жоғары маман оның тарифті – біліктілік тізімдегі атқаратын міндетімен қоса тарифті – біліктілігі төмен мамандардың да жұмысын орындай алуы және берілген мамандықтың аясындағы біліктілігі төмен жұмыс топтарын басқаруы керек. Осыған байланысты тарифті – біліктілік сипаттамада көрсетілген төмен білікті мамандар мен жоғары білікті мамандардың жұмысы көрсетілмеген.

8. Маманның еңбек кітапшасын толтыру барысында, оның мамандығының тарифті разряды өзгерген жағдайда ол БТБА сәйкес толтырылады.

9. Тарифтік-біліктілік сипаттамалары сегіз разрядтық тарифтік торға сәйкес әзірленген.

10. Тарифтік-біліктілік сипаттамалары, ерекше ескертілген жағдайлардан басқа, осы бөлімдерде көрсетілген өндірістер мен жұмыс түрлері бар ұйымдардың меншік нысанына және ұйымдық–құқықтық нысанына қарамастан, олардағы жұмысшылардың жұмыстарын тарификациялаған және біліктілік разрядтарын белгілеген кезде міндетті болып табылады.

11. Қолданылуға ыңғайлы болу мақсатында, БТБА-да алфавиттік көрсеткіш қосымшада көзделген, онда жұмысшылар кәсіптерінің атауы, разрядтардың диапазондары және беттердің нөмірленуі қарастырылған.

біліктілігі жоғары бутафордың басшылығымен бутафор өнімдерін өңдеу кезіндегі дайындық жұмыстарын орындау: қағазды қию, бор және гипсты елеу; сазды, желімді, клейстерді дайындау; папье –маше материалына қағаздар дайындау;

тегіс заттың үстін кап тігетін матамен және қағазбен желімдеу;

қағаздарды жапырақ үшін бояу.

13. Білуге тиіс:

бутафор ісінің негізгі элементтері,

бутафор бұйымдарын қарапайым өңдеу,

желім мен клейстерді қайнату тәсілдері.

Параграф 2. Бутафор, 2-разряд
14. Жұмыс сипаттамасы:

бутафор өнімдерін өңдеу кезіндегі дайындық жұмыстарын орындау;

гипс және папье-маше материалынан жасалған бұйымдарды терең және үстірт рельефпен тығындау және сылау;

тегіс гипс пішіндерін немесе рельефпен тұрпайы гипс пішіндерін дайын шаблондармен жасау;

дайын пішіндер бойынша папье-маше материалынан бутафор өнімдерін желімдеу және бояуға дайындау, оларды орнату және декорацияларға бекіту;

бутафор бұйымдарының қию, тігу және жиектеу;

тығынды және левкасты дайындау.

15. Білуге тиіс:

гипс бұйымдарының пішінің терең және үстіртін рельефпен және тұрпайы пішінді рельефпен папье-маше материалынан бұйымдар дайындалу техникасын;

қолданып жатқан материалдардың құрамы мен бекітілуі;

мөртаңба станогының жұмыс мақсаты;

тығынды және левкасты дайындау тәсілі;

қолданыстағы құрылғылар мен құралдарды пайдалану ережелері және белгіленуі.

16. Жұмыс үлгісі:

1) қағаздан жасалған тастар– папье-маше материалдарынан жапсыру;

2) бутафор жапырақтары– мөрлеу немесе қолдан қию, ағаштарға орау;

3) бутафор қары – папирос қағазын арнайы машинада немесе қолмен ысқылау.

Параграф 3. Бутафор, 3-разряд

қарапайым бутафор бұйымдарын дайындау;

үстіртін рельефпен эскиздер мен дайын шаблондар бойынша әртүрлі материалдардан бұйымдар жапсыру;

гипсті пішіндерді дайындау және папье-маше материалынан жапсырма және шамалы тереңдікпен үлкен анық сурет рельефімен бутафор бұйымдарын мастиктау.

18. Білуге тиіс:

мастикты дайындау тәсілдері;

бутафор бұйымдарын қолдан дайындау кезінде қолданылатын жабдықтар мен құралдардың құрылымы және пайдалану ережелері.

19. Жұмыс үлгісі:

1) мастиктан ионика – дайындау;

2) бутафор қағаздары – әртүрлі рең берумен түрлі түске бояу;

3) кілем тәрізді шөп, қағаздан жасалған гүл – дайындау.

Параграф 4. Бутафор, 4-разряд

орташа ауырлықтағы бутафор бұйымдарын дайындау;

әртүрлі материалдардан терең рельефпен және орташа қалыңдықтағы оюмен немесе эскиз, сызба, шаблон бойынша толтыру бутафор бұйымдарын жасау;

архитектура бөлшектерін қарапайым көлемді гипс пішіндерінен жасау;

көлемді пішіндерден архитектура және мүсін бөлшектерін папье-маше материалынан алып тастау;

декорацияға көлемді архитектура бөлшектерін орнына монтаждау барысында түзету мен орнату;

әртүрлі фактуралардың үстіңгі қабатын түзету;

қағаз жұмыстарын орындау;

майлы бояулардан колерлар жасау;

мата мен қағаздан гүлдер жасау.

21. Білуге тиіс:

архитектура бөлшектерінің қарапайым көлемді пішіндерін жасау техникасы мен технологиясы;

бутафор бұйымдарын жинау, өңдеу, орнату және реставрация жұмыстарын жасау технологиясын;

қолданылатын материалдар және олардың құрамы;

майлы, анилинді колерлардың және тегістеу ерітіндісінің рецептурасын жасау;

картонажды бұйымдарын есептеу және сызбаларды оқу ережесі;

маталарды бояу технологиясы.

22. Жұмыс үлгілері:

1) қағаздан, розеткадан жапсырылған гүл тізбегі – пішіндер дайындау;

2) қабырға мен есіктердегі қырау, терезедегі аяз – имитация;

3) ұлғайтылған түрлі-түсті ордендер – әшекей;

4) ескі ағаштарға қаптамалар – өңдеу;

5) реквизит – дайындау және жапсырманы реставрациялау;

6) маталардан гүлдер: 5-6 гүлден тұратын сирень, түймедақ, қызғалдақ, гладиолусы, қалампыр, көк гүл букетін жапырақтарымен – дайындау.

Параграф 5. Бутафор, 5-разряд
23. Жұмыс сипаттамасы:

қиын бутафор бұйымдарын дайындау;

әр түрлі материалдар көлемді бутафор бұйымдарын эскиз бойынша ұсақ суреттерді оюлаумен жасау;

мүсіндердің гипстен қиын кесекті пішіндерін дайындау;

бояулардан колерлар жасу;

гипстен модельдер қию;

ағаштардың фактурасы;

муляжды жұмыстарды атқару;

жібек пен мақпалдан гүлдерді дайындау;

шаблондарды сызу және дайындау.

24. Білуге тиіс:

көлемді бутафор бұйымдарын ұсақ суреттерді оюлаумен дайындау техникасын;

имитациялы заттарды жасау және жұмыстарды реставрациялау технологиясы;

бутафор бұйымдарын безендіру тәсілдері;

гүлдерді дайындау техникасы мен технологиясы;

шаблондарды дайындау тәсілдері.

25. Жұмыс үлгілері:

1) барельефтар, оюланған вазалар, мүсіннің жоғарғы жағы, маскалар – модельдер дайындау;

2) айыру белгілері, ордендер, матадан жасалған гүлдер: георгиндер, раушан – дайындау;

3) бутафор бұйымы – бірнеше колермен желім бояуымен әшекейлеу;

4) мақпал, піліштерге сурет салу – ыстық тәсілмен әшекейлеу;

5) мықты сылақтан сурет салу – алтын немесе ескі күміске ұқсатып қаптау және соғу;

6) аңдар, құстар тұлыбы – балшықтан соғу.

Параграф 6. Бутафор, 6-разряд

өте қиын, бірегей бутафор бұйымдарын көркем безендіру арқылы жасау;

мүсіндерді соғу;

оргшыныдан, фольгадан, жезден, текстолиттен заттар жасау;

металл өнімдерін күміс пен алтынға ұқсатып соғу жұмыстарын орындау;

архитектура бөлшектерін және бутафор бұйымдарын алтын мен күміске және металға ұқсатып өңдеу;

вакуумға қондырылған пластмассадан жасалған өнімдерді дайындау.

27. Білуге тиіс:

бутафор бұйымдарын қиыстырылған пішіндерін қаңқасымен жасау технологиясы;

сызба, сұлба және эскиздерді оқу ережесі, бөлшектерді құю үшін отқа төзімді пішіндерді дайындау тәсілдері;

белгіленген мөлшерге дейін үлгі, сұлба, сызбаларды ұлғайту техникасы, қаптау, сусалды алтынмен алтындау ережесі;

вакуумға қондырылған пластмассадан жасалған бутафор бұйымдарын техникасы мен технологиясы.

28. Жұмыс үлгілері:

1) сәнді түйреуіш, ваза, қалың резинадан актини-балдырлар, алқа, аспа шам – дайындау;

2) азаматтық және әскери үлгідегі мүсіндер – дайындау;

3) конус және коринф үлгісіндегі капительдер – дайындау;

4) пышақ, сапы, қанжар, қылыш, сабтарын, оқтар үшін қорам сап –соғу.

2. Гример-пастижер

біліктілігі жоғары гример-пастижердің басшылығымен жақын және алыс жобадағы көпшілік және топтық көріністің қатысушыларын гримдеу;

пастижер бұйымдарын дайындау үшін шаштарды дайындау: жуу, тарау, сорттау және тарту;

креп, трес, бұрым, шиньон, бұрымдарды сарлы және жасанды шашатан жасау.

30. Білуге тиіс:

гример және пастижер жұмысының негізі;

пастижер жұмысын жасауға қолданылатын құралдарды пайдалану ережесі;

пастижер жұмысын жасауға арналған құралдарды пайдалану ережесі;

гремдеуге және пастижер жұмысын атқаруға арналған материалдар мен бояулардың құрамын.

