Түйін орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізі Мақсаты

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ФИЛОСОФИЯ ЖӘНЕ САЯСАТТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

ЖАЛПЫ ЖӘНЕ ЭТНИКАЛЫҚ ПЕДАГОГИКА КАФЕДРАСЫ

Орындаушы:

4 курс студенті _____________________________________ М. Қ. Ибраимова

(қолы, күні)

Ғылыми жетекшісі:

доцент _____________________________________________ К. Ж. Жолтаева

( қолы, күні)
Рецензент:

п.ғ.к., РБЖИ _____________________________________ Б. Тұрғанбаева

(қолы, күні)

Норма бақылаушы:

жалпы және этникалық

педагогика кафедрасының

оқытушысы _________________________________ А.С. Сатывалдиева

(қолы, күні)

Қорғауға жіберілді
«__» ______________ 2007 ж
Жалпы және этникалық педагогика

кафедрасының меңгерушісі

п.ғ.д., профессор ___________________________________ З. Ә. Исаева

(қолы, күні)

Алматы 2007

1. орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің мәнін, принциптерін, қызметін анықтау;

орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізін айқындау;

орта кәсіби оқу орнындағы менеджердің ұйымдастырушылық-педагогикалық қызметінің құрылымдық-функционалдық моделі.

1.1 Орта кәсіби оқу орны менеджерін даярлау мәселелері .....................7

1.2 Орта кәсіптік білім беруді жандандыру (инновация).........................43

2 Қазіргі кездегі орта кәсіби оқу орындарын тиімді басқарудың құралдары.............................................................................................................

2.1 Орта кәсіби оқуорны менеджерінің ұйымдастырушылық- педагогикалық қызметінің құрылымдық функционалдық моделі.....................................................................................................60

2.2 Тәжірибелік-педагогикалық эксперименттің нәтижесі .....................65

Қорытынды ......................................................................................................70

Пайдаланған әдебиеттер .................................................................................74

Қосымша

Орта кәсіби оқу орнының негізгі мақсаты- өмірде кездесетін қиындықтарды өзі шеше білетін, қоршаған ортамен қарым-қатынасқа дұрыс түсе білетін маман даярлау. [1]. Бұл мәселе туралы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына арналған Жолдауында ерекше атап өткен. Президент өз жолдауында: білім беруді, кәсіптік даярлық пен әлеуметтік саланы XXI ғасырдың деңгейіне көтерілуді жоспарлап, оны жүзеге асыруға күш-жігерін аямайтынын айтады, сонымен қатар, XXI ғасырда білімін дамыта алмаған ел тығырыққа тірелетінін, орта кәсіби оқу орнындағы кәсіби білім беруді әлемдік стандарттар деңгейіне жеткізу керектігін міндеттейді. [2].

Қазақстандағы білім беру жүйесін ұйымдастыру және басқару мәселелерін республика ғалымдары бірнеше бағытта зерттеді. Айталық, қазіргі орта кәсіптік білімнің даму тенденциялары Г.К. Ахметова, Б.Ә. Әбдікәрімов,

С.Ә. Әбдіманапов, Т.Ғ. Ғалиев, В.В. Егоров, А.К. Құсайынов, А.П. Сейтешев және т.б ғалымдардың еңбектерінен көрініс тапты.

Болашақ мамандардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру (А.А. Бейсенбаева, Қ.Ж. Қожахметова, Б.И. Мұқанова, Р.К. Төлеубаева, С.А. Ұзақбаева және т.б) жолдары арнайы іздестірілуде.

Жоғары педагогикалық білімді басқару (З.А. Исаева, С.Т. Каргин, А.А. Калюжный, С.И. Қалиева, Қ.С. Мусин, М.Н. Сарыбеков, К.С. Успанов,

Н.Н. Хан және т.б) мәселелері кеңінен қарастырылуда.

Білім беру саласындағы менеджмент (Т. Баймолдаев, Б.А. Қойшыбаев және т.б), инноватикалық білім беру (Г.К. Нұрғалиева, Ш.Т. Таубаева және т.б) негіздеріне арналған зерттеулер жргізілуде.

