- тақырып. Биологиялық білім беру құрылымындағы өзгерістер

Лекция мақсаты: Биологияны оқыту формаларының жүйелері және түрлерін үйрену.

Лекцияның мәтіні :

Биологияны оқыту формаларының жүйелері және түрлері.
Оқытудың формалары. Биологияның пәндерін оқытудың оқушыларға тиянақты жемісті білім беру мен оқытып - тәрбиелеу жұмыстарының нәтижелі болуы мұғалімнің оқушылармен бірігіп жүргізетін бір бағыттағы іс - әрекеттеріне байланысты. Биология пәндерін оқыту барысындағы мұғалімнің негізгі міндеті оқушылардың бойына жүйелі түрде, бірізділік пен биологиялық түсініктерді, ғылыми көз қарасты, өздігінен ойлау процесі мен практикалық жұмыстарды орындау икем дағдыларының біртұтастығын үздіксіз дамыту болып табылады.
“Система” - дегеніміз грек тілінде белгілі бір логикалық тәртіпте құбылыстарды, заттарды іс әректтерді топтастыру деген мағынаны білдіреді екен. Жүйе бір – біріммен байланыстағы бөліктердің дамуының заңдылықтарының орналасу тәртібі. Ал “методика” (әдістеме) “жүйе” түсінігі тәрбиелеп - оқытудың присптерінің біртұтастығы, оның элементтерінің өзара қарым – қатынасы мен бірлігі. Мектепте оқушыларды тәрбиелеп оқытудың алуан түрлі формаларын ұйымдастыру қолданылады. Оқыту формалары дегеніміз - оқушылардың оқып білім алу, іздену әректтерін ұйымдастыру, мұғалімнің мұғалімнің оқу процесі кезінде әр түрлі жағдайларды, іс - әрекетті пайдалануы. Қазіргі кезде мектептегі оқытудың негізгі формасы - сабақ.
Сабақтың алғашқы жобасын жасаған неміс педагок И Штурм, дамытып, теорялық негізін қалаған, іс жүзінде қолдану технологиясы жасаған А Я Коменский. Сабақта мемлекеттік оқыту бағдарламасына сай материялдардың мазмұны оқытудағы тақырыптың негізінде мазмұндап , оқушыларға білім және тәрбие қалыптастырады. Әр бір лқушы сабаққа қатысуға міндетті. Кластағы оқушылар сагы тұрақты жас шаралар бірдей, білім деңгейлері де бірақ қалыпты болу керек. Сабақ барысында жетекші, негізгі ролі мұғалім атқарады. Оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру мақсатында оқытудың әр түрлі әдіс- тәсілдердің, формаларын қолданады. Деңгеймен сабақ оқытудың негізгі формасы ретінде орын жоғарылатпайды. Мектептегі биология пәндерін оқыту барысында оқытудың басқада формалары қолданады. Сабақтардың мазмұнына байланысты міндетті түрде өткізілетін топ серуендер (экскурция), сабақтан тыс, үйде орындалатын жұмыстар, кеңестер, қосымша сабақтар, жұмыстар міндетті немесе кластан тыс жұмыстық, мен тірі табиғат үйірмесінде биология бөлмімінде орындалатын жұмыстар. Сабақ кезінде мұғалім оқытудың барлық Әдіс – тәсілдерін қолданады. Өсімдіктермен жануарлар демократияларда зертханалық және практикалық жұмыстарды жүргізу барысында, олардың ішкі және сыртқы құрлыстарымен таныстырады. Тірі ағзалардың тіршілігін, дамуын, бір – бірімен қарым – қатнастарын білу үшін ұзақ уақыт бақылау жұмыстарын жүргізу қажеттілігі туындайды, сондықтан оқытуың басқа формасы қолданылады ол сбақ оқыту формасын толықтырады.
Сапалы сабақ өткізудің талаптары өте күрделі:

1. 
   Сабақты оқытудың дидактикалық присптері толық қамтамасыз етіледі.
   
2. 
   Ғылымның, педагогикалық іс – тәжрибенің озық жетістіктерін пайдаланады.
   