Параграф 2. Гример-пастижер, 3-разряд

суретші-гримердің басшылығымен алғашқы жобадағы көпшілік және топтық көріністің қатысушыларына және эпизоттық рольдердегі актерларға эскиз бойынша грим жасау;

алғашқы жобадағы көпшілік және топтық көріністің қатысушыларына және эпизодтық рольдердегі актерларға сақал, қас, кірпік, қал және ұсақ жапсырмалар дайындау;

табиғи шаштан бұрым және шиньон жасау;

шаштарды «фрезюрлауға» дайындау: тұлымдарға бөлу, коклюшкаларға бұйралау;

шаштар мен париктарды бұйралау;

екі толықметражды шартты фильмдердің қатысушыларына қызмет көрсету.

32. Білуге тиіс:

пастижер бұйымдарын дайындау технологиясы;

шаш пен жүннің құрамын білу;

грим мен парикті дайындауға кететін материалдың нормасын;

бояларды таңдау, шаша пен жүнді бояу ережелері;

әртүрлі бояулардың тері әсерін;

бет сүйегінің құрылысын.

Параграф 3. Гример-пастижер, 4-разряд
33. Жұмыс сипаттамасы:

суретші-гримердің басшылығымен қарапайым және орташа ауырлықтағы дербес және ұлттық гримді жасау;

көркем шаш сәнің жасау;

барлық жобадағы көпшілік және топтық көріністің қатысушыларына арналған париктерді сәнді етіп қию;

гуммозды жапсырмаларды жапсыру;

сақал, бакенбард, маңдай және шекеге арналған жапсырмаларды, контраньюрларды дайындау;

парикке арналған жұқа тресті өру;

трестен париктер дайындау;

суретші-гримердың басшылығымен эскиз бойынша тамбурланған париктерді сарлы және жасанды шаштан дайындау;

үш толықметражды шартты фильмдердің қатысушыларына қызмет көрсету.

34. Білуге тиіс:

әртүрлі үлгі мен дәуірдегі шаш сәнінің үлгілерін моделін;

әртүрлі сорттағы пленкаларда бояудың суретке жақсы түсуі;

ымдау заңдылығын;

пластикалық және ішкі декоративтік бояулар түрін және оларды пайдалану;

гримдеу техникасын;

пастижерлі бұйымдардың дайындалу технологиясын;

пастижер өнімдерін дайындауда түсті таңдау ережесі.

Параграф 4. Гример-пастиже, 5-разряд
35. Жұмыс сипаттамасы:

эскиз, бейнелеу және суретші- гримердың үлгілері бойынша қиын дербес және ұлттық гримді пластикалық бөлшектерді және мүсінді соғу жеңіл жұмыстарын орындау (бұрым, иек, бет сүйегін);

актердың бетінен масканы шешу және оны дайындау;

барлық түрлі жапсырмаларды, кейіпкерлерлік және портретті париктер, айрығы бөлінген қиыстырылған париктер мен жапсырмаларды дайындау;

шаштарды және париктерді қию;

төрт толықметражды шартты фильмдердің қатысушыларына қызмет көрсету.

36. Білуге тиіс:

масканы дайындау технологиясын;

масканы беттен сүртетін материалдар дайындау және олардың тәсілін;

пластикалық бөлшектерді қолдану тәсілдері;

шашты әртүрлі қылып бояу ережелері.

Параграф 5. Гример-пастижер, 6-разряд

эскиз, бейнелеу және суретші-гримердың үлгілері бойынша суретті және мінезді бейнелейтін гримді жәнет мүсінді соғу ауыр жұмыстарын орындау: бет пішіндерін, бас пішінің өзгерту, мақта, тығын және пластикадан жасалған арнайы жапсырманы пайдалану;

маңдайы ашық және айрықпен тамбурланған парик жасау;

«Тонзур» және «Ежик» мінезді бейнелейтін түркілер түсірулеріне арналған арнайы париктерді дайындау;

адам шашын, сарлы шашты, тауешкінің жүнің, түйе жүнің, ангорды бояу;

бес толықметражды шартты фильмдердің қатысушыларына қызмет көрсету.

38. Білуге тиіс:

бейненің сыртқы пішінінің сыртқы құрылымының сызбасын жасау ережелері;

грим өндіру технологиясы(бояуларды);

түстану негіздері;

көркем жарық түсірудің мақсаты;

пленканың түстіфильтрлар белгілеу;

пластикалық бөлшектерді дайындауда пайдаланылатын материалдардың құрылымы;

пластикалық бөлшектерді дайындау тәсілі;

арнайы париктерді дайындау тәсілі.

39. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

3. Костюмер
Параграф 1. Костюмер, 2-разряд
40. Жұмыс сипаттамасы:

біліктілігі жоғары костюмердің басшылығымен түсірілімдерді, телебағдарламаларды, көріністерді, концерттерді, цирк қойылымдарын және дайындықта қызмет көрсету;

суретші мен суретшінің көмекшісімен таңдап алынған костюмдерді қоймадан киімдерді, бас киімдерді, аяқ киімдерін сұрыптап алу;

көпшілік және топтық көріністердің қатысушыларын жартылай немесе толықтай киіндіру;

киімдерге түсірілім, көрініс, концерт, цирк қойылымдарында және дайындық барысында ұсақ түзетулер жасау;

киім, бас киім және аяқ киімдерді салу және жинау;

киімдерді үтіктеу;

киімдердің жоғалып кетпеуін және санитарлы жағдайын қамтамасыз ету;

түсірілім мен дайындық кезінде кезекпен жұмыс жасау.

41. Білуге тиіс:

студия, театр, цирктің фондын, тігу, үтіктеу, киімдерді жуу, жөңдеу жұмыстарын жасау қарапайым ережелерді білу;

киім, бас киім және аяқ киімдердің салу және жиналу ережелерін білу;

киімдерді сақтау тәсілдері;

материалды есепті құрау және жүргізу.

Параграф 2. Костюмер, 3-разряд
42. Жұмыс сипаттамасы:

қарапайым костюмдармен заманауи тақырыпқа түсірілім, телебағдарлама, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықтарда қызмет көрсету;

суретші мен суретші көмекшісінің тапсырысы бойынша фондтан (студия, театр, концерт ұйымдары, цирк және тағы басқа) киім оларға аксессуар, бас киім және аяқ киім таңдап алу;

эпизодтық рольдерді орындаушыларды толықтай немесе жартылай киіндіру;

павильон жағдайында түсіріліп жатқан фильмнің костюмін жүйелендіру;

киімдерге түсірілім, көрініс, концерт, цирк қойылымдарында және дайындық барысында жеңіл жөңдеу жұмыстарын жасау;

үш толықметражды шартты фильмдердің қатысушыларына қызмет көрсету

43. Білуге тиіс:

түсірілім, көрініс, концерт, цирк қойылымдарында және дайындық барысында костюмдарды бөлшектеу;

киімді тігу және өзгерту жөңдеу жұмыстарының техникасы;

қолданып жатқан материалдың фактурасы;

бояулардың суретке жақсы түсірілуі;

түс және жарықтың негізі, киімдерді және олардың бөлшектерін;

бас және аяқ киімдерін тазарту тәсілі.

Параграф 3. Костюмер, 4-разряд
44. Жұмыс сипаттамасы:

костюм бойынша орташа қиындықтағы түсірілім, телебағдарлама, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықтарды қызмет көрсету: тарихи, фантастикалы тақырыптағы кинофильм және телебағдарламаларды, ертегі-фильмдерде эпизодттық рольдерді, көпшілік және топтық көріністі орындаушыларға;

суретші және суретшінің көмекшісінің нұсқауымен басқа ұйымдардың фондынан киімдер және оларға аксессуар, аяқ және бас киімдерді таңдап алу;
кейіпкерді киіндіру;

экспедиция жағдайында түсіріліп жатқан фильмнің киімдерін жүйелеу;

костюмның талап етілетін фактурасын жасау;

костюмдердің бөлшектерін ауыстыру;

бес толықметражды шартты фильмдердің қатысушыларына қызмет көрсету.

45. Білуге тиіс:

кинофильмдер мен телебағдарламаларда сомдайтын дәуірдің киімдерін құрайтын элементтер мен формасы;

тігу жұмыстарының негізін;

киімнің композициясын жасауға талап етілетін;

бояуларды пайдалану ережесі және бекітілуі.

костюм бойынша қиын түсірілім, телебағдарлама, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықтарды қызмет көрсету;

ірі масштабты кинофильмдердің және тарихи телебағдарламалардың кейіпкерлеріне, әскери және тарихи-революциялы тақырыптағы эпизод рольдерін сомдайтын және тағыда басқа рольдерді сомдайтын өте көп актерларға қызмет көрсету;

басты рольді сомдайтын актерларды киіндіру;

жеті толықметражды шартты фильмдердің қатысушыларына қызмет көрсету.

47. Білуге тиіс:

әртүрлі стиль мен дәуірдегі киімдерді құрайтын элементтер;

тігу жұмыстарының негізін және техникасын;

киімдердің маталарының фактурасын.

Параграф 5. Костюмер, 6-разряд

костюм бойынша аса қиын әртүрлі тақырыпқа түсірілім, телебағдарлама, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықтарға қызмет көрсету;

суретшінің бейнелеуі бойынша студияның фондынан немесе басқа ұйымдардың фондынан киімдерді және оларға аксессуарларды өздігінен таңдау;

он толықметражды шартты фильмдердің қатысушыларына қызмет көрсету.

49. Білуге тиіс:

әртүрлі стиль мен дәуірдегі киімдер;

тарихи, арнайы және басқада күрделі киімдерді құрайтын элементтер мен пішіндер;

матаның фактурасы және олардың технологиясын пайдалану.

4. Пастижер өндірісіндегі бояушы
Параграф 1. Пастижер өндірісіндегі бояушы, 4-разряд
50. Жұмыс сипаттамасы:

жасанды талшықтарды тапсырыс берушілердің шаш үлгісінің түсімен немесе эталон үлгісімен бояу;

шілтер, лента, тоқыма бау газ-ситты монтюра жасау үшін өңдеу және бояу;

берілген рецептура бойынша қолданылатын материалдарды бояуға арналған бояуларды дайындау.

51. Білуге тиіс:

жасанды талшықтардың, бояулардың, қолданылатын материалдардың физикалық және химиялық құрамы;

жасанды талшықтарды алдын ала дайындалған рецептура бойынша бояу технологиясы;

түстану негіздері, қолданылатын қондырғылардың, құрылғылардың, құралдардың құрылымы және пайдалану ережелері.