Осы аталған бағыттар бойынша жазылған педагогикалық еңбектердің маңызы өте зор. Сондықтан біздің зерттеулеріміздің өзі орта кәсіптік білім беру жүйесінде жүріп жатқан күрделі де қиын өзгерістердің үйлесімділігін табуға арналған. Әлемдік білім кеңістігіне кіруге байланысты қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда, осыған байланысты басқару процесі де көптеген өзгерістерді қажет етеді: яғни, орта кәсіби оқу орнын жаңаша құруды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып, саралауды, оқушылардың шығармашылығын дамытуды, менеджер іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді. Осындай жағдайларды ескере отырып, ғылыми-зерттеу жұмысының тақырыбын «Орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізі»- деп таңдауды жөн көрдік.

Мақсаты: Қазіргі орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізін теориялық тұрғыда негіздеу және менеджердің ұйымдастырушылық-педагогикалық қызметінің құрылымдық функционалдық моделі арқылы жұмыстың тиімділігін көрсету.

Нысаны: орта кәсіби оқу орындарындағы басқару процесі.

Пәні: орта кәсіби оқу орнындағы педагогикалық процесті басқару.

Зерттеудің болжамы: Егер, орта кәсіби оқу орнын басқарудың жүйесі жеке тұлғалық, іс-әрекеттік, инноватикалық және технологиялық сияқты әдіснамалық тәсілдер негізінде құрылса, онда басқару болашақ маманның кәсіптік деңгейін жоғарылатуға әсер етеді, өйткені ұсынылған жүйе білім процесі субъектілерінің тұлғалық-іс-әрекеттік құрылымына сәйкес жасалынады.

Зерттеудің міндеттері:

1. орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің мәнін, принциптерін, қызметін анықтау;

2. 
   орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізін айқындау;
   
3. 
   орта кәсіби оқу орнындағы менеджердің ұйымдастырушылық-педагогикалық қызметінің құрылымдық-функционалдық моделі.
   

- зерттеу тақырыбына қатысты ғылыми-теориялық әдебиеттерді талдау;

- білім беру жүйесіндегі менеджментке байланысты нормативті құжаттар мен мерзімді баспа материалдарын жүйелеу;

- тәжірибелік-педагогикалық жұмыстарды өткізу, алынған қорытынды нәтижелерді өңдеу;

- орта кәсіби оқу орнындағы менеджмент жүйесіне қатысты материалдарды жүйелеу, оның педагогикалық-психологиялық жағдайларын негіздеу.

Зерттеу базасы: Алматы қаласы, №8 Кәсіптік мектеп.

Бітіру жұмысының құрылымы: бітіру жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.

1 ОРТА КӘСІБИ ОҚУ ОРНЫНДАҒЫ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Орта кәсіби оқу орны менеджерін даярлау мәселелері.

Көп жылдардан бері біздің қоғамымызда: «басқару- профессионалдық іс-әрекет емес, яғни, менеджерлерді арнайы дайындау керек емес» деген түсінік қалыптасқан. Білім беру аясындағы ректорлар, директорлар және олардың орынбасарлары мұғалімдер тарапынан тағайындалған.[3].

Соңғы уақытта бояу болса да, дегенмен қалыпты түрде басқару іс-әрекетінің ерекше мамандық екені аңғарылып отыр. Білім беру мекемелеріндегі менеджрлерді даярлайтын арнайы оқу мекемелері, факультеттер, курстар ашыла бастады.

Ағылшын термині «менеджмент» қазақ тілінде сөзбе- сөз аударылмайды, оны «басқару» беп аудару қабылданған, ал «менеджер»- басқарушы деген мағынаны білдіреді. [4]. Менеджер-арнайы кәсіби дайындығы бар белгілі бір кәсіпке тиесілі басқарушы. Менеджер болу үшін міндетті түрде басқару қызметімен айналысу керек.[5]. Менеджмент –іс әрекеттің ұйымдастыру тиімділігін арттыру мақсатында басқарудың әдістерінің, принциптерінің, амалдарының жиынтығы. Сондай-ақ менеджмент- минималды шығын және максималды тиімділікпен мақсатқа қол жеткізуді қамтамасыз етуі қажет.[6]. Бұл анықтама менеджменттің негізі салушы Анри Файоль берген анықтамаға сәйкес келеді: «Менеджмент – істі мақсатына жеткізу мен одан барынша көп мүмкіншілік пен пайда алу.[7].