3. 
   Оқушылардың танымдық іс - әректтерімен пәнге қызығушылығын арттыру.
   
4. 
   Пәнарқылы байланыстарын қамтамасыз ету.
   
5. 
   Өткен сабақтарда алған білімдеріңді негізінде, оқушылардың білім деңгейін одан әрі дамыту.
   
6. 
   Әр бір сабақта оқушылардың ойлау әрекетін дамыту.
   
7. 
   Мұғалімнің сабақ жоспарының дұрыс түзілуімен сабақты рационалды түрде өткізу т.б.
   

• 
  Сабақтың білімдік мақсатын ашатын ақпараттармен қамтамасыз ету.
  
• 
  Табақ жаңа технологиялық әдістермен өткізу.
  
• 
  Сабақтардың құрлымымен оны ұйымдастыруда шығармашылық таныта білу.
  
• 
  Сабақ барысында ұжымдық және жекеше ізденіс формаларын жүзеге асыру.
  
• 
  Сабақтың мазмұнын түсіну, игеру деңгейін анықтау, бағалау.
  

1. 
   Биологияны оқыту формаларының жүйелері және түрлері?
   
2. 
   Оқытудың формалары?
   
3. 
   Сабақтың негізгі мақсаттары?
   

1. Қазіргі мектеп биология курсының мазмұны және жүйесі.

2. Мұғалім биологиядан жаңа түсініктерге формулаларға жалпы сипаттама беру


Лекция мақсаты: Қазіргі мектеп биология курсының мазмұны және жүйесін зерттеу.


Лекцияның мәтіні : Тіршілік тану курсында пәнаралық байланыстарды тиімді пайдалану жолдары.

Оқушылардың тіршіліктану курсын оқуға дайындығы негізінен физика, химия пәндерінен алған азды – көпті білімдеріне байланысты (оныншы сынып). Мысалыға, физика пәнінен ультрафиолет сәулелер, рентгенизация, денелердің радиоактивтілігі, электрондық теория, фотон жайлы түсініктерді білу керек. Ағзаның жалпы құралымы жайлы түсініктің органикалық химиядағы әсеріне биологиялық күрделі қосылыстар туралы мәліметтермен тікелей байланысы бар. Сондай- ақ пәнаралық байланыс оқушылардың биология ғылымдарының демалуының алғы шарттары және әр түрлі халық – шаруашылық салаларында оның жетістіктерімен танысуы кезінде қажет. Бірақ – та, химия пәнінің байланысында көптеген кемшіліктер байқалады: оқушылар аққуыз, көмірсу, лепидтер және тағы басқа күрделі биологиялық қосылыстардың бүге – шүгесін білмей жатып, оны тіршіліктану барысында оқып өтеді. Ал бұндай қосылыстар органикалық химиядан тек онбірінші сынып оқу жылының соңында оқытылады. Жасуша туралы жаңа көзқарас химиялық компоненттерсіз және олардың құрылымынсыз ойға санамайтын нәрсе. Өз кезегінде нуклейн қышқылының негізгі компоненттерінің молекулалық құрылысы туралы – көмірсу, фосфорқышқылының, сілтілі азоттың негіздерінің төрт түрін білмей ақуыздың синтезін және тұқымқуалаушылық, яғни, табиғи процестердің тіршілігін түсіну мүмкін емес. Осыған орай биология пәні мұғалімі өз сабақтарында жасушаның химиялық құрамын және ондағы процестерді түсіндіру үшін химиялық білімдермен қарулану қажет. Тәнтану пәнінен беретін мұғалім өтетеін тақырыбына байланысты органикалық химия курсынан қажетті химиялық білімдермен қарулану қажет. Мұғалім жаңа химиялық түсініктерді химиялық формулаларға жалпы сипаттама беруден шектеліп оны нақты мысалдармен демонстрациялайды. Онбірінші сыныпта мұғалім оқушылардың неорганикалық химиядан алған білімдеріне сүйенеді, себебі коваленттік байланыс және геонтериясы жайлы ұғымдар сегізінші – тоғызыншы сыныптарда өтілгені жағдайды жеңілдетеді. Мұны келесі мысылдармен тьүсіндіруге болады: Негізгі энергия көзі көмірсулар болатыны онбірінші сынып оқушыларына таныс глюкоза, гликоген, клетчатка, крахмал мысалына көруге болады. Көмірсудің физикалық құрамын және адам ағзасында кездесетінін, сондай – ақ тағам құрамындағы көмірсу ас қорыту процесінде глюкозаға айналып, қан арқылы ұлпаларға тасымалданатынын түсіндіруге болады.