Параграф 2. Пастижер өндірісіндегі бояушы, 5-разряд
52. Жұмыс сипаттамасы:

эталон үлгілері бойынша табиғи шаштарды бояу және мелирование жасап бояу;

берілген рецептура бойынша табиғи шашты бояуға бояуларды дайындау.

53. Білуге тиіс:

табиғи шаштың физикалық және химиялық құрылысы;

табиғи шашты бояу немесе мелирование жасап бояу технологиясы;

табиғи шашты бояуға арналған бояуды дайындау технологиясы.

Параграф 3. Пастижер өндірісіндегі бояушы, 6-разряд

табиғи шаштарды, жасанды талшықтарды және басқада материалдарды тапсырыс берушілердің шаш үлгісінің түсімен немесе эталон үлгісімен және бояудың рецептурасын өңдеумен бояу;

сынақ бояуларын өңдеу және шашты және талшықтарды тотықтыратын, реңк беретін және қалтқысыз бояулармен бояудың оңтайлы режимін таңдау;

эталон үлгілері бойынша шашқа «мелирование» жасау үшін кесте жасау;

шаштың «мелирование» үлгісінің, табиғи шаштың бояуының, жасанды талшықтың және басқада қолданылып жатқан материалдың сапасын тексеру.

55. Білуге тиіс:

бояулардың рецептурасы;

табиғи шаштың, жасанды талшықтың және басқада қолданылатын материалдарды бояу режимі;

бояу және мелированиенің сапасын тексеру ережесін.

5. Декорацияны өңдеуші маляр

біліктілігі жоғары декорацияны өңдеуші малярдың басшылығымен декорацияны бояу өңдеуіне және колер жасау бойынша дайындық жұмыстарын орындау;

заттың үстін бояуға, желімдеуге және басқада малярлы жұмыстарды жасауға алдын ала дайындық.

57. Білуге тиіс:

бояу ісінің негізі;

бояу жаққышпен жұмыс істеудің қарапайым тәсілдері;

түсқағаздарды жапсыруға дайындау ережесі;

шыныларды жуу және фундусты қалқанды тазалау тәсілдері;

жұмыс құралдарының белгіленуі.

58. Жұмыс үлгілері:

1) жаңыршақ бір-бірлеп – қағу;

2) түйіршекті әк – езу;

3) бояу жаққыш, бояуға арналған құралдар, ағашты заттың үсті, фундусты қалқан, шыны, рама тазарту, жуу, сүрту;

4) клейстер – қайнату;

5) құм, бор, мәрмәр ұнтағы, үгінді – елеу.

Параграф 2. Декорацияны өңдеуші маляр, 2-разряд

декорацияны желім және майлы бояулармен қолдан және бояу пультімен қарапайым маляр жұмыстарын орындау;

заттың үстін бояуға, жапсыруға және басқада маляр жұмыстарын істеуге дайындау;

сылақтарды дайындау;

тік бұрыштың және тіктөрт бұрышты конфигурацияның ойықтарын шынылау.

60. Білуге тиіс:

заттың үстін қарапайым бояуға;

тегістеуге және жапсыруға дайындау ережесі;

қолданылатын бояулар мен сылақтардың сортын;

қолданылатын бояу пультін пайдалану ережесі және белгіленуі;

сылақтарды дайындау тәсілі.

61. Жұмыс үлгілері:

1) ағаш заттардың үстін – олифтеу, қол щеткамен бояу;

2) түс қағазбен немесе қағазбен жапсырылған заттың үстін – желімді бояулармен бояу.

Параграф 3. Декорацияны өңдеуші маляр, 3-разряд
62. Жұмыс сипаттамасы:

декорацияны желім және майлы және эмальді бояулармен қолдан және бояу пультімен орташа күрделі маляр жұмыстарын орындау;

қиын емес сылақ жұмыстарын орындау;

қарапайым колерлар жасау;

бейнелі ойықтарды шынылау;

дайын белгілер мен қиын емес трафарет бойынша маляр жұмыстарын орындау.

63. Білуге тиіс:

малярлы және түсқағазды өңдеу жұмыстарына қолданылатын материалдардың құрамы мен ассортименті;

бояйтын ерітінділер мен қарапайым бояйтын құрамдарды дайындау тәсілі;

қарапайым пішіндердің үстін өңдеу тәсілі;

бояу, эмаль, лак және ерітінділерді сақтау ережесі;

бояу пультінің түрлері;

декорацияның қарапайым эскиздарын оқу ережесі.

64. Жұмыс үлгілері:

1) заттың бетін – қарапайым суреттелген түсқағазбен өңдеу;

2) едендер – дайын белгі бойынша бояу.

Параграф 4. Декорацияны өңдеуші маляр, 4-разряд
65. Жұмыс сипаттамасы:

сурет және эскиз бойынша декорацияны желімді, майлы, эмальді бояуларды бояу пультін пайдаланумен күрделі маляр жұмыстарын орындау;

жұмысты нитробояулармен қолдан жасау;

күрделі суретті түсқағазға декорацияны жапсыру: мәрмәр, ағаш, кафель және басқалары;

тегістеу, грунттау, бояу құрамдарын және бояудың әртүрінен колер жасау;

күрделі тегістеу жұмыстарын орындау;

заттың бетін грунттау;

күрделі емес суретті мәрмәрға имитациялау;

күрделі емес трафаретпен жазба жасау;

күрделі емес трафаретті дайындаушы.

66. Білуге тиіс:

бояудың әртүрлі реңінің суретте жақсы көрінуі және тұрақтылығы;

әртүрлі колерлер мен бояудың ерітіндісінің рецептурасын дайындау;

трафаретті дайындау тәсілі;

орташа күрделі эскизді оқу ережесі;

мәрмәрдің әртүрінің текстурасы;

сурет өнерінің элементі, әртүрлі бояу пультін пайдалану тәсілі;

заттың бетін әртүрлі фактураларға өңдеу тәсілі.

67. Жұмыс үлгілері:

1) жазбалар – әртүрлі үстіңгі беттерге қарапайым шрифтпен, дайын трафаретпен, майлы бояумен орындау;

2) боялған үстіңгі беттер – лакпен қапталған;

3) ақ-қара фильмдерге декорация өндіру үшін желімді, майлы құрамдар - дайындау;

4) түрлі-түсті шынылар – имитация.

Параграф 5. Декорацияны өңдеуші маляр, 5-разряд

декорацияны өңдеу бойынша өте күрделі малярлы жұмыстарды орындау. Фонды көркем безендіру үшін, үш түрлі реңге дайындау және грунттау;

заттың үстін алюминий және қола ертіндімен, графитпен өңдеу;

суретшінің арнайы эскизі бойынша линолеум мен линкрусты таңдау және жапсыру;

альфрейлі жұмыстарды орындау;

аэрография тәсілімен заттың үстін өңдеу;

саны төрттен аз емес пигменттер болса колерлар (желімді, майлы) жасау;

декорацияға қажет фактураны жасау;

жазбаларды күрделі трафаретпен жасау;

күрделі трафарет жасау.

69. Білуге тиіс:

сурет өнерінің негізгі элементтері, линолеум, линкрустты жапсыру тәсілі және жабысатын мастик жасау;

күрделі эскиздерді оқу ережесі, әртүрлі фактураларға заттың бетін өңдеу тәсілі; колерді таңдау ережесі;

трафаретті дайындау тәсілі, заттың үстіне алюминий және қола ертіндімен;

графитті жағу тәсілі;

бояу пультінің барлық түрін пайдалана алу.

70. Жұмыс үлгілері:

1) баляснитерді – өңдеу;

2) маңдайша – жазу;

3) кабинеттер, жұмсақ купе вагондар – өңдеу;

4) перила, ұшақ кабинасы, каминдер, көпір, паровоздар, әшекейлі тор –металдан жасау;

5) плакаттар – дайындау;

6) түрлі-түсті фильмдерді декорациялау үшін грунт, желім, майлы құрамдар – дайындау.

Параграф 6. Декорацияны өңдеуші маляр, 6-разряд

сусалды және поталды жұмыстарды орындау;

әртүрлі классқа жататын ағаштарға имитация жасау үшін жұмыстарды орындау: қызыл ағаш, карель аққайыңы, палисандр, жаңғақ ағашы;

түрлі-түсті мәрмәрдің күрделі суретін имитациялау;

үлгі бойынша бояулардың барлық түрін жасау;

трафаретпен жазба және декорацияның, колоннаның тегістігін, төбені металмен, алтынмен, күміспен өңдеу;

боямалау өнімдерді;

рельефті бояу.

72. Білуге тиіс:

бағалы классқа жататын ағаштың имитациялы текстурасын;

потальмен жұмыс істеу;

әртүрлі материалдарға сусалды алтынды құю тәсілі;

сурет өнерінің қарапайым тәсілдері;

түс қалыптастыру ережесі.

73. Жұмыс үлгілері:

1) табиғи бағалы классқа арналған декоративті жиһаз – өңдеу;

2) күрделі оюлар – трафаретпен жазу;

3) күрделі ою, жиһаз, терезе, күмбез, аспалы шамдар – алтындау.

6. Дыбыс техникасында қызмет көрсетуші механик
Параграф 1. Дыбыс техникасында қызмет көрсетуші механик, 2-разряд
74. Жұмыс сипаттамасы:

дыбыстық техникаларға қызмет көрсету бойынша біліктілігі жоғары механиктің басшылығымен біріктіретін сымдар, дыбыстық аппаратураларын монтаждау және жөңдеу жұмыстарын жасау, дыбыстық аппаратура мен қосалқы техниканы коммутациялау және дайындау;

түсірілім мен дыбыстық басылымдар кезінде көмек көрсету; дыбыстық өткізгіш сымды тарқату және коммутациялау, өткізгіш сымдарды аппаратурадан ажырату және тағы басқа;

түсірілім және дыбыстық басылымдар болып жатқан жерге дыбыстық аппаратураны және қосалқы техниканы жеткізу;

сақтау орындарына дыбыстық аппаратураларды жеткізу және демонтаждау.