Бұрынғы біртұтас, біркелкі оқу мекемелер жүйесінің жойыла бастауына байланысты, орта кәсіби оқу орындарының әр түрлі формалары мен түрлері пайда бола бастады, қазіргі кезде оқитын жерлерді таңдау мүмкіндігі күшеюде, сонымен қатар оқу орындары бір-бірінен оқу бағдарламаларының, оқу жоспарының, ерекшелігімен, оқылатын пәндер тізімімен, жұмыс істеу тәртібімен өзгешеленеді. Сондықтан да басқару басқа қасиетке ие болды, яғни «менеджмент» түріне айналды.[8]. Бұрынғы совет уақытынан бері қалыптасып қалған басқарудағы ойлау стереотипі, әкімшілік-әміршілік басқару әдістері нарықтық экономикалық жағдайда қажетті нәтижені бере алмады. [9]. «Біз орта кәсіби оқу орнындағы менеджмент жүйесін жетілдіреміз»,-деп американдық немесе жапон менеджментінің жетістіктерін көзді жұмып көшіріп алмау қажет, яғни іздің еліміздің спецификалық ерекшеліктерін, экономикалық-қаржы мәселелерін ескере отырып құруымыз қажет.[10].

Әлемдік білім кеңістігіне кіру үшін қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл процесс педагогика теориясы мен оқу-тәрбие процесінде нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбе ағалай отырып, саралауды, жастардың шығармашылығын дамытуды, менеджер іс әрекетін жаңаша тұрғыдан ұйымдастыруды талап етеді. Қазіргі білім беру саласында оқытудың жаңа технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Соңғы он жылда инновациялық процесс тек оқыту мен тәрбиелеу процесінде ғана емес, басқару процесінде де кеңінен таралуда. [11].

Қоғам өзгерісіне қарай ой өзгерді, әсіресе бүгінгі нарықтық жағдайдағы экономикалық қиындықтар адам психикасына әсер етпей қоймайды. Сондықтан оның әлеуметтік мінез-құлқын, психикалық реттеу механизмдерін түсіне білудің маңызы бар. Қайткенде менеджердің жақсы жұмыс істеу ынтасын оятуға болады, олардың кәсіптік шеберліктерін қалай шыңдауға болады? Бұл сұрақ тек мені ғана емес, сіздердің де көкейлеріңізде жүргені анық. Біздің ойымызша басқару ісін қайта құрудағы мақсат – «бұйрықшылдықтан» арылу, яғни бүгінгі менеджері бұйрық, жарлықтан қарағанда қарамағындағылармен жемісті ынтымақтастық қарым-қатынасқа көшуі тиіс. Мұның өзі басқару стилін өзгерте отырып жаңа басқару мәдениетін қалыптастыру деген сөз. Орта кәсіби оқу орнын басқару- бұл шығармашылық іс-қимылдар жиынтығы. Бұл жерде ең маңыздысы, басқару теориясының негіздері жөніндегі арнайы біліммен қаруланып қана қоймай, сонымен бірге нықты жағдайларды саралай отырып, нәтижесінде дұрыс қорытынды жасай білу қажеттілігі.[12].Ал дұрыс шешім қабылдау үшін жоғарғы кәсіби шеберлік иесі болу жеткіліксіз. Көп жағдай менеджердің қабілетіне, оның адамдармен қарым-қатынас жасай алуына, жеке ынтасына, сезімталдығына тәуелді. Демек басқаруды үйрену үшін екі бағытты игеру қажет: ғылым негіздері және менеджмент өнері. Кез-келген менеджер өзінің білімі мен тәжірибесіне сүйене отырып басқарады. Басты бағыт пен оң шешім қабылдауға, оның білімі көмектессе, ал сезімталдығы жалпы жұмысты қалай басқару мен бақылау қажеттігін көрсетіп отырады. Сондықтан менеджмент тек қана ғылым ғана емес, немесе білім қоры емес, сонымен бірге ол- өнер.

Күнделікті өзгеріп отыратын жағдайда менеджердің кәсіби біліктілігі оның педагогикалық басқару жұмысында, педагогика, құқық, социология, басқарудағы білімі мене ұйымдастырушылық, экономикалық, материалдық-техникалық, технологиялық мәселелерді шешудгі жоғарғы біліктілігінен көрінеді.[13].