Нуклейн қышқылының молекулалық құрамын түсіндіру қиынға соқпайды. Себебі, көмірсу компонентінің түсіндіруде оқушылардың өсімдіктану мен тәнтану курсынан өткен крахмалдың мысалында айтуға (тұқымның құрамы, фотосинтез өнімдері және асқорыту процесі кезіндегі крахмалдың өзгеріске ұшырауы) болады. Ал сілтілі негізі және фосфорқышқылы туралы түсінік оқушыларға беорганикалық химиядан танымал.

Химия және физика бағдарламасы әсіресе, тіршілік танумен пәнаралық байланыс ретінде сәйкестендірілуі тиіс. Бұл тіршіліктану пәніне дайындық ретінде оқушылар молекуладағы атомдардың оранласуын, заттардың құрамы атом мен молекуланың құрылысына байланысты екендігімен таныс болуы керек.Мысалға «Көміртегі және оның қосылыстары» тақырыбы метаннан да басқа мысалдармен қеңейтіліп бірлесе, биологиялық оқытуда көмек болар еді. Тіршіліктанудың гуманитарлық пәндермен де пәнаралық байланыстар бар. Оқушылардың тарих пәнінен білімдері, оларға тарихи жағдайда әр әртүрлі ғылыми теориялардың пайда болуын түсінуге көмектеседі. Экологиялық проблемалармен биосфераның заңдылықтарын оқыту үшін физико – географиялық білім қажет. Тіршіліктанудың мазмұны философиялық тәртіпке саяды. Сондықтан ғылымтануды оқытады. Биологиялық құбылыстар ретінде философиялық тракт проблемаларына ден қою тіршіліктану пәнін оқытуда зарарын тигізеді. Бұл философиялық категорияларға қосымша оқытушыларды биологиялық факторлармен заңдылықтарды жаттауға үйретеді. Бұндағы барлық байланыстар оқу және тәрбиелік мағана береді: Мектепте әртүрлі ғылымдардың негізі оқтылады, бірақ оқушылардың білімі түрлі оқу пәндерімен байланысты қоғам және табғат туралы жалпы білім қалыптасу керек. Оқушылардың өздері әртүрлі пәндерді оқығанда бұндай байланыстарды қарастармайды. Мұғалім болса осы байланыстарды сұрақ қою арқылы ұғындырады.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Оқушылардың тіршіліктану курсын оқуы?
   
2. 
   Оқушылардың жануартану курсын оқуы?
   
3. 
   Оқушылардың өсімдіктану курсын оқуы?
   

1. 
   Биология пәнін оқытудағы пәнаралық байланыстардың қызметі.
   
2. 
   Биологиялық курысынан сабақ беру.
   
3. 
   Оқушылардың білімін қалыптастырудағы пәнаралық байланыс.
   

Биология пәнін оқытудағы пәнаралық байланыстардың қызметі. Биология пәнін оқытуда пәнаралық байланыстар бірнеше қызмет атқарады:

• 
  Бірінші – методикалық қызметі. Осы қызметті оқушылардың табиғаттануға, оның біртұтастығы мен дамуына дидактикалық - материалистік көзқарасын қалыптастыруға үлкен септігін тигізеді.
  
• 
  Екінші – оқушының білімдік ой – санасын қалыптастырып, алғырлығын дамытады. Бұл ретте пәнаралық байланыстарды игеруге мүмкіндік туғызады биологиялық түсініктерді дамыту құралы есебінде пайдаланылады.
  