75. Білуге тиіс:

дыбыс басқыш жиынтықтың құрамы және ол жайлы жалпы мәліметтер;

дыбыстық жолдарының бөлек элементтерінің белгіленуі, дыбыс басқыш техниканың коммутациясын;

электротехника және радиотехника бойынша жалпы мәліметтер;

дыбыс басқыш және дыбысты күшейткіш құрылғының түрлері;

біріктіргіш өткізгіш сымдардың белгіленуі;

электромонтажды және жөңдеу жұмыстары барысында пайдаланылатын қарапайым құралды пайдалану ережесі;

дыбыстық аппаратураны жөңдеу және монтаждау барысында пайдаланылатын негізгі радиотехникалық материалдар мен бөлшектердің түрлері және белгіленуі.

Параграф 2. Дыбыс техникасында қызмет көрсетуші механик, 3-разряд

біріктіретін сымдар (өткізгіш сымдардың) мен дыбыстық аппаратураны монтаждау және жөңдеу жұмыстарын орындау;

дыбыстық жабдықты түсірілім мен дыбыстық баспаларға, телеарна мен радиохабарламалар теледидарлы және радиобағдарламаларды жасауға аппаратты-студиялы блоктың жабдықтарын дайындау;

микрофон (микрофон, микрофон ілмегін, микрофон тіреулерін) жабдықтарын орнату;

микшер пульті мен микрофонның қуат беру көздерін қосу;

түсірілім мен баспа жұмыстары кезінде қосалқы микрофонмен жұмыс жасау;

қарапайым панорама – ірі жоспарлы түсірілімдер кезінде бір микрофонмен жұмыс жасау;

өткізгіш сымдардың біріктірулерін, біріктіретін панельдер мен аралық ажырамаларды монтаждау және жөңдеу жұмыстарын жасау;

трансформаторларды жөңдеу және орау;

дыбыс басқыш және дыбыс шығарушы аппаратуралардың түзеткіш құрылғысын жөңдеу;

қызмет көрсетіліп жатқан жабдықтың, қарапайым механикалық және электрлі ретке келтіруін жүзеге асыру;

электроакустикалы өлшемдер жүргізу жұмыстарына қатысу. Өткізгіш сымды жөңдеу.

77. Білуге тиіс:

электротехника мен радиотехниканың негізі, қызмет көрсетіліп жатқан дыбыс басқыш және дыбыс шығарушы аппараттың блок-сызбасын;

қарапайым сызбасын, режиссер пультінің реттеу торабының және бөлшектерінің белгіленуі, микрофондардың түрлері, оларды қосу ережелері;

біріктіру шлангтарының белгіленуі;

магнитті жазбалар бойынша қарапайым мәліметтер;

дыбыс техникалық жабдықтарды павильонда және табиғатта техникалық пайдалану;

сақтау және тасымалдау ережелері;

жұмыста қолданылатын өлшеу құралдары мен саймандарын пайдалану ережелері және олардың белгіленуі.

Параграф 3. Дыбыс техникасында қызмет көрсетуші механик, 4-разряд
78. Жұмыс сипаттамасы:

дыбыс басатын және дыбыс шығаратын аппаратураның сызба қағидалары бойынша жұмыстарды орындау;

қызмет көрсетіліп жатқан жабдықтың бөлшектерін және тораптарын тексеру, бөлшектеу және қайта құрау, ақауларды, бұзылуларды анықтау және жою, жөңдеу жұмыстарын жасау, бекітілген техникалық жұмыс режимдерінің орнығуын, қамтамасыз ету;

дыбыстық жабдықты орнату және дайындау, оның барлық элементтерін радио және теледидардың аппараттық-студиялық блогында (АСБ) түсіруде коммутациялау;

орташа жоспардағы кішкене декорацияларды түсіру кезінде әртүрлі микрофондармен панорамалау;

күрделі емес стереофонды түсірілімдерді және микрофондардың статикалық орнатылуларымен стерео баспалар кезінде қызмет көрсету;

стереофонды фильмдерді дыбыстау;

павильонда және студияда радиобайланысты қосу және қызмет көрсету;

фильмдерді және фонограммаларды қайта жазу кезінде дыбыс шығаратын аппараттың дыбыс жасауы;

радиоаппаратты орнату және жөңдеу;

дыбыс шығару аппаратураларын павильонда және экспедицияда тасымалдау.

79. Білуге тиіс:

дыбыс техникасы, кино техникасы, магнитті баспаның негіздері, дыбыс басатын және дыбыс шығаратын аппаратураның жиынтықтарының түрлері;

қызмет көрсетілетін жабдықтың қағидалы және монтажды сызбалары, АСБ радио және теледидар дыбысты белгілерінің өту блок сызбасын;

дыбыс жолдарының бөлек тораптарының белгіленуі, радио және теледидарлы аппараттың және қозғалмалы теледидарлы станциялардың (ҚТС) дыбыс техникалық шектескен бөліктерінің белгіленуі;

дыбыс басуға арналған кинопленка мен магнитті лентаның түрлері мен құрамы;

түсіретін камера мен дыбыстық аппаратураның жиынтығының ілеспелі жұмыс істеуін қамтамасыз ету бойынша жалпы мәліметтер.

Параграф 4. Дыбыс техникасында қызмет көрсетуші механик, 5-разряд

дыбыс басатын және дыбыс шығаратын аппараттың күшейткіш және түзеткіш құрылғыларына монтаж және жөңдеу жұмыстарын жасау;

дыбыстық жабдықты жөнге салу және дайындау жұмыстарын жасау; жабдықтардың жұмыс режимдерін тексеру жұмыстарын жасау және оның сапалы көрсеткіштерін өлшеу;

ірі декорациялардағы жалпы және орташа жоспардағы түсірілімдер кезінде микрофон және микрофон жүйесін панорамалау;

құрамы аз оркестрлердің басылымдары кезінде микрофондарды орнату және жұмыс жасау;

дыбыс операторының басшылығымен дыбыс және дыбыс шығару кезінде синхронизациялау түрін таңдау;

ірі нысандарды радиофикациялауға арналған бірнеше дыбыс күшейткіштерді табиғатта түсірілім кезінде радиобайланыспен жұмыс жасау;

жаңа жетілген жүйені есепке ала отырып дыбыс және радиоаппаратураны қайта өңдеу;

трансформаторларды орау;

дыбыс жабдықтарын және радиоаппаратураны реттеу және жөңдеу;

дыбыс жабдықтары мен әртүрлі құрылғыларға профилактикалық күтім;

АСБ радио және теледидар дыбыс жабдықтарына өлшеуді жүргізу.

81. Білуге тиіс:

дыбыс басу технологиясының негізі, дыбыс акустикасы элементінің теориясы;

жұмыс жасап жатқан жабдықтың техникалық сипаты, түсіретін оптиканың қолданылу ережесі;

қолданыстағы синхронизация жүйесінің қағидасы бойынша түсірілім камераларының түрлері;

түсіретін камера мен үнтаспаны синхронизациялау тәсілдері;

негізгі видео (видеобақылау құрылғылары, осциллографтар), құралдарының бақылау-өлшеу құрылғыларын пайдалану ережелері және оларды коммутациялау;

АСБ радио және теледидар өлшеулерінде қолданылатын өлшеу құралдарын қолдану қағидалары және пайдалану ережелері;

дыбысты локализациялауды есепке ала отырып стереофонды баспа кезінде кадр бойынша микрофондарды қою.

Параграф 5. Дыбыс техникасында қызмет көрсетуші механик, 6-разряд
82. Жұмыс сипаттамасы:

дыбыстық аппаратураның жаңа әзірлемесін монтаждау бойынша жұмыстарды жасау;

стереофонды дыбыспен ірі форматты фильмдерге арналған дыбыстық аппаратураны монтаждау және жөңдеу, дыбыс жолдарының параметрлерін өлшеу;

күрделі панорамалы көпшілік көрінісін және стереофонды дыбыс баспаны жасауда 5-10 микрофонды пайдаланып, стереофонды түсірілім кезінде дыбыс жабдығына техникалық пайдалану қызмет көрсету;

көп құрамды оркестрды басу кезінде микрофондарды орнату және жұмыс жасау;

дыбыс режиссерымен бірге дыбыс басу;

дыбыс басу және дыбыс шығару аппараты жұмысының синхрондылығын тексеру;

қозғалмалы және дыбыс басқыш аппаратураны оған профилактикалық жөңдеу жұмыстарын жасап эксплуатациялы жағдайда жұмыс жасау;

АСБ радио және теледидар, радиохабарламалы және кезкелген күрделіліктегі (көпканалды магнитофондар, авторереттегіштер, ревербераторлар, кідіріс желісі, бегіту аппараттары және тағы баска) дыбыс басқыш аппаратураға бегітілген жабдыққа жөңдеу жұмыстарын жасу және сынау;

жұмыс жасап жатқан жабдыққа, технологиялық процессорларды автоматтау бойынша дайындық және жөнге салу жұмыстарын жүргізу.

83. Білуге тиіс:

электроника, телевидение, электроакустика, стерефония негіздерін;

дыбысты жабдықтың кешенді құрылғысын, ревербераторлар, автореттегіш және басқада арнайы эффекиқа арналған құрылғыларды;

видеомагнитофонның дыбыстық каналының құрылғыларды;

желі жабдықтарының дыбыстық сызбаларының қағидалары;

дыбыстың сыртқы негіздерінің барлығының коммутациялауды;

қолданылатын өлшегіш құралдардың құрылымы және техникалық мүмкіндіктері;

қозғалмалы электростанциялардың, генераторлардың және қайта құрушының жұмыс тәртібі.

Параграф 6. Дыбыс техникасында қызмет көрсетуші механик, 7-разряд
84. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі санды дыбыс баспаны жүзеге асыру бойынша дыбыс станциясында жұмыс жасау;

дыбыстық жабдықтың барлық түрін орнату, монтаждау жұмыстарын орындау, бірегей аппаратуралы студиялы кешенге және радио бағдарламаны өндіріп жатқанда оларды коммутациялау;

дыбыс техникасының барлық жинағының жұмысын бақылау;

дыбыстық жабдықтың және радиоаппараттың әртүрлі блогының өзара әрекеттесуін тексеру;

АСБ радио және теледидар, радиохабарлама және дыбыс басқыш аппаратураға бағдарламаны басқару электронды құрылғысын пайдалана отырып техникалық пайдалану, кешенді жөңдеу және дыбыс жабдықтарының барлық түріне жөңдеу жұмыстарын жасау;

дыбыс станциясы мен дыбыс аппаратурасының жұмысындағы тоқтап қалу мен ақауларды талдау және кез-келген күрделі дыбыс жабдығына жөңдеу жұмыстарын жасау және сынау;

жаңа дыбыс техникасын монтаждау жөңдеу жұмыстарына және игеру жұмыстарына қатысу.