Нарықтық экономика жағдайында басқару үшін стратегиялық және инноватикалық ойы дамыған, басқару мәселелерін шешуге қабілеті жеткілікті, жаңа технологияларды игерген, ұжым құрамында жұмыс істей алатын, өз іс-әрекетіне жауапкершілікпен қарайтын және қарым-қатынас мәдениеті жоғары менеджерлердің түбегейлі жаңа түрлерін қызметке тағайындауды талап етеді. Біліктіліктің мазмұны – жеке кәсіптік, интегралдық, сипаттама ретінде менеджменттің төмедегідей басқару функцияларын жүзеге асыра білуімен анықталады. Олар: болжау, ұйымдастыру, бақылау, реттеу, үйлестіру, сәйкестендіру, белсенділігін арттыру, зерттеу.[14].

Басқарудың субъектісі мен объектісі арасындағы өзара байланыс, әрекеттестік болуы қажет. Осындай байланыс әр түрлі жағдайлардағы түрлі жұмыстарды атқаруға тиімділікке алып келуі тиіс. Біріншіден басқарудың субъектісі мен объектісі бір-бірімен сәйкес келуі керек, мұндай сәйкестік болмаса, жұмыс процесінде бір-бірін т‰сіне алмайды, басқару шешімін д‰рыс ж‰зеге асыра алмайды. Екіншіден басқарудыњ субъектісі де, объектісі де µз беттерімен жұмыс атқара білуі қажет.

Басқарудыњ субъектісі объектініњ барлық қызыѓушылыѓын, іс-әрекетініњ әр т‰рлі жаѓдайлардаѓы м‰мкін варианттарын қарап, қадаѓалап, кµз алмай ж‰руге міндетті емес. ‡шіншіден, басқару субъектісі жастардың құқықтық мәдениеті және объектісі µзара екі жақты байланыстылықты ж‰зеге асырулары қажет. Бұндай реакция іс әрекеттерді т‰зетудіњ негізі болып табылады. Басқарудыњ субъектісі мен объектісініњ µзара әрекеттестіктері қызыѓушылық тудыруы тиіс.

Басқарудаѓы субъект - кµп жаѓдайда менеджер болып табылады. Себебі, менеджер - басқарушы ретінде ‰жым алдында кµп сµз сµйлейді, ‰жымѓа µз ыкпалын тигізіп отырады. Кей жаѓдайларда баскдрудаѓы субъект рµлін - барлық ұжым тобы атқарады, яѓни, басқарудыњ объектісі мен субъектісі жалпы басқару шешімін шешуде µзара тыѓыз байланыста болѓан жағдай кездерінде.

Басқару мәселелері бойынша орта кәсіби оқу орындарыныњ дамуы жаѓдайында менеджментке тµмендегідей талаптар қойылады:

• 
  ақпараттық талдаушылық;
  
• 
  жоспарлау, болжаушылық;
  
• 
  ынталандыру;
  
• 
  ұйымдастыру, ‰йлестіру;
  
• 
  бақылау, диагностика;
  
• 
  т‰зету;
  
• 
  басшыныњ кәсіби біліктілігі.[15]
  

Орта кәсіби оқу орнындаѓы «менеджмент» т‰сінігіне «орта кәсіби оқу орнындаѓы педагогикалық іс-әрекеттерді басқару» деген ұѓым тыѓыз байланысты.

Орта кәсіби оқу орнындаѓы педагогикалық іс-әрекеттерді басқарудыњ негізгі компоненттерін қарастырайық. Оқу іс-әрекетіне оқушыларды арнайы кәсіпке дайындау жатса, тәрбие іс-әрекеті 2 негізгі бµлімге негізделген:

а)оқу процесіндегі тәрбие,

б) топтан тыс жэне оқу орнынан тыс тәрбие ж‰мыстары жатады.

Педагогикалық іс-әрекеттерге сонымен қатар, методикалық ж‰мыстар, мамандықты кµтеріп отыру және оқытушыларды саяси-идеялық дайындау жатады. Оқу-тәрбие ж‰мысы - орта кәсіби оқу орнындаѓы барлық іс-әрекеттердіњ негізі болып табылады. Сонымен бірге, оқу орнында әр т‰рлі қосымша іс-әрекеттер де ескеріледі. Оларды схема түрінде былай көрсетуге болады:

Кесте 1

Орта кәсіби оқу орнының мазм±ндық ѓылыми негізін -педагогикалық т‰сінік қ±райды. Орта кәсіби оқу орнындаѓы менеджменттіњ негізгі объектісі-педагогикалық ±жым жастардың құқықтық мәдениеті және педагогикалық процесс болып табылады.

