§34 Мәдени өсімдіктердің шыққан орталықтары

• С а б а қ т ы ң т а қ ы р ы б ы :

• §34
• Мәдени өсімдіктердің
• шыққан орталықтары.

• Биология 7 - сынып

• Биология пәні мұғалімі: Бақыткереева Б.И.

• ДАМЫТУШЫЛЫҚ:
• Оқыту кезінде оқушыларға
• түрлі тапсырмалар мен жұмыстар
• бере отырып, оқушылардың
• ойлау қабілеттерін, қиялдарын,
• жадысын, шығармашылық
• қабілеттерін арттыру.

• ТӘРБИЕЛІК:
• Оқушыларды өз беттерін жұмыс
• жасауға, тапсырылған жұмысты
• жылдам орындауға,және де
• алған білімдерін іс-жүзіндеқолдана
• білуге, сабақ үстінде ақпараттық-
• коммуникациялық технологиямен
• тиімді жұмыс жасай білуге тәрбиелеу.

• БІЛІМДІЛІК:
• Оқушыларға мәдени
• өсімдіктердің
• шыққан орталықтары
• және оны ашқан
• селекционер-генетик
• Н.И.Вавилов және К.Мыңбаев
• туралы мағлұмат беру.

• Сабақтың мақсаты:

• Сабақтың әдісі:
• Интербелсенді, баяндау,
• тест, сұрақ – жауап,
• картамен жұмыс .

• Сабақтың түрі:
• Ішінара ізденіс сабағы.

• Сабақтың типі:
• Жаңа білімді меңгерту.

• Пәнаралық
• байланыс

• Г Е О Г Р А Ф И Я

• Э К О Л О Г И Я

• Ә Д Е Б И Е Т

• ХИМИЯ

• интербелсенді құралдар,
• Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі қағаздар, суреттер, кескін карта,
• оқушыға көмекші материалдар топтамасы

• Ежелгі Қытай мақалында «Бір естісем-ұмытамын,бір көрсем-есте сақтаймын,өзім қатысып,өзім жасасам-оны мүлде ұмытпаймын»дегендей,оқушылар мен бірге отырып талқылап,бірігіп өткізген сабақ естерінде үнемі сақталады деймін.

• І. Ұйымдастыру кезеңі
• ІІ. «Жан қиналмай жұмыс бітпес,
• талап қылмай мұратқа жетпес»
• ІІІ. «Білгенге маржан»
• ІҮ. «Білім кілті танымдылықта»
• Ү. «Еңбегіне қарай өнбегі»
• ҮІ. «Оқу түбі тоқу»

• Сабақтың құрылымы:

Үй тапсырмасы

• Мәдени өсімдіктер- адам қажетін өтейтін бағалы дақылдар

• ІІ.1. Лездемелік сұрақтар
• 1. Мәдени дақылдар қандай бағытта өсіріледі?
• 2. Мәдени дақылдардың қандай түрлерін білесіңдер?
• 3. Өздерін тұратын жерде олардың қай түрлері өсіріледі?
• 4. Бидай неге “негізгі азық-түлік өнімі” деп аталады?
• 5. Өздерің тұратын жерде бидайдың қай іріктемелері егіледі?
• 6. “Картоп- екінші нан” деп неге аталған?
• 7. Ол неге техникалық дақылға жатқызылады?
• 8. Көкөністік дақылдарының қандай маңызы бар?
• 9. Түйнек деген не?

• 1

• 2

• 3

• 4

• Білім минуты

• 5

• Мәдени өсімдіктерді өсіру
• қалай жүзеге асырылады?

• 1

• Мақта қандай өсімдік?

• 2

• Дүниедегі ең биік ағаш?

• 3

• Жыртқыш өсімдіктер деп неге атаған?

• 4

• Цитрусты өсімдіктерді атау?

• 5

• Білгенге маржан

• §34
• Мәдени өсімдіктердің
• шыққан орталықтары.

• Сұрыптаудың маңызды бөлімдерінің бірі ата-тектер туралы ілім болды.
• Оны жете зерттеудегі жетекші рөл көрнекті орыс ғалым-генетигі
• Николай Иванович Вавилов еді. Ол ХХ ғасырдың 20-30жылдарында
• қызметкерлерімен бірлесіп Австралия мен Антрактидадан басқа
• барлық континенттерді қамтыған 110 ботаника-агрономиялық
• экспедицияны ұйымдастырды. Нәтижесінде 1940 жылы 250 мың
• мәдени өсімдіктер үлгілерінен құрылған топтама жасалды. Олар
• қазіргі кезде Санкт-Петербургта, Өсімдік шаруашылығы институтында
• сақталуда. Қазір де Ресейдің және дүниежүзінің көптеген
• селекционерлері мұны өз еңбектерінде генетикалық өте құнды
• материал ретінде пайдаланады.