85. Білуге тиіс:

дыбыс техникасының, электроакустика, стереофония негіздерін;

дыбыстық станция, дыбысты жабдықтың жинағының құрылымы;

ревебераторлар, авторегуляторлар және басқада арнайы эффектке арналған құрылғыларды, желі жабдықтарының дыбыстық сызбаларының қағидалары;

дыбыстың сыртқы негіздерінің барлығының коммутациялауды;

электр құрылғыларының конструкциялы ерекшеліктері және дыбыс техникасының басқару жүйесі;

дыбыстық жабдықтың диагностикалау және жөңдеу жұмыстарын жасау бойынша жұмыстың орындалу тәсілдері;

дыбыс станцияларында пайдаланылатын аппаратты және бағдарламаны қамтамасыз етуді.

86. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

7. Магнитті баспалардың операторы

магнитті жазбаларды және қайта жазуларды орындау;

магнитті баспаларды тыңдау үшін дыбыстау;

дайын магнитті баспаларды эфирге шығару үшін дыбыстау;

жұмыс жасалып жатқан жабдықты дайындау;

фонограмма басу жұмысына дайындық және магнитті лентаны ажырату, алу және дайындау;

эфирде материалдың берілу тәртібі бойынша редактормен салыстыру;

магнитті лентаны ажырату және ракордтты жапсыру;

магнитті баспаларды дыбысталуға тапсыру үшін безендіру.

88. Білуге тиіс:

электротехника және радиотехника бойынша қарапайым мәліметтерді;

коммутациялы аппараттың сызбасын, магнитофон мен хабарлау пультін пайдалану ережесі;

аппаратты пайдалану бойынша технологиялы нұсқаулықты;

техникалық құралды пайдалану ережесі;

техникалы құжатнама жүргізу;

жұмыс жасайтын аппаратураның күтім ережесін.

көп каналды магнитті баспаларды орындау;

магнитті баспаларды монтаждау, сонымен қоса баспаны күту монтажы;

дайын магнитті баспаны кез-келген мақсатта дыбыстау;

магнитті баспа бойынша біліктілігі жоғары оператордың басшылығымен әртүрлі жылдамдықтағы өлшеу лентасын дайындау;

бағдарламаларды жүргізу: дыбыстау, микширлау деңгейлерін ретке келтіру, диктор жұмысындағы динамикалы диапозонды қысу разрядсін бақылау және орнату.

90. Білуге тиіс:

электротехника және радиотехника негіздері;

магнитті баспаның стандартты деңгейлері;

жұмыс жасап жатқан жабдықтың электроакустикалық параметрлері;

деңгейді өлшеуіштерді, магнитофондарды және акустикалы агрегаттарды;

бөлек тораптарды және хабарлау пультінің блогының құрылымы және белгіленуі;

аппаратты резервтеу сызбасын;

дыбысты белгіні өңдеу тәсілдері;

дайын магнитті баспаны безендіру және тапсыру ережелері;

фонограмма мен өлшеу ленталарының техникалы жағдайлары;

эфирге шығатын материалдар мен хабарланатын бағдарламаларды салыстыру ережесі.

Параграф 3. Магнитті баспалардың операторы, 5-разряд
91. Жұмыс сипаттамасы:

стреофонды баспа жасау;

магнитті баспаны қондыру тәсілімен монтаждау және электронды монтаж;

барлық түрдегі өлшеу ленталарын жасау;

кез-келген дыбыс басылған құрылғыдан магнитті лентаға қайта басу;

дыбыс басқыш және хабарлау аппаратурасын техникалы қадағалауды қамтамасыз ету;

барлық бағдарламаларды жүргізу;

магнитті баспаның көркем бағдарламасын монтаждау.

92. Білуге тиіс:

техникалы жабдықтың аппаратының негізгі параметрлері және түрлері;

құрылымы, жұмыс мақсаты, стереофонды белгілер, стерогониметр құрылғысы және онымен қалай жұмыс істек керек екендігі және олар туралы жалпы түсінік;

магнитті баспаларды және қайта басуларды безендіру ережелері;

радиохабарламасының ұйымдастыру құрылымы;

трансляциялы бағдарламаларды өткізу тәртібі;

автореттеуіштің жұмыс істеу қағидасы, автоматиканың негіздері.

Параграф 4. Магнитті баспалардың операторы, 6-разряд
93. Жұмыс сипаттамасы:

жасанда реверберацияны пайдалана отырып магнитті бапс жасау;

күрделі монтаждарды қондыру тәсілімен өңдеу;

магнитті баспаларды қалпына келтіру үшін жаңарту жұмыстарын жасау;

дыбыс басқыш аппараттың ағымдағы жөңдеу жұмыстарына қатысу;

магнитті баспа аппараттарын электрлі және механикалы ретке келтіру.

94. Білуге тиіс:

магнитті және пластикті ревербаторларды, жиілік корректорларды орнату, белгілену және қолданылу және пайдалану ережесі;

музыкалы сауаттылық туралы қарапайым мәліметтер;

магнитті баспа аппаратын реттеу тәсілдерін және ережелерін.

көпканалды магнитті баспаны орындау және оларды жүйеден тыс монтаж станциясына апару;

күрделі монтажды аналогты, сандық жабдықта дыбыстық белгіні жиілік-динамикалы өңдеу мен компьтерлік техниканы пайдалана отырып жасау;

сандық, магнитті, көп оптикалы құрылғыдан, сонымен қоса компакт дискіден қайта басу;

дыбыс басқыш және хабарлау аппаратурасының жұмысын тексеру;

магнитті баспаның параметрлерін және дыбысталуын ретке келтіру;

жұмыс жасап жатқан жабдықты диагностикалау және профилактика жұмыстарын жасау және оның жұмыстағы ақауларын жою;

магнитті баспаларды монтажды компьютер станцияларын пайдалана отырып қайта өңдеу жұмыстарын жасау;

дыбыс басқыш жабдықтарының жаңа үлгілерін енгізу бойынша жұмыстарға қатысу;

техникалық құжатнама жүргізу.

96. Білуге тиіс:

теледидар және радиохабарлама технологиясын;

магнитті баспаның сапасына (деңгейіне) қойылатын техникалы талаптар және мемлекетті стандарттар;

дыбыс белгілерін өңдеу тәсілдері;

магнитті баспаның қолданыстағы аппаратурасын орнату, белгілену және реттеу ережелері;

магнитті баспаның және компьютер техникасы аппаратурасын пайдалану нұсқаулықтары;

станция технологиясында пайдаланылатын желіден тыс монтажды пайдаланушы деңгейінде аппаратты және бағдарламалы қамтамсыз ету;

дыбыс ақпаратын өңдеу тәсілдері;

магнитті баспа және дыбысталудың параметрлері.

97. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

Магнитті баспаны және фонограммаларды стереофонды және монофонды нұсқаларда арнайы дыбыс белгілерін өңдеу құралдарын пайдалана қайта басуды орындау кезінде: компьютер техникасы, ревербератор, эквалайзер, шуды азайту жүйесі және тағы басқа 8-разряд

98. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

8. Жарық түсіруші
Параграф 1. Жарық түсіруші, 3-разряд
99. Жұмыс сипаттамасы:

жарық түсіруші аппаратураның жұмыс істеуіне дайындық жұмыстарын жасау: линзаларды жуу, құралдар, шторок, тубустарды сүрту; түсірілім телімінде жарық түсіруші жабдықтардың орның ауыстыру және тасымалдау; құралдарды штативқа орнату;

біліктілігі жоғары жарық түсірушінің басшылығымен қарапайым жарық түсірулерді талап ететін түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарында жұмыс жасау;

жарық түсіру аппаратураның барлық түрімен жұмыс жасау, жүйені қамтамасыз ететінінен басқа: дистанциялы басқарма пульттерін, регуляторларды;

жарық түсіруші аппаратураның профилактикалы жөңдеу жұмыстарына қатысу.

100. Білуге тиіс:

электротехника негіздері, жарық түсіруші аппаратураның негізгі түрлері және оның белгіленуі;

коммутациялы және басқада құрылғыларды қоса, кабель, лампа және углей маркалары.

101. Жұмыс үлгілері:

1) жарық түсіруші аппаратура, линза – тазарту;

2) жазық қабырғала және төбелерді қарапайым декорациялау – жарық түсіру;

3) диктор – жарық түсіру;

4) кабель – ақау жоқтығын тексеру;

5) шамдар – тексеру және ауыстыру;

6) түсірілім теліміндегі металл конструкциялар – монтаждау және ілу;

7) тубус және кашеттар – орнату;

8) таған – майлау.

Параграф 2. Жарық түсіруші, 4-разряд
102. Жұмыс сипаттамасы:

қарапайым жарық түсірулерді талап ететін түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарында жұмыс жасау;

жарық түсіруші партитураға сәйкес көрініс, концерт, цирк қойылымдары және дайындықтар кезінде сахнаға жарық түсіру;

шығу жұмыстары кезінде жүйелі жарық түсіруші аппаратураны орау және тасымалдау;

қарапайым оператордың жарық сызбасы бойынша жарық түсіруші аппаратураны монтаждау және демонтаждау;

қуат кабельдерінің фазасы бойынша жарық түсіруші аппаратураларды біркелкі етіп орнату;

жарық түсіруші аппаратураға профилактикалы тексеріс және профилактикалы жөңдеу жұмыстарын жасау;

жабдықтардың жұмысындағы ақауларды табу және оларды жою.

103. Білуге тиіс:

электротехника негіздері, нысандарға жарық түсірудің түрлері мен тәсілдері;

жарық түсіруші аппаратураның жүйесі;

коммутациялы аппаратураның электро сызбасы және олардың түрлері;

теледидарлы жіберетін трубоктардың параметрлері және кинопленканың түрлері.