• 
  Үшінші – тәрбиелік қызметі. Осы қызметті пәнаралық байланыс білім берудегі политехникалық бағытты іске асыруда көмектеседі.
  
• 
  Төртінші – конструктивті қызметі. Оқу материалдарының мазмұнын, әдісі мен ұйымдастыру формаларын арттыруға көмектеседі.
  

А) Биологияның әрбір курсының және басқа да пәндердің басты тақырыптарының арасындағы пәнаралық байланыстарды талдап, қосымша әдебиеттерді пайдалану.

Ә) Курстық және тақырыптық жоспарларды пайдаланып, пәнаралық байланысқа сәйкестендіріліп, сабақтың жоспарын құру.

Б) Нақтылы сабақтың тақырыбы бойынша әдістемелік тәсілдермен керекті құрал – жабдықтарды дайындау, тағы басқалар. Іс жүзінде орындауға қолданылатын әдістемелік тәсілдердің барлығы оқушылардың өз бетімен ізденіс жұмыстарын арттыруға арналады.

Пәнаралық байланыстар арқылы оқушыларға білім беру және тәрбиелеу процестерін қалыптастыру. «Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі керек. Тәрбиесіз берілген білім - адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі» Әл – Фараби.

ҚР – сы Тәуелсіздік алғаннан бері жас өспірімдерге тәрбие беру өзекті мәселе болып келеді. Тәуелсіз Республикаға біліммен қаруланған, жан – жақты дамыған, шығармашылықпен еңбек ете алатын дарынды адамдар қажет. Тәрбие мәселелерін шешу үшін биология пәні мазмұны жағынан да оқыту әдістері жағынан да тиімді және тәрбиелеудің барлық түрлерін қамтамасыз етеді. Сондықтанда биологияны оқытуда пәнаралық байланыста өткізу оқушылардың білімін дамытумен қатар тәрбиелік қызметінің де қалыптасуына мүмкіндік береді.

Оқушылардың білімін қалыптастырудағы пәнаралық байланыстың негізгі үш тобына тоқталайық:

1. 
   Оқушылардың білімін дамыту.
   
2. 
   Алған білімін іс жүзінде қолдану.
   
3. 
   Алған білімін бағалай отырып іскерлігін дамыту.
   

1. 
   Дүниетанымдағы ғылыми көзқарасты
   
2. 
   Ойлауды тәрбиелеу
   
3. 
   Еңбек ету мәдениетін тәрбиелеу
   
4. 
   Эстетикалық тәрбие
   
5. 
   Этикалық тәрбие
   

Оқушылардық танымдық процестерін арттыру. Биологияны оқытуда мектеп оқушыларына білім мен тәрбие берудің танымдық жағын аттыру әдістерінің бірі пәнаралық байланыстарды пайдаланып, биологиялық есептері шығаруды үйрету. Пән аралық танымды қалыптастырушы есептерді басты үш топқа бөлуге болады;

• 
  Бірінші – оқушының танымдық білімін арттыру:а ба:ыттал:ан есептер.
  
• 
  Екінші - теориялық білімдерді практикада пайдалануға бағытталған есептер.
  
• 
  Үшінші – Оқушылардың іскерлігін, ептілігін қалыптастырыуға бағытталған есептер.
  

1.Биология пәнін оқытудағы пәнаралық байланыстардың қызметі?

2.Пәнаралық байланыстарды пайдалану?

3.Пәнаралық байланыстар арқылы оқушыларға білім беру ?

1. 
   Биология пәнінен оқытудың әдістері және олардың жүйеленуі.
   