Менеджменттіњ теориясы және практикасы-педагогикалық мақсатты ж‰зеге асырады. Сол себепті оқу орнындаѓы менеджменттіњ ѓылыми негізін - педагогикалық білімдер орталыѓы қамтиды. Сондықтан да бұларды орта кәсіби оқу орнындаѓы менеджменттіњ педагогикалық негізі деп айтуымызѓа болады. [17]

Орта кәсіби оқу орнын ұйымдастырудаѓы менеджменттің
педагогикалық-психологиялық негізі:

- µзінен кейінгі дењгейдегі басшылардыњ атқаратын ењбектерін анық және детальді т‰рде бµлу;

- анықталѓан психологиялық атмосфераны ұжымда құру;

- директордыњ қол астындаѓы қызметкерлердіњ µз уақыттарын тиімді қолдануларын қадаѓалау;

- µзініњ әрбір атқарѓан іс-әрекетіне ж‰йелілікпен талдау жасау,

- ұжым м‰шелерініњ алдындаѓы кәсіби беделі, дербестігі. [19]Менеджердіњ ‰жым м‰шелерініњ атқарѓан ж±мыстарына ‰немі стимул беріп отыруыныњ мањызы зор. Яѓни, директор мен м‰ѓалімдердіњ аз да болса, сәтті ісін қуантып, оныњ әрбір жетістігін мақтап отыруы, оны шын ж‰ректен баѓалауы-м±ѓалімдерді игі істерге итермелейді. [20]

Оқу орнындаѓы менеджмент ресурстары.

Адам ресурсы - басшылар, білім мењгерушілері, топ жетекшілері, пән м‰ѓалімдері, оқушылар және ж±мысшылар, инфрақұрылым (дәрісхана, зертхана, кітапхана, асхана, спорт зал - бұлардыњ барлыѓы оқуѓа м‰мкіндік береді);

µндіріс ортасы (бұл білім ортасы), ғылыми орта (интернетке шыѓу, шыѓармашылық ж±мыс). [21]Менеджменттіњ орта кәсіби оқу орнында қолданылатын принциптері. Менеджмент принциптері - басқарудыњ ±йымдастыру процесіндегі, қ‰рылымы мен ж‰йесіндегі талаптарды анықтайды. Яѓни, басқаруды ұйымдастыруды орта кәсіби оқу орны директорыныњ басшылыѓымен іске асатын бастапқы негізгі жаѓдай мен ереже болып табылады.

Менеджмент принциптерін - оқу орны басшыларыныњ менеджмент функцияларын іске асырудаѓы идеялары, мінез-құлық ережелері деп т‰сіндіруге болады. [22]

Қолданбалы принцип - менеджменттіњ оқу орнында қызмет ететін педагогтардыњ іс-әрекетіне басшылық жасауын айтамыз.

Ж‰йелілік принципі - менеджменттіњ µзініњ барлық ж‰йесіндегі сыртқы жғне ішкі байланыс. ¤зара тәуелділіктерді есепке ала отырып т±тас қ±рылымы мен ж‰йесін қамтуын айтамыз.[23]

Кµп функциялы принцип - менеджмент әрт‰рлі іс-әрекет аспектілерін қамтиды; материалдық (ресурстар, қызмет кµрсету) функционалдық (ењбекті ±йымдастыру), мәндік /мақсаттың/ соњѓы нәтижесі.

Интеграциялық принцип - ж‰йе ішіндегі ±жым м‰шелерініњ кµзқарастары және қарым-қатынастарыныњ әрт‰рлі тәсілдерініњ интеграциялануы.[24]

Қ±ндылыққа бейімделу принципі - адал қызмет кµрсету, қонакжайлылық, аға мен кµмек кµрсету арақатынасының қолайлылыѓы және сол сиякты қ±ндылықтарды менеджмент µзініњ т‰сініктер аясына енгізеді. Б‰лар әрбір педагогтыњ іс-әрекетінде кµрініс таба білу қажет.