• Қазақстанда қант қызылшасы мен кендірді биологиялық сұрыптау жағынан ғылыми тұрғыда сипаттаған алғашқы ғалым-К.Мыңбаев.Ол көксағыздың биологиялық ерекшеліктерін зерттеп, оның сұрыпттау әдістерін тапты. Кандидаттық және докторлық диссертациясын Ленинградта академик Н.И.Вавиловтың жетекшілігімен қорғаған Кәрім Мыңбаевтың негізгі ғылыми еңбектері өсімдіктер генетикасы мен селекциясына арналған.

• Оңтүстік Азиялық тропиктік орталық
• Шығыс Азиялық орталық
• Оңтүстік-Батыс Азия орталығы
• Жерорта теңіз орталығы
• Абиссина орталығы
• Орталық Америкалық орталық
• Анд (Оңтүстік Америка орталығы)

• Мәдени өсімдіктердің пайда болу орталықтары

• Алғашқы адамдар тек жабайы өсімдіктердің тұқымы, жемісі, пиязшығы және басқа бөліктерін пайдаланды. Өсімдіктерді қолда өсіру әдісін меңгере алмағандықтан, табиғаттың бергенін ғана місе тұтты. Сондықтан бұл кезең жинаушы кезең деп аталды.

• Адамдар біртіндеп кейбір өсімдіктерді тұқымынан өсіру жолын тапты және өсімдіктің сапасын өзгертуді де меңгерді. Өсімдіктің өзіне қажетті өнім беруін реттеу үшін сұрыптап,іріктеу қажет болды.
• Адам сұрыптау жолымен қолдан шығарған бір түр дарақтарының жиынтығы іріктеме деп аталады.

• Сөйтіп өмірге селекция ғылымы келді. (латынша “селекция” –іріктеу, сұрыптау).
• Жануарлардың қолдан шығарылған түрін қолтұқым дейді.

• Биологиялық диктант

• Миға шабуыл

• картоп

• мақта

• бидай

• Орамжапырақ

• Отаны

• Пайдалы кеңес

• Отаны

• Отаны

• Пайдалы кеңес

• Пайдалы кеңес

• Пайдалы кеңес

• маңызы

• Еңбегіне қарай өнбегі

• Бекіту сұрақтары:

• Тест
• 1) Дүние жүзіндегі мәдени өсімдіктердің шығу тегін зерттеп, мәдени орталықтарын ашқан ғалым
• А) И.Мичурин ә) Н.Вавилов б) В.Ковалевский в) Г.Карпеченко
• 2) Қайсысы мәдени өсімдік
• А) Жуа ә) Жусан б) Тары в) Ебелек
• 3) Сұрыптау жолымен қолдан шығарған бір түр дараларының жиынтығы
• А) Іріктеме ә) Жинаушы кезең б) Қолтұқым в) селекция
• 4) Қазақстанда өсімдіктер генетикасы мен селекциясын зерттеуді өркендетуші
• А) С.Я.Шабаев ә) А.Б.Бұқтыбаева б)И.Г.Цыганков в) К.Мыңбаев
• 5) Жануарлардың қолдан шығарған түрі қалай атаады?
• А) Іріктеме ә) Қолтұқым б) Селекция В) Жинаушы кезең
• 6) Вавилов еңбегінде неше орталықты ажыратты
• А) Алты ә) Сегіз б) Жеті в) Тоғыз
• 7) Картоптың отаны
• А) Оңтүстік Америка ә) Солтүстік Америка б) Азия в) Иран

• Оқу түбі - тоқу

• Үйге тапсырма:

• 1. Мәдени өсімдіктердің
• шыққан орталықтары жайлы түсінігін айту.
• 2. Іздену жұмысы:“Биотехнологияның соңғы жетістіктері” баяндама
• 3. Кескін картаға өсімдіктердің шыққан орталықтарын анықтап, орналастыру.

• §34

• Тыңдағандарыңызға
• көп-көп рахмет!!!