2. 
   Әдістерді жүйелеу
   

Биология пәнінен оқытудың әдістері және олардың жүйеленуі. Оқыту әдістері және жүйеленуі. Жалпыға бірдей білім беретін мектептерде, оқушыларға білім мен тәрбие беру үшін, пәннің мазмұны мен құрылымы және сабақ өткізу үшін пайдаланылатын көрнекіліктер мен қажетті материялдардан басқа, мұғалімнің қолданатын оқыту әдістерінің үлкен маңызы бар. Оқушылардың жас ерекшелік физиологиясы мен психологиясын ескере отырып, оқыту әдісін дұрыс таңдап алғанда ғана, оқушыларға сапалы білім беруге, тәрбие қалыптастыруға болады. 1963 жылғы философиялық сөздікте “ метод” немесе “әдіс” дегенімізді белгілі бір алға қойған мақсатқа жетудің тәсілі, реттелген іс- әрекет деп түсіндірілген. Демек “іс әрекетті” дидактикалық принсптер тұрғысында алатын болсақ, жасөспірімдерге білім беру мен тәрбиелеу жолындағы мұғалімнің алдына қойған мақсатына жету ұшін жасайтын, пайдаланылатын тәсілдері деп қарастырамыз.

Қорыта келгенде, оқыту әдісі дегеніміз – мұғалім нің оқушыларға білім мен тәрбие беру тәсілдері және оқушылардың білімді қабылдау барысындағы іс әрекеттері – деп айтуға болады. Екі жақты бір – бірінетығыз байланыстығы, бір мақсатқа жету үшін жасалатын әрекеттер жиынтығы. Оқыту, білім беру көзі мен оқулықтың мазмұны міндетті түрде оқу бағдарламасында көрсетілген тақырыптар бойынша анықталады. Биология пән ретінде оқыту барысында алуан түрлі әдістер мен тәсілдердің қалыптасқаны белгілі және олардың кейбір ерекшеліктеріне байланысты төмендегідей топтастыруға болады.

1. оқушылардың білім қалыптастыру кезіндегі іс- әрекеттің сипаты.

2. Мұғалімнің білім берудегі іс - әрекетінің сипаты.

3. Білім алу көзі.

Әдістерді жүйелеуде осы үш ерекшелік негіз болып табылады. Дәстүрлі сабақ беру ежелден келе жатқан білшім беру жүйесі. Осы орайда білім берудің негізгі классикалық әдістері үшеу екендігі белгілі: ал сөздік әдіс, көрнекілік және әдіс және практикалық әдіс. Қазіргі заманның талабына сай білім берудің жаңа әдістері де оқу – тәрбие жұмыстарында кеңінен қолданылуда. Олар: оқулық және алуантүрлі техникалық жүйелер. Әдістердің сызбанұсқасын төмендегідей етіп көрсетуге болады.
Биология оқыту әдістері

Әр әдістің өзіне тән қолдану ерекшеліктері бар. Сөздік әдістері қолдануда оқушылардың білім алу көзі мұғалімнің сөзі болып табылады. Мұғалім әңгімелеу, түсіндіру, сұрақ жауап, лекция түрінде білім береді, ал оқушылардың іс- әрекеті тыңдау. Тақырыпты өтіп болған соң, оқушылар ауызша немесе жазбаша есеп беру барысында алған білімдері мен түсініктері қортындылады, бекітеді.

Көрнекілік әдісін пайдаланған кезде мұғалімнің сөзі бас қа мағына алады да, оқушылардың алатын білім көзі мұғалімнің заттар мен құбылыстарды көрсету, демонстрациялау болып табылады. Оқушылар көрген фактіларін ой елегінен өткізіп, белгілі бір қорытындыға келіп жаңа білім қалыптастырады. Бұл жағдайда оқушылардың бақылаған, көрген құбылыстары білім көзі болып есептелінеді.

Практикалық әдіс қолдануда мұғалім нің сөзі нұсқау беру үшін және орындалатын жұмыстың мақсатымен таныстыру үшін қажет. Оқушылардың алатын білім көзі, өздерінің орындайтын практикалық жұмысы.

Бірқатар жағдайларда мұғалімнің нұсқауымен білім алу үшін кітаппен жұмы с жүргізледі. Оқушылар білімді кітаптың мазмұнынан алады. Кітаппен жұмыс алуан түрлі әдістерді қолдану барысында да жүргізіледі мұғалімнің қандайда бір әдістерді қолдануының негізгі мақсаты, оқушыларды белсенді түрде сабаққа қатыстыру . Оқушылар сабақтарда баяндамалар, түсініктемелер, тәхрибелер, практикалық жұмыстар жасайды.