Менеджменттіњ жекелік принциптеріне - басқарудаѓы централизация және децентрализацияны қолайлы ‰йлестіру принципі жатады. Менеджмент процесініњ бірінші функциясы жоспарлаудан басталады. Жоспарлау функциясында - ұйымдастырудаѓы мақсат қандай және осы максатқа жету ‰шін ‰жым м‰шелері не істеу керек деген с±рақтардыњ шешімі қабылданады. Жоспар - оқу орныныњ ұйымдастыру жаѓдайыныњ болашақта қандай болатынын көрсететін күрделі моделі.

Перспективалық жоспар - орта кәсіби оқу орныныњ ұйымдастырылу жаѓдайына перспективалық т‰рде ұзақ уақытқа кµз ж‰гірту, бұл жоспарлаудаѓы негізгі міндет - оқу орныныњ ұйымдастырылуы және µзініњ нарықтық жаѓдайында қалай ж‰зеге асатынын анықтау.[25]Аѓымдаѓы жоспар-стратегиялық мақсат пен міндеттіњ жетістігіне жету жолында аз уақыт аралыѓындаѓы ммақсатттыњ айқындалуы. Жоспар-ол ұйымдастырудыњ тµменгі сатысында ж‰зеге асады. Ол -оперативтік жоспар деп аталады. Оперативтік жоспарда ұйымдаѓы жалпы және негізгі мақсатқа қол жеткізу жолындаѓы әрбір адамныњ атқаратын ж‰мысы, іс-әрекетініњ кµрінісі, т.б. жазылып отырады. Жоспарлау функциясы-ұжым ж‰мысын талдау негізінде ж‰зеге асады. Оларѓа: ж‰мыстыњ сметасын құру, ж‰мысты атқаруѓа кететін уақытты анықтау, жауапты атқарушыларды бµлу кіреді. Орта кәсіби оқу орнындаѓы ж‰мысты жоспарлау ж‰йесі-ондаѓы іс-әрекеттердіњ кµп қырлылыѓымен және кµптеген жоспарлар компелексін (кешенін) талаптар бойынша құрумен ерекшеленеді.[26].

Орта кәсіби оқу орыны жоспарларыныњ орындалуын м‰ѓалімдер мен оқушылар қатањ және нақты т‰рде қадалаѓалап отырулары қажет, себебі, б‰л -функция ұжымдық ±йымдастырушылық іс-әрекетке қызмет етеді.[27]

Орта кәсіби оқу орнындаѓы менеджменттіњ екінші функциясына -ұйымдастырушылық кіреді.

Ұйымдастыру функциясына-педагогтар мен оқушылардыњ ±жымды ұйымдастырушылық іс-әрекеттері; оқу тәрбие процесіне қажетті материалдық-техникалық базаны құру және жетілдіру, оқу ѓимараттары мен жатақхананы дайындау, оқу орныныњ ж‰мыс режимін қатањ сақтау, мамандарды іріктеу және ж‰мысқа орналастыру, олардыњ іс-әрекеттерін ынталандыру, теория мен практиканы µзіндік ұйымдастыру, оқушыларѓа топтан тыс тәрбие ж‰мыстарын ж‰ргізу, емтихандарды µткізу және дайындалу кіреді. Бұл функция-ж‰мысты ұйымдастыратын адамдар болѓандықтан, әрқайсысыныњ қандай тапсырмаларды орындайтынынан және қандай заттар жұмсалатынын анықтайды. Егер жоспарлау функциясы - не?, не істеу керек?, нені қолдану керек?, жоспарѓа нені ендіру керек?, қалай істеу керек?, нені кµре білу қажет?,-деген с‰рақтарѓа жауап берсе, ұйымдастыру функциясы мындай сұрақтарды қ‰рады: -Кім және қалай?, кім және қалай жоспарды ұйымдастырып ж‰зеге асырады? «¦йымдастыру» термині менеджмент ж‰йесінде мынадай анықтамаѓа ие болады. Ұйымдастыру дегеніміз-қарым-қатынас, мақсат, құқық, рольдер, іс-әрекет т‰рлері және басқада факторлар т‰рінде кµрінетін қ±рылымдық ж‰йе болып табылады.