104. Жұмыс үлгілері:

1) ірі фондармен декорация – жарық түсіру;

2) көп жоспарлы интерьерлер – жарық түсіру;

3) найзағай әсері – жасау.

Параграф 3. Жарық түсіруші, 5-разряд
105. Жұмыс сипаттамасы:

телеоператордың басшылығымен павильонда және табиғатта күрделі нысанға жарық түсіру бойынша немесе түрлі түсті жарық түсіруді талап ететін түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарына қызмет көрсету;

жарықтың сапа бақылауы;

жарық түсіруші аппаратурасының бақылау-өлшеу құралдарының көмегімен таңдап алу және тексеру, күрделі оператор сызбасы бойынша оны монтаждау және демонтаждау;

күрделі жарық эффектілерін жасау; түнгі және кешкі сахналарға жарық түсіру.

106. Білуге тиіс:

жарық техникасы мен оптика негіздері;

сахнаға жарық түсірудің негізгі элементтері;

негізгі және қосалқы жабдықтардың сипаттамасы және түрлері;

доғалы және галогенді циклмен жарық көздері;

жарық түсіретін аппаратураның барлық түрлерінің электрлі және кинематикалы сызбалары.

107. Жұмыс үлгілері:

1)әртүрлі көздерден қосылған жарық түсіргіш аппаратура – электромонтаж;

2) күрделі архитектура декорациясы – жарық түсіру;

3) қозғалатын нысандар – жарық түсіру;

4) күрделі ойын алаңдары – жарық түсіру;

5) жарық түсіру гаммасы бойынша эффекттер – жасау.

Параграф 4. Жарық түсіруші, 6-разряд
108. Жұмыс сипаттамасы:

павильонда және табиғатта күрделі нысанға жарық түсіру бойынша немесе түрлі түсті жарық түсіруді талап ететін түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарына қызмет көрсету;

қашықтықтан басқаратын жарық түсіруші аппаратураны қолданып күрделі жарық эффекттерін жасау;

жарықпен безендірудің кез-келген сызбасы бойынша жарық түсіруші аппаратураны монтаждау және демонтаждау;

жұмыс диагностикасы, жарық түсіруші аппаратураның барлық түріне жөңдеу жұмыстарын жасау.

109. Білуге тиіс:

жарық және түстану негіздері;

жарық түсіруші аппаратураның әртүрлі жүйесінің қолдану қағидалары;

пайдаланылатын электро өлшегіш және бақылау құралдарының құрылысы;

пайдалану ережелері, қолданыстағы жүк көтергіш механизм.

110. Жұмыс үлгілері:

1) жарық түсіргіш аппаратура, коммутациялы құралдар, фильтрлар – таңдау және орнату;

2) жарық– алғашқы орнату;

3) түзететін фильтрлер – орнату;

4) кернеудің өзгеруімен күрделі жарық эффекті – жасау.

Параграф 5. Жарық түсіруші, 7-разряд
111. Жұмыс сипаттамасы:

өте күрделі нысанға жарық түсіру бойынша немесе түрлі-түсті жарық түсіруді талап ететін түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарына қызмет көрсету;

санды басқару бағдарламасымен жарық түсіруші аппаратураны қолданып өте күрделі жарық эффекттерін жасау;

компьютер пульттарында немесе жеке компьютерлерде жарық партитурасын жасауда және басуға қатысу;

жарық түсіргіш жабдықтың жинағының жұмыс параметрларын бақылау;

жарық түсіруші жабдықтың жинағының жұмыс ақауларының табу, диагностикадан өткізу, ақауларды жою;

жарық түсіргіш техниканың жаңа түрлерін енгізу жұмыстарына қатысу.

112. Білуге тиіс:

жарық түсірілетін кеңістіктің құрылым негізі;

жарық түсіргіш аппаратурасының жарық және түс параметрлерін;

жарық түсірудің арнайы бағдарламалары;

бағдарламаны санды басқарумен жарық түсіру құралдарының қолданыс қағидалары,

дербес компьютермен және жарықтық компьютер пульттарын пайдалану ережесі;

электроника негіздері;

қолданылатын жүк көтергіш механизмдерді пайдалану ережелері;

жарықты басқару жаңа технологиялары.

113. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

114. Жұмыс үлгілері:

1)санды басқару бағдарламасымен жарық түсіргіш жабдық – коммутация;

2) жарық партитуралары – жарықтық компьютер пультына немесе дербес компьютерлерде баспа жасау және оны дыбыстау.

жарық түсіруші техниканың барлық түрін, санды бағдарлама басқару және сканер құрылғыларын кешенді қолданып аса күрделі эффект жасау;

телеоператордың басшылығымен компьютер пульттарында немесе дербес компьютерде жарық партитурасын жасау және басу;

жарықты конструкцияның модульдерін, жарық түсіргіш құралдарды, санды және аналогты басқарумен үшті және тиристорлы құрылғыларды ұйымдастыру, жинау, монтаждау, ілу, коммутациялау жұмыстарын басқару;

жарық түсіргіш аппаратураның талап етілетін жұмыс параметрлерін бақылау-өлшеу құралдарының көмегімен қолдау;

қолданыстағы жарық түсіргіш жабығын модернизациялау жұмысына қатысу.

116. Білуге тиіс:

жарық түсірілетін кеңістіктің құрылым негізі;

жарық түсіргіш аппаратурасының жарық және түс параметрлерін;

жарық түсіргіш аппаратураны жинау және монтаждау қағидалары;

жарық түсіргіш модульді жинау және монтаждау қағидалары;

жарық түсірудің арнайы бағдарламалары;

дербес компьютердің қолдану қағидасы және пайдалану ережесі;

жарықты компьютер пульті және сканерлеу құралдары;

электротехника негіздері, жарықты басқару заманауи технологиялары;

жүк-көтергіш механизмдердің белгіленуі және пайдалану ережелері.

117. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

118. Жұмыс үлгілері:

1) жарық түсіруші аппаратураның барлық түрі – әртүрлі қуат беру көздеріне қосылу;

2) жарық түсіруші модуль – жинау және коммутациялау;

3) түсіру алаңында өте көп нысанды және жарықты қоюдын ерекше жағдайларымен телебағдарлама және шоу бағдарлама - қызмет көрсету.

9. Пастижер

жасанды талшықты майсыздандыратын және жуатын заттардың көмегімен арнайы ертіндімен өңдеу, талшықтың жылтырын кетіру, антистатикалы және тұтануға қарсы өңдеу;

жасанды талшықты нөмірімен сорттау, орау және кесу, жасанды талшықты байламға қалау, орау және қоймаға тапсыру.

120. Білуге тиіс:

пастажир өнімдерін өңдеу үшін жасанды талшықтың түрлері;

өңдеу технологиясын және жасанды талшықты сорттау ережесі;

қолданылып жатқан жабдықты, құралды, құрылғыны пайдалану ережесі және құрылымы.

Параграф 2. Пастижер, 4-разряд
121. Жұмыс сипаттамасы:

майсыздандыратын және жуатын заттарды қолданып табиғи шашты арнайы ертіндімен өңдеу;

тұлымға буылған табиғи шашты дезинфекциялау, жуу, қайнату және кептіру;

табиғи шашты түсі және ұзындығына байланысты сорттау, шашты тұлымға қалау, тарау;

таралған шашты қалау және кішкентай байламға байлау, шаштың ұшын тегістеу, орау және қоймаға тапсыру.

122. Білуге тиіс:

пастижер өнімдерін дайындау үшін қолданылатын табиғи шаштың түрлері;

өңдеу технологиясын және табиғи шашты сорттау,

қолданылып жатқан жабдықты, құралды, құрылғыны пайдалану ережесі және құрылымы.

Параграф 3. Пастижер, 5-разряд
123. Жұмыс сипаттамасы:

шиньон, бұрым, кірпік, қастарды табиғи шаштан және жасанды талшықтан жасау бойынша жеке тапсырыстарды дайындау және жөңдеу жұмыстарын жасау;

қию және шиньондарды, бұрымдарды, кірпіктерді безендіру;

парик, жартылай парик, жапсырмаларды, контраньерларды біліктілігі жоғары пастижердің басшылығымен дайындау.

124. Білуге тиіс:

түстану негіздері, табиғи шаштан және жасанды талшықтан тамбурлау және трестеу тәсілімен пастижер өнімдерін дайындау технологиясы және жөңдеу жұмыстары;

табиғи шаша пен жасанды талшықтың құрамы;

қолданылып жатқан жабдықты, құралды;

құрылғыны пайдалану ережесі және техникалы сипаттамасы.

Параграф 4. Пастижер, 6-разряд
125. Жұмыс сипаттамасы:

косметикалық және арнайы париктерді, басқада пастижер өнімдерін дайындау және жеке тапсырыс бойынша жөңдеу жұмыстарын жасау: жартылай парик, жапсырма, контраньерлар;

парикті, жартылай парикті, жапсырманы, контраньерларды дайындау үшін өлшемін алу және тапсырысты мода бағытын есепке ала отырып және тапсырыс берушінің жеке ерекшеліктерін ескере отырып жасау;

пастижер өнімдерін қию, химиялы бұйралау және шаш сәнің көркем безендіру.

126. Білуге тиіс:

пастижер өнімдерін дайындау үшін өлшемдерді ау ережесі;

моданың бағытын.

10. Реквизитор
Параграф 1. Реквизитор, 2-разряд
127. Жұмыс сипаттамасы:

біліктілігі жоғары реквизитордың басшылығымен түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықты деректеме заттарымен және перделеу жұмыстарын орындау;

қоймадан суретші таңдап алған деректеме заттарын, перделеу, жиһаздарды таңдау және алу, оларды салу және орау;

түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықтарында деректеме, перделеуді, жиһазға ұсақ жөңдеу жұмыстарын жасау;

жиһазды және деректеме заттарын орның ауыстыру, тасымалдау;

деректеменің түгелдігін және санитарлы жағдайын қамтамасыз ету;

түсірілім мен дайындық кезінде кезекшілік ету.