Әдістердің барлық түрлерін қолдануда, оқушылардың өз бетінше ойлау деңгейін дамыту жағын қамтамасыз етілуі тиіс, сонымен қатар оқушылардың танымдық іс - әрекеттерін дамыту үшін олардың жауап әрекеттеріне сараптама жасау керек. Бұл жұмыс оқушылардың білімін тексеру, есепке алу арқылы жүзеге асады.

1.Биология пәнінен оқытудың әдістері?

2.Биологияны оқытуды жүйелеу?

3.Оқыту әдістері және жүйеленуі?

1.Көрнекілік әдіс.

2.Практикалық әдістер
Лекция мақсаты: Көрнекілік әдісін педагогиканың көрнекілік принмптерімен шатастырмау керектігін оқып үйрену.
Лекцияның мәтіні:

Көрнекілік әдіс. Көрнекілік әдісін педагогиканың көрнекілік принмптерімен шатастырмау керек. Бұл екі түрлі түсінік, бірақ бір – бірімен тығыз байланыста. Көрнекіліктер биология сабақтарының барлығында қолданылады, бірақ бұл сабақтарды көрнекілік әдісімен өткізу деген түсі нік емес. Сөздік әдістерін қолдануда алуан түрлі суреттерді, таблицаларды көрсету арқылы мұғалімнің сөзін дәлелдеу үшін қолданады. Мысалы: өсімдіктер мен жануарлар туралы әңгімелеуде, табиғи обеътілерді қолдануға, суреттерін көрсетуге болады. Сондайақ ғалымдардың өмір жолын, ашқан жаңалықтарын баяндаукезінде суреттер, таблицалар т.б. қолданады. Бұл кезеңдерде оқушылардың білім алу көзі, мұғалімнің сөзі, баяндауы, лекциясы немесе түсіндіруі. Ал қолданылған көрнекілігі қосымша материял ретінде сабақтың мазмұнын әсерлеу үшін қажет. Ал сабақты көрнекілік әдіспен өткен кезде, пайдаланылған көрнекіліктің сипаты өзгереді жасалған тәжрибелер, көрсетілген тірі обеъктілер, кинофилмдер, таблицалар, бейнетаспалар – оқушылардың білім алу көзі мұғалімнің сөзі екінші ретте көмекші құрал ретінде көрініс алады. Көрнекіліктер мен обеътілерді демонстрациялау барысында оқушылар өз бетінше бақылап немесе мұғалімнің жетекшілігімен қортындылар мен тұжырымдар жасап, жаңа білім алады. Көрнекілік әдәсін қолдану, оқушылардың хаңа мазмұнды қабылдау және ойлау қабілетін дамытады. Биология сабақтарында қолданылатын көрнекіліктер 2 топқа бөлінеді.

1. Табиғи түріндегі (Табиғи тірі объектілер және препраттар)

2. Бейнелеу құралдары ( таблицалар сызбанұсқалар, мульяждар, бейнефилмдер т.б.)

Әсіресе табиғи объектілерді демонстрациялау пәнді оқытуды тиімділігі өте жоғары. Оқушылар өсімдіктер мен жануарлар жайында нақты ұғымдар қалыптастырады. Өсімдіктер тіршіліктану пәндерін оқытуда өсімдіктерді демонстрациялауға мүмкіншіліктері мол өсімдіктері алдын-ала табиғаттан тірі табиғат жүйесінен, т.б. дайындауға болады.

Өсімдіктану пәнінен жапырақтардың түр өзгерісі “тақырыбында, суды аз мөлшерде буландыру үшін жапырақтардың экологиялық ортаға беймделуін олардың түк қабаттары мен шаңданған қабаттарын, жапырақ тақталарының көлемінің кішірейун бөлме өсімдіктерінен көруге болады, оқушылар тірі обеъктілерден беймделуді көреді, мысалы: Монстера (Бразиляның ылғалды тропик ормандары), Камелия (Оңтүстік қытай) Алое (Оңтүстік африканың Калахари тахыры), Кактустар (Мексика шөлейті), шыршаның иелерінен, сексеуілдің жапырақтарынан, жантақтың теңге жапырақтарынан, т..б. көрсетуге болады.