Мотивация функциясы. Оқу орныныњ ±жым м‰шелерін әрекетке баѓыттайтын, кажетін µтеуге талаптандыратын бір т‰рткі болады. Бұл т‰рткіні «мотив» деп атайды. Мотивация д/з т‰рлі жагдайлардыњ әсер етуіне қарай ұжым м‰шелерініњ ұдайы т‰рлі µзгерістерге т‰сіп отырады. Осыған орай оныњ т‰рткілері де, мақсатқа жету ‰шін қажетті шаралары да µзгеріске т‰седі. Т‰рткініњ µзгеруі іс-әрекеттіњ бағыт-бағдарынан нәтижесіне әсер етеді. Мәселен, қоғамдық мәні к‰шті т‰рткі іс-әрекет нәтижесіне ерекше әсер етеді. Атқарѓан ж‰мысына қанагаттану және µз ењбегіне мактанышпен қарау, психологиялық жақсы кµњіл-к‰йде болу педагогикалық ұжымды мақсат сезіміне алып келеді. Адам оқу процесінде мамандыѓын кµтерген сайын және білім тәжірибесі мен дағдысы артқан сайын, µзініњ білімін ењбекте іске асырѓысы келеді. Б‰л қажеттіліктерін µтеген сайын адамныњ қанағаттану дењгейі және соѓан сәйкес мотивация дењгейі де арта т‰седі. Осындай жағдайда педагог б‰кіл педагогикалық ұжымныњ мақсатын µзініњ мақсаты ретінде есептейді. Қай жерде менеджмент пен ењбекті ұйымдастыру ж‰рсе, педагогикалық ұжымѓа мынадай м‰мкіндіктер койылады: олардыњ ењбегі жоѓары дәрежеде тиімді, ал ењбектегі т‰рткілері - жоѓары болулары тиіс. Яғни, педагогикалық ұжымға т‰рткі беру дегеніміз - қызығушылықтарын ояту, ењбек іс-әрекеті процесінде µзіндік реттелулеріне м‰мкіншілік беру болып табылады.[28] Процесінде біз мынадай с±рақтарѓа жауап алуымызѓа болады: Біз нені ‰йрендік?, Келесі кезде нені басқаша басқаша істеу керек? Позитивтік және негативтік жерлері болды ма? [29]

Орта кәсіби оқу орнын аяқтаѓан әрбір оқушы µмірде кездесетін талаптарды µз бетімен орындайтын, қиыншылықтарды µз бетімен шеше білетін, қоршаѓан ортамен дұрыс қарым-қатынасқа т‰се білетін кәсіби маман иесі болып шыѓады. Орта кәсіби оқу орны болашақ кәсіби маманныњ дамуына, қалыптасуына жаѓдай жасайтын білім ортасы болѓандықтан, оныњ ‰лгісін келесі принциптерден кµруімізге болады:

- Негізгі мақсат болашақ маманныњ физикалық, ақыл-ой, рухани жаѓынан дамуына жаѓдай жасау;

• 
  Оқушылардыњ оқу процесіндегі ұстанымдарыныњ µзгеруі. Оқушылардыњ белсенді танымдық іс-әрекеті;
  

• 
  М‰ѓалімдердіњ ‰станымдарыныњ µзгеруі: кењесші, консультант, кењесші;
  

• 
  Оқушылардыњ бақылау системасыныњ кењдігі. Бақылаудыњ б‰ндай формасыныњ ж‰ргізіл‰і: µзара бақылау, µзіндік бақылау т‰рінде болады;
  

• 
  Мұѓалімдер қызметтердіњ ж‰зеге асуына бақылау ж‰ргізіп отыруы тиіс: дамытушы, оқытушы, тәрбиелеуші;
  

• 
  Басты құндылық - оқушылар т‰лѓасын педагогикалық мәдениет негізінде қалыптастыру;
  

• 
  Т‰лѓаныњ қарым-қатынастыњ мынандай ‰лгісін негізінде қалыптасуы; проблемалық баѓыттаѓы монолог - диалог - поллилог.
  

• 
  Дидактикалық құралдарды µњдеу; когнетивтік - себептер - реактивтек – дамытушылық. Қазіргі кездегі білім парадигмасы білімді дайын к‰йінде алу, ал м±ѓалімге осы дайын білімді жеткізуші ретінде қараудан бас тарту керектігін айтады. [30]
  

- М‰ѓалімніњ оқушыныњ µз бетімен ж‰мыс атқаруына жаѓдай туѓызуы.

- М‰ѓалімніњ оқушылармен бірге µзара ғріптестер ретінде қарым-қатынаста болуы.