128. Білуге тиіс:

деректеме, жиһаз, перделеудің фонды бар екенің, қарапайым тігу, жапсыру, жуу техникасын, малу құралы, желім, лакты пайдалану ережесі және дайындау;

жиһаз және деректеменің орның ауыстыру, тасымалдау, сақтау тәсілдерінің ережесін;

материалды есептіліктің тәртібі және формасы.

Параграф 2. Реквизитор, 3-разряд
129. Жұмыс сипаттамасы:

деректеме бойынша қарапайым заманауи тақырыпқа түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықта қызмет көрсету;

суретшінің нұсқауымен қажет деректемені, жиһазды және перделемені өз қорынан жинақтау;

эскиз бойынша және суретшінің нұсқауымен қарапайым декорацияны деректемемен, жиһазбен, перделемемен безендіру;

павильон жағдайында түсіріліп жатқан фильм, телебағдарламаның деректемесін жүйелеу;

құнды деректеме мен жиһаздың затын салу, орау және тасымалдау;

деректеме, жиһаз, перделемені түсірілім және дайындық барысында кіші-гірім жөңдеу жұмыстарын жасау;

деректемемен қамтамасыз ету үш толық метражды шартты фильмнен кем болмауы керек.

130. Білуге тиіс:

деректемені түсірілім алаңында бөлшектеп қою;

деректеме, жиһаз, перделемені белгілену, жөңдеу техникасы, сақтау ережесі;

орау тәсілдері және санитарлық профилактиканы.

деректеме бойынша орташа қиындықтығы түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықта қызмет көрсету;

фильм және тарихи, қиял ғажайып тақырыптағы телебағдарлама, ертегі – киноларда қызмет көрсету;

экспедиция жағдайында түсіріліп жатқан фильмнің деректемесін жүйелеу;

қажет деректемені, қаптаманы және жиһазды суретшінің нұсқауымен басқа ұйымдардың фондынан жинақтау;

эскиз бойынша және суретшінің нұсқауымен орташа қиындықтағы декорацияны деректемемен, жиһазбен, қаптамамен безендіру;

деректемеге ие болу және оны сақтау;

деректеменің талап етілетін фактурасын жасау;

деректемемен қамтамасыз ету бес толық метражды шартты фильмнен кем болмауы керек.

132. Білуге тиіс:

деректеменің, жиһаздың, перделеменің негізгі стильдері, бояудың белгіленуі және пайдалану ережелері;

бутафор, түсқағаз-қаптау және ағаш-ұсталықтың негізгі элементтері;

өңдейтін материалдардың белгіленуі, фильмдердегі режиссер сценарилерін және бағдарламаның қойылымын.

Параграф 4. Реквизитор, 5-разряд
133. Жұмыс сипаттамасы:

деректеме бойынша күрделі түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарын және дайындықтарға қызмет көрсету;

әскери және тарихи тақырыптағы ірі масштабты фильмдерде қызмет көрсету;

эскиз бойынша және суретшінің нұсқауымен орташа қиындықтағы декорацияны деректемемен, жиһазбен, қаптамамен безендіру;

үлкен габаритті деректеме жиһазын бөлшектерге бөлу және бөлшектерді түйреуге монтаждау;

қажет деректеме, жиһаз, қаптамамен өз қорынан жинау;

деректеме, жиһаз, қаптамамен декорацияны безендіру үшін үлгі және жоспарлау, сызбаларды өңдеу жұмыстарына қатысу;

деректемемен қамтамасыз ету бес толық метражды шартты фильмнен кем болмауы керек.

134. Білуге тиіс:

деректемені орналастыру сызбасы мен үлгісі, бутафор, түсқағаз-қаптау және ағаш-ұсталықтың негізгі элементтері;

әр түрлі стиль мен дәуірдегі деректеме және қаптама.

Параграф 5. Реквизитор, 6-разряд
135. Жұмыс сипаттамасы:

деректеме бойынша өте күрделі кез-келген тақырыпқа түсірілім, телебағдарлама, көрініс, концерт, цирк қойылымдарын және дайындық қызметін көрсету;

суретшінің нұсқауымен басқа ұйымдардың қорынан деректеме, жиһаз, қаптаманы жинау;

деректемемен қамтамасыз ету он толық метражды шартты фильмнен кем болмауы керек

136. Білуге тиіс:

жиһаздар стилін, әр түрлі стиль мен дәуірдегі деректеме және қаптама;

бутафор, түсқағаз-қаптау және ағаш ұсталық жұмыстарының орындау ережелері.

11. Декорацияны дайындаушы ағаш ұстасы

қолдан жасалған декорация бөлшектерінің түйіндерін дайындау және жинау;

қарапайым жиһазды жасау;

кесетін құралды қайрау және май құю;

ағаш өнімдеріне арналған желімді дайындау;

қарапайым ағаш өнімдерін дайындау;

қырлы бөрене мен тақтайларды механикалы өңдеуден кейін тазарту.

138. Білуге тиіс:

ұсталық жұмыстардың негіздері;

ағаш өңдейтін қарапайым станоктардың түрлері;

ұсталық жұмыстарда қолданылатын бақылау-өлшеу құралдарын және жұмыс құралдарын белгілеу.

139. Жұмыс үлгілері:

1) ұсталы өнімдер – бөлшектеу;

2) қалқандар, рама астына қоятындар, ән қобдишасы мен табуретті, бақшаға арналған қарапайым орындық, сәлем саухат жәшігі дайындау үшін тік бұрышты фанера – дайындау.

сызба және эскиз бойынша қарапайым ұста жұмыстарын орындау;

қарапайым декорация мен жиһаздың бөлшектерін қолдан жасау және кезектегі өңдеуді жинау, дайындау;

қолдан немесе механикалы жіберіп отыратын ағаш өңдейтін станокта қарапайым бөлшектерді өңдеу;

орташа қиындықтағы ағаш өнімдерін жөңдеу.

141. Білуге тиіс:

ағаштың түрлері және оның ақаулары;

ағаш өңдеудің негіздері, ағаш және казеинді желімнің құрамы;

кесетін және өлшейтін құралдың жұмыста пайдалану тәсілдері;

негізгі қатты және ағаштың жұмсақ түрлерінің орман материалдарының жалпы ағаштың қатты және жұмсақ түрлерінің сорты;

эскиз бойынша күрделі емес шаблон;

бөлшек және қосылыстарды сызып алу негіздері.

142. Жұмыс үлгілері:

1) кронштейндегі тор полкалар, жұқа тақтайдан тіке бөгет, қарапайым рама, табуреттер – дайындау;

2) фанерадан шрифтер және сандар – дайындау.

Параграф 3. Декорацияны дайындаушы ағаш ұстасы, 3-разряд
143. Жұмыс сипаттамасы:

сызба және эскиз бойынша орташа қиындықтағы ағаш – өңдеу жұмыстарын орындау;

орташа қиындықтағы декорация мен жиһаздың бөлшектерін өңдеу, жинау және дайындау;

сәнді жиһазды дайындау және жинау;

қолдан немесе механикалы жіберіп отыратын ағаш өңдейтін станокта орташа қиындықтағы бөлшектерді өңдеу;

күрделі ағаш өнімдерін жөңдеу;

кесетін құралды қайрау және май құю.

144. Білуге тиіс:

ақ ағаштың түрлері;

ағаштың түрлерін анықтау ережелері;

өңдейтін материалдардың белгіленуі;

ағаш өңдейтін станоктарда өңдеу тәсілдері;

орман материалдарын электро құралмен өңдеу ережелері;

қарапайым сызба мен эскиздерді оқу ережелері;

желімнің түрлерінің рецепті.

145. Жұмыс үлгілері:

1) тік каркасты колонналар, панельді қарапайым есіктер, терезе ағашы, дөңгелек және тік қималы ұстағыштар, фигуралы торлар, қисық кескінді қораптар, терезе арналған күрделі профильді тақтайлар – дайындау;

2) кесетін құралдар – орнату.

сызба, эскиз және суретшінің нұсқауларымен декорация бөлшектерін дайындау және жинау бойынша күрделі ұста жұмыстарын жасау;

қолдан немесе механикалы жіберіп отыратын ағаш өңдейтін күрделі станокта күрделі бөлшектерді өңдеу;

күрделі тоғысуларды дайындау;

жиһазды жаңарту жұмыстарын жасау;

заттың үстін желімдеуге дайындау және тазалау.

147. Білуге тиіс:

ұста өнімдерінің түрлері мен құрылымдары;

ағашты өңдеуге арналған құрылғының құрылымы мен белгіленуі;

ағашты механикалы өңдеу технологиясы,

заттың үстіңгі бетін өңдеу тәсілдері;

орташа күрделі сызба және эскиздерді оқу ережесі.

148. Жұмысқа сипаттама.

1) фигуралы ілгішпен бөрене колонналары, ішкі күрделі кескін және вразноус қосылыстарымен терезе және есік ағашы, карниз және фигуралы тоғысатын тұтқа – дайындау;

2) ағаштың құнды түрінен портретке арналған рамалар, кішкене орындықтар, славян шкафтары – дайындау, жылтырату.

Параграф 4. Декорацияны дайындаушы ағаш ұстасы, 5-разряд
149. Жұмыс сипаттамасы:

сызба, эскиз және суретшінің нұсқауларымен декорация бөлшектерін дайындау және жинау, стильді жиһаз дайындау бойынша өте күрделі ұста жұмыстарын жасау;

заттың үстін өңдеу, лактау.

150. Білуге тиіс:

ағаштың технологиялы құрамы: шалыстық, күрделі колонналарды, рама және есіктерді дайындауда серпімділік, өңдеу материалдарын дайындау тәсілдері және рецептура;

заттың бетін политура және лакпен өңдеу;

фанерлеумен өңдеу тәсілдері.

151. Жұмыс үлгілері:

1) ионды колонналар– дайындау;

2) терезе рамалары, әртүрлі стиль мен дәуірдегі есіктер – дайындау, жинау және жылтырату.

сызба, эскиз және суретшінің нұсқауларымен өте күрделі әртүрлі стильге және дәуірге жататын архитектура құрылыстарын орындау;

заттың үстіңгі бетін жылтырату;

стильдің және дәуірдің барлық түрінің жиһаздарын және ағаштың құнды түрінен жасалған музыка аспаптарын дайындау, жаңарту жұмыстарын жасау;

күрделі панельдерді құрау және орнату.