Жануартану адам физиологиясы сабақтарында тірі жануарларды демонстрациялайды. Сүт қоректілердің, құстардың орташа көлемді түрлерін торда ұстап немесе арнайы жасалған ұяларда көрсету үшін мұғалімнің үстеліне қояды. Ұсақ жануарларды құрбақа кесірткі, шаян сияқты шыны ыдыстарға салып бетін дәкемен жауып көрсетеді. Пробиркада өте ұсақ жануарларды, бунақденелілерді, өрмекші тәрізділерді, қуыршақтарының дамуының әртүрлі сатысында демонстрациялайды. Үлкен жануарладың қаңқасын, модельдерін мульяждарында контрасты экран жарық сәулелерін қолдану арқылы арнайы үстелдерде көрсетеді. Тәжрибелерді демонстрациялау биология пәндерінің барлық сабақтарында қолданлады. Тәжрибелерді бірнеше оқушыларға бөліп береді. Оқушылар жұмыс дәптерлеріне тәжрибені қою Тәртібінің суретін салып, қортынды нәтижелерін жазады. Мысалы: жасыл өсімдіктердің жарықта оттегінбөлуі, өніп келе жатқантұқымның көмірқышқылгазынбөлу туралы. Көпшілік микроскоптық объектілер биология сабақтарының барлығында қолданылуы мүмкін. Сондықтан оқушылар микроскоппен жұмыс істеу икем дағдыларын қалыптастырады. Көрнекілік әдісін Қолдану сынып жоғарылаған сайын күрделеніп, нағыз білім алу көзіне айналады. Қандайда болмасын әдістің негізгі мақсаты оқушылардың өз бетінше білім алуын көздейді. Олардың сана сезімін дамытып, логикалық ойлауын, шығармашылығын, өз бетінше білімін іс - әрекетте, практикада білуін дамытады.

Практикалық әдістер. Практикалық әдістер бұл әдістер мұғалімнің ұйымдастыруы мен бағыттауның нәтижесінде оқушылардың ойлау қабілетін дамытатын сөздік көрнекілік және практикалық жұмыстардың күрделі байланысы болып табылады. Практикалық метадоттарды қолдану оқушылардың рецепторлары мен анализаторларын белсендіреді, еңбекке баулйды. Оқу тәрбиелеу жұмысын іске асыруға практикалық жұмыстарды орындау өте құнды. Оқушылар бұрынғы алған блімдерін іс – жүзінде практикалық тапсырманы орындау нәтижесінде жүзеге асырады, дағдылары қалыптасады. Осындай жағдай ғана практикалық жұмыстар білім көзі болып табылады. Практикалық жұмыстардың методоттардың түрлеріне жататындар:

1. 
   Табиғи обеъктілерді танып білу және анықтау.
   
2. 
   Құбылысты бақылап есепке алу.
   
3. 
   Экспериммент жасау.
   

2.Көрнекілік принмптері деген не?

3.Практикалық байланыс?

10 - тақырып. Өздік жұмыстарды өткізу және ұйымдастыру

Жоспары :

1. 
   Жануарлармен жұмысты ұйымдастыру.
   