В. Николина білімді орта кәсіби оқу орнындаѓы субъектініњ іс-әрекеті ретінде қарастырады. Орта кәсіби оқу орнын А.И. Баева былай анықтайды: «Оқушы т‰лѓасын дамытуѓа біртұтас арнайы ±йымдастырылѓан педагогикалық жаѓдай жасау» керектігін айтады. В.И.Панов орта кәсіби оқу орнын: «Оқушылардыњ оқуына м‰мкіндіктер беретін, яѓни оқушы тұлѓасыныњ қабілеттерін және жеке потенциалын дамытатын, қалыптастыратын білім ортасы », - деп т‰сінік береді.

Сонымен қатар, В.И. Панов оқу орнын былай қарастыруѓа болады деп есептейді:

• 
  Оқушылардыњ оқуына м‰мкіндік береді, сонымен қатар жеке потенциалдары мен қабілеттерін қалыптастырады.
  

• 
  Оқыту мен дамытудыњ құралы.
  

• 
  Педагогикалық-психологиялық экспертизаныњ объектісі.
  

• 
  Оқушылардыњ оқу процесіндегі ‰станымдарыныњ µзгеруі. Оқушылардыњ белсенді танымдық іс-әрекеті;
  

• 
  М‰ѓалімдердіњ ‰станымдарыныњ µзгеруі: кењесші, консультант, кењесші;
  

• 
  Оқушылардыњ бақылау системасыныњ кењдігі. Бақылаудыњ б‰ндай формасыныњ ж‰ргізілуі: µзара бақылау, µзіндік бақылау т‰рінде болады;
  

• 
  М‰ѓалімдер қызметтердіњ ж‰зеге асуына бақылау ж‰ргізіп отыруы тиіс: дамытушы, оқытушы, тәрбиелеуші;
  

• 
  Басты құндылық - оқушылар т‰лѓасын педагогикалық мәдениет негізінде қалыптастыру;
  

• 
  Т‰лѓаныњ қарым-қатынастыњ мынандай ‰лгісін негізінде қалыптасуы; проблемалық баѓыттаѓы монолог - диалог - поллилог.
  

• 
  Дидактикалық құралдарды µњдеу; когнетивтік - себептер - реактивтек - дамытушылық;
  

• 
  М‰ѓалімніњ оқушыныњ µз бетімен ж‰мыс атқаруына жаѓдай туѓызуы.
  

• 
  Оқушылардыњ оқу процесіндегі ұстанымдарыныњ µзгеруі. Оқушылардыњ белсенді танымдық іс-әрекеті;
  

• 
  М‰ѓалімдердіњ ‰станымдарыныњ µзгеруі: кењесші, консультант, кењесші;
  

• 
  Оқушылардыњ бақылау системасыныњ кењдігі. Бақылаудыњ б‰ндай формасыныњ ж‰ргізіл‰і: µзара бақылау, µзіндік бақылау т‰рінде болады;
  

• 
  Мұѓалімдер қызметтердіњ ж‰зеге асуына бақылау ж‰ргізіп отыруы тиіс: дамытушы, оқытушы, тәрбиелеуші;
  

• 
  Дидактикалық құралдарды µњдеу; когнетивтік - себептер - реактивтек - дамытушылық;
  

1. 
   Адами факторлар µ оқушылардыњ тыѓыздық дењгейі және оныњ Физикалық қоршаѓан орта µ ѓимарат архитектурасы, конструкцияныњ ашық-жабық дењгейі, щқу структуралық кењістігініњ жэне басқа ѓимараттардыњ ішкі дизайны т.б.
   
2. 
   әлеуметтіклеуметтік мінез-қ‰лқына эсері, оқушылардыњ ‰лгерімдері, жекелік қасиеттері, жас ерекшеліктері, м±ѓалімдер т±лѓасы т.б.
   
3. 
   Оқу баѓдарламасы µ оқушыоар іс-эрекетініњ қ‰рылымы, мұѓалім стилі және бақылау т‰рі, оқудыњ формасы, білімді ±йымдастыру.
   

А) оқушыныњ ‰лкендермен жэне µзінен кішілермен µзара эрекеттестігі;

Ғ) мањызды процестер - µзіндік т‰сінушілік, коммуникация, рефлекция ретінде;

Б) тарихи-мәдени компонент ретінде - б‰л қайдан пайда болды, қалай жылжиды, қалай анықталады.[31]

Менеджменттің орта кәсіби орнындаѓы негізгі әдістері