153. Білуге тиіс:

жылтыратқыш, улағыш және лактардың құрамы және оларды пайдалану ережелері;

ағаштың құнды түрі, бөлшекті сызу және бұйымдардың тоғысу ережелері.

154. Жұмыс үлгілері:

1) ішкі күрделі кескінмен және вразноус қосылыстарымен фанерленген заттың беті – жылтырату;

2) каннелюрлы күмбез тәріздес жиынтық, каннелюрлы бөшке тәріздес колонналар, күмбез тәріздес нишалар, кесонды төбелер – дайындау.

12. Декорация қоюшы
Параграф 1. Декорация қоюшы, 1-разряд
155. Жұмыс сипаттамасы:

декорацияны құрауда және бөлшектеуде дайындық жұмыстарын жасау;

бөрене, пластина және тақтайды сыртынан тазарту;

дайын тетіктерге болтты қою;

тұтқаны қағу;

шымда қаптамасымен кесу және көтеру;

декорация аймағын үгінділер, құм, топырақ және құрылыс қоқыстарымен бітеу;

аумақты жоспарлау;

ағаш бөлшектерін декорацияны орнату кезінде кейінгі пайдалану үшін бөлшектеу;

бөлшектерді, фундус қалқандарын құрылып жатқан декорацияға әкелу.

156. Білуге тиіс:

орнату жұмыстарының негіздері;

құрылыс тәсілдері және декорацияны бөлшектеу;

қарапайым ағаш өңдеушінің жұмыстарын орындау ережесі.

157. Жұмыс үлгілері:

1) қырлы бөрене – өлшем бойынша аралау;

2) декоративті қарапайым бөлшектер – бөлшектеу;

3) декорация едені – төгу;

4) қабырға – тілу.

Параграф 2. Декорация қоюшы, 2-разряд
158. Жұмыс сипаттамасы:

біліктілігі жоғары декорация қоюшының басшылығымен өлшеу құралын пайдалана қарапайым декорацияны нығайту және бөлшектеу, орнату жұмыстарын орындау;

декорацияның қарапайым бөлшектерін дайындау;

тақтайларды қолдан жасау және фигуралы белбеу, салпылдақ, коньки және басқада әшекейлерді орнату;

қабырғаны қолданыста болған фанерамен қаптау;

тақтайдың қиықтарын қабырғаға жапсыру,

дайын мөлшерқадаларды орнату;

басу үшін рама астына төсеніш дайындау және оны орнату;

мінбелерді құрау және орнату;

бутафор плитасын тастың астына еден ретінде төсеу.

159. Білуге тиіс:

көп қолданылатын фундустың ассортименті;

декорацияны жинау және бөлшектеудің негізгі ережесі;

қазбаның күрделі емес жүйесі және ағаш конструкцияларды жалғау.

160. Жұмыс үлгілері:

1) бөлме, баспана, вагондардың декорациясы – бөлшектеу,

2) жер шатыр – құрылғы;

3) тақтай едендер – төсеу;

4) тақтай мен пластинадан лагы – құрылғы.

Параграф 3. Декорация қоюшы, 3-разряд
161. Жұмыс сипаттамасы:

қарапайым декорацияларды сәнді бөлшектерін жұмыс сызбасы және жоспарлар бойынша, өлшейтін құралдарды пайдаланып таңбалау, қалау және жинақтау жұмыстарын орындау;

қарапайым сәнді бөлшектерді дайындау;

фундус және каркас қабырғаларды тақтай, вагонка, фанера, дөңес, кафельмен жапсыру;

қабырғалардың құлаған жерлерін тегістеуіш ертіндімен қалау, баспалдақ және террасалары бар тіреуден мінбе жасау;

төбелерді дайындау;

металды жартылай сфераны монтаждау.

162. Білуге тиіс:

қарапайым декорацияны нығайту тәсілдері;

декорацияны жинауда фундусты пайдалану тәсілі;

түсірілімнен кейін декорацияны бөлшектеу кезінде фундусты пайдалану тәсілі.

163. Жұмыс үлгілері:

1) сақшыға күрке – дайындау;

2) тақтайдан және тор шарбақтан таза дуал – құрылғы;

3) тақтай мен горбылдан шатыр – дайын негізді пайдалана құру.

Параграф 4. Декорация қоюшы, 4-разряд
164. Жұмыс сипаттамасы:

сызба және эскиз бойынша орташа күрделі декоративті бөлшектерді таңбалау, қалау, жинау жұмыстарын орындау: 10 метрге дейін биіктіктегі декорация, жазылған бұрышты мен қисық сызықты бетті, мінбелерде, үлкейтілген мөлшерде және дайын ұсталық затты тықсыру;

сызба және эскиз бойынша орташа күрделі декорация бөлшектерін өлшеу және ұсталық құралдарды пайдаланып дайындау;

радиус қабырғаларын тақтай, вагонка, фанера, кафельмен қаптау, сонымен қоса тік қабырғаларды вагонкамен «шырша» тәріздес қаптау;

жуандықты, фундус және каркас нишалар құру;

сыртқы қақпаны құрау.

165. Білуге тиіс:

орташа күрделі декорация бөлшектерін жапсыру тәсілдері;

орман материалдарын түрлері мен сорттары, оларды пайдалану ережесі және құрамы;

сызба мен эскиздарды оқу ережесі;

қалқан құрылғыларында жұмыс істеу тәсілдері.

166. Жұмыс үлгілері:

1) панорама үшін барабандар – орнату және нығайту;

2) ағаш қабырғаларды, шатырға негіз, тегіс емес еден, фанерлі фриздерді орнату үшін каркастар – құру;

3) колонна және фермалар, ағаш карниздар, пилястралар – жинау және орнату;

4) адырналардағы ағаш баспалдақтар – дайындау;

5) қалқан және қарапайым паркет, фанерлі едендер – төсеу;

6) сүйеусіз төбелер және фанерадан қабырғалар, фундус қалқандарынан арқалық – құру;

7) тастұғыр – құру;

8) пластина мен бөренеден істелген қабырға– жону;

9) реңдер – жарық түсіру.

Параграф 5. Декорация қоюшы, 5-разряд
167. Жұмыс сипаттамасы:

сызба, эскиз және суретшінің нұсқауы бойынша орташа күрделі декоративті бөлшектерді таңбалау, қалау, жинау жұмыстарын орындау, 10 метрден биік, күрделі өнделгендігімен ерекшеленетін ұста өнімдерін көп мөлшерде тықсыру;

сызба, эскиз бойынша, өлшеу құралдарын және ұсталы құралдарды пайдаланып декорацияның күрделі бөлшектерін дайындау;

ағаш өңдейтін станокта жұмыс істеу;

павильонда және табиғатта күрделі кескінді ойықпен және радиусты, қалқан қабырғаларға каркасты орнату;

фундусты қабырғаларды панельге бөлшектеу;

дайын түрлі карнизді орнату;

консольды аймақтарды орнату;

жарық беруші ормандарды жинау және демонтаж жасау, жарықты орнатқанға дейін және кейін ормандарды тексеру.

168. Білуге тиіс:

күрделі декорацияны жинау және нығайту;

студияда бар фундустың барлық түрін;

ағаш өңдейтін станоктың белгіленуі және оларды пайдалану ережесі.

169. Жұмыс үлгілері:

1) арка, жартылай жинақ және жинақтар, қисық сызықты каркасты нишалар, кессонды төбелер – құру;

2) едендер – барлық түстегі безендіру паркетін төсеу;

3)жолаушы вагондары, трамвай және автобустардың қабырғалары – оларды қозғалып бара жатқанда түсіру үшін жинау және орнату.

Параграф 6. Декорация қоюшы, 6-разряд
170. Жұмыс сипаттамасы:

сызба, эскиз және суретшінің нұсқауы бойынша өте күрделі декоративті бөлшектерді таңбалау, қалау, жинау жұмыстарын орындау: 10 метрден биік кешенді декорация және өңдеуге өте күрделі;

декорацияны нығайту үшін күрделі конструкцияның құрылымы;

сфералы жинақ және күмбез үшін лекальды жұмыстарды орындау;

аспалы жарық түсіруші орман секциясын дайындау.

171. Білуге тиіс:

өте күрделі кешенді декорацияны жоспарлау сызбасы, сызу элементтері;

өте күрделі декоративті конструкцияны және декорация бөлшектерін жинау және нығайту ережелері.

172. Жұмыс үлгілері:

1) антресолдар, балкондар, консолдар – жүктемеге жинау;

2) қолданыстағы бассейндер – дайындау;

3) бронекөліктер, паровоздар, пароходтар – қозғалатын немесе тербелетін аланда жинақтау және қаптау;

4) арен, көпір, шіркеу, театр, цирк декорациясы – жасау;

5) күмбез, сүйір және сфералы жиындар, сфералы көп крестті шатырлар; арка, жүгіріп өтетін қисық баспалдақ фоны – дайындау;

6) қозғалмалы және жылжымалы құз – фурға орнату;

7) кеменің ішкі құрылыс бөлігі – дайындау;

8) ұшақ кабинасының, лифттің декоративті бөлшегі – жинау;

9) күрделі киіз үй, мазар – құру.

13. Фонды үйлестіруші
Параграф 1. Фонды үйлестіруші, 4-разряд
173. Жұмыс сипаттамасы:

фонға түсетін музыка, шу және қыстырма сөздерді қабылдау, жүйелеу, есепке тіркеу және сақтау;

фон материалын таңдау және тапсыру;

фон материалды бақылау және оның уақытылы қайтарылуын қадағалау;

музыка шығармасын (мажор, минор және тағы басқа) және шудың әртүрлі формасын және естуді анықтау;

шумды бейнеге салу;

материалдарды қайта басуға дайындау.

174. Білуге тиіс:

фонды материалды жүйелеу мақсаты;

фонограмманың түрлері және сипаты;

пленкамен жұмыс жасау ережесі,

фонды материалды жапсыру және сақтау ережесі.

Фонды материалды қабылдау, жүйелеу, есепке алу, сақтау және тапсыру бойынша автоматтандырылған мәліметтер базасын жасау және пайдалану. – 5-разряд.