2. 
   Өсімдіктермен жұмысты ұйымдастыру
   

Жануарлармен жүргізілетін тәжірибелер одан да үзақ уақытты қажет етеді. Жазғы тапсырмаларды орын дау барысында оқушылардың алған білімдерін бекітін, сабаққа пайдаланатын кернекіліктер мен табиги объектілер де жинакталады. Төнтану нөнінсн сабактан тыс орыыдалатын жұмытсар, сабақтьщ мазмүны-мен танысыи болганнан соң беріледі, кейбір тақырьштағы жүмыстар алдын—ік беріліп, сабақ кезінде ба-қылаулар мен эксперименттердің қорытындылары талқыланады. Мысалы: жүректің соғуын тыпыштық күйде, белгілі дене жүмысынан соң санап анықтау т.б. Тірі табиғат мүйісінде және ікроско кабинетінде сабақтын тыс орындалатын жүмыетар—көбінесе күзде, қыста, ерте ксястем мезгілінде орындалады, ал қалған уақытта оқу—төжірибе учаскесінде орындалады. Эсіресе ікроско пәнінен орындалатын жүмыстар көп. Бағ-дарламаның әрбіртақырыбына сай жүмыстарды беруге болады. Мысалы: түқым, жапырақ, тамыр сабақ тақырыптарында. 7—ші класта өсімдіктердің неіізі топтары тақы-рыбында споралы өсімдкетерді өсіру сабақтан тыс орын­далады жоне бақыланады.

Ал гүлді өсімдіктерден—биологиялық ерекшеліктерін бақылайды. Жануартанудан сабақтан тыс орындалатын жүмыстар өте көп. Тірі табиғат мүйісінде, қарапайымдыларды ікроскоп арқыыл зерттейді. Ішек—қуыстылар тақырыбында гидраның қоректенуін, қозғалуын, бүршіктенуін, тітіркенуін бақылайды. Жауын қүртын, моллюскаларды зертейді. Ал адам және оның денсаулығы іюнінен тірі табиғат мүйісінде жасайтын жүмыстар аз.

Үш түрлі жүмыстар түрінде өтіледі:

1. Жануарларда шарты рефлекстің пайда болуы, экология—физиологиялық тәжірибелер қою. Температурада, жарық, қорек, гормондардыц жануарлар организміне әсері.

2. Эргографпен жүмыс істоу, дипамотрмен, пульсті санау, адамның қан—қысымым олшеу т.б.

3. Микроскошісн жүмыс т.б.

Шартты рефлексі калмптастмру жүмі.іс іарытірі табиғат мүшесінде балықтармен, қүстармен, су шо-шқасымен жүргізіледі. Жалпы биологиядан сабақтан тыс орындалатын жүмыстар өсімдік, жануар объектілерімен жасалады. Оның мақсаты органикалық тіршіліктің заңдылықтарын көрін бақылау; мынадай тожірибелері берілсді.

1. 
   Картоптыц өсуіне күн сәулесінің әсері.
   
2. 
   Электр сәулесінің картоптың өркендерінің өсуіне әсері.
   
3. 
   Традесканцияның суда өсуі.
   
4. 
   Қытай примуласьгаың күлтелеріне жоғары температураның әсері.
   
5. 
   Дрозфиланың будандауы т.б.
   

1.Жануарлармен жүргізілетін тәжірибелер?

2.Тәнтану пәнінен сабақтан тыс орындалатын жұмыстар?


11 - тақырып. Биологияның оқу жұмысын ұйымдастыру формалары.



Жоспары :

1. 
   Тәнтану пәнінде пәншілік және пәнаралық байланыстарды қалыптастыру.
   
2. 
   Тәнтәну пәні сабақтарында жеке бұлшықеттердің қызметін оқыту
   

« Тыныс алу» және «Тері» тақырыптарын өткенде, гимнастикалық жаттығулар жасағанда, жеке бақылау кезінде тәнтәну пәнінің денешынықтырумен үлесімді байланысын көруге болады. Тәнтану сабақтарында оқушылар денешынықтыруда және спортта қажетті күрделі ғылыми физиологиялық анықтамаларды бойына сіңіреді. Әсіресе, жүйке жүйесінің байланыстылығы өте үлкен мағана береді. Ой еңбегінен кейінгі белсенді демалыс, әртүрлі еңбектің түрлерін спортпен айналысу кезінде жақсы байқалады. Оқушылардың тепе-теңдік органы және бұлшы қет сезімдері туралы алғаш білімдері практика жүзінде снарядтық жаттығулар жасағанда қозғалыс координациясы болып табылады.