Құрастырған: оқытушы Нұрғазина Б.Қ

Құрастырған: оқытушы Нұрғазина Б.Қ.

Информатика және ақпараттық жүйелер кафедрасы

тәжірибелік және зертханалық жұмыстарға

Кафедраның отырысында қарастырылған

МФ және АТ факультетінің әдістемелік кеңесінде құпталған

«__»_____200__ж. №____ хаттама
ӘК төрайымы ___________________ А.З.Даутова

Зертханалық жұмыстардың мақсаты:
1. Студенттерге бағдарламалау тілінің негізгі құрылымдарын үйрету, командалар мен операторлардың қызметі мен пайдалану ережелерімен таныстыру.

2. Студенттердің алгоритмдік ойлау дағдыларын қалыптасытру.

3. Өз бетімен оқып-үйренуге, талдауға, бағдарлама бойынша нәтижені анықтауға үйрету.

4. Есепке алгоритмдер мен бағдарламалар құру, олардың тиімділерін таңдау және нәтижелерге талдау жасау әдістерін меңгерту.

2. Берілген есептің алгоритмімен танысады.

3. Бағдарлама тексін қарап, оның құрылымына талдау жасайды. Ондағы командалардың пайдаланылуын негіздейді.

4. Алгоритмнің орындалу тәртібін ауызша түсіндіреді.

5. Қандай да бір мәндермен, бағдарламаның орындалу протоколын толтырып, нәтижелерді компьютерсіз анықтайды. Пайдаланылатын мәндер бағдарламадағы барлық жағдайларды қамту қажет.

6. Бағдарламаны компьютерде орындап, 5-пунктте анықталған нәтижелердің дұрыстығын тексереді.

1.Паскальді жұмысқа қос.

2. Паскаль ортасында 5 терезе ашып, әрбіреуін сәйкесінше tereze1, tereze2, tereze3, tereze4, tereze5 деген атпен сақта.

3. Терезелерді ретпен орналастыр.

1-терезеге: {фамилияң мен атыңды}

Осы ақпараттарды терген соң, әрбір терезені сақта.

5. Терезелерді ретімен, одан соң кері ретпен қарап, жазылған ақпаратты тексер.

6. 2-терезеге өтіп, мына жазуды қосып, сақта.

type kun=1..31;

7. Барлық ашық терезелердің тізімін шығар. 4-терезеге өтіп, мына жазуды қосып, сақта.

8. 1 және 2-терезелер экранға қатар сиятындай етіп, өлшемдерін өзгерт.

Undo (Alt+BkSp)- алдыңғы әрекетті жояды.

Redo – Undoдағы әрекетті қайтарады.

Cut (Shift+Del) –белгіленген фрагментті жойып, буферге алады.

Copy (Ctrl+Ins) - белгіленген фрагментті буферге көшіреді.

Paste (Shift+Ins) – буфердегі фрагментті курсордың орнына қояды.

Clear (Ctrl+Del) – фрагментті жояды.

Show Clipboard- буфердегі ақпаратты көрсетеді.

9. 1,2,3,4 терезелердегі ақпараттарды ретімен 5-терезеге біріктіріп, мына тексті құрастыр.

{фамилияң мен атың}

program p_orta;

const k=100;

label m1,m2;

begin

end.

Тексті сол атымен сақта.

RUN (Ctrl+F9)– бағдарламаны орындайды.

Compile – белсенді терезедегі файлды компиляциялайды.

Make – негізгі бағдарламаға кіретін модульдер қайтадан компиляцияланадыда, орындалушы файлға біріктіріледі.

Build –алдыңғы пунктке ұқсайды.

Distination memory –орындалушы файл қайда орналасады, дискіде ме, әлде жадыда ма?

Primary file –компиляциялау қай файлдан басталатынын көрсетеді.

Жұмысты жалғастыру үшiн, кез келген клавишаны басу керек.

label . . . белгілерді сипаттау.

const . . . тұрақтыларды сипаттау.

type . . . типтердi сипаттау.

var . . . айнымалыларды сипаттау.

begin

Бағдарламаны орындап, пайдаланушы терезесінен нәтижені қара.

Memory немесе Disk Enter арқылы таңдалады.

№2 зертханалық жұмыс. Математикалық функциялардың Паскаль тілінде жазылуы

Математикалық өрнектi Паскаль тiлiнде жазу ережелерi:

1.Өрнек бiр жолға тiзбектей жазылады, сондықтан амалдардың орындалу тәртiбiнiң бұзылмауын ескеру керек.

2. Жоғары және төменгi индекстер ереже бойынша жазылады.

3. Функцияның аргументi жақша iшiне алынады.

4. Тригонометриялық функциялардың аргументi градуспен емес, радиан түрiнде (x*PI/180) жазылады.

5. Ашылған және жабылған жақшалар саны тең болады.

6. Математикалық өрнекте дөңгелек жақшалар ғана жазылады.

Математикада	Паскальда	Нәтиженiң типi
|x|	abs(x)	бүтiн, нақты
x2	sqr(x)	бүтiн, нақты
x	sqrt(x)	нақты
sinx	sin(x)	нақты
cosx	cos(x)	нақты
arctg(x)	arctan(x)	нақты
eх	exp(x)	нақты
lnx	ln(x)	нақты
lgx	ln(10)/ln(x)	нақты
п=3,141592..	Pi	нақты

1.Паскаль терезесін ашып, мына жолдарды теріңіз.

uses crt;

var x,y,z,a:real;

begin

x:=

z:=

end.

1 жаттығу

x=5; y=3 мәндерінде өрнегінің мәнін есептеу.

2.Бағдарламадағы мына жолдарды өзгертіңіз.

x:=5;

z:=(sqrt(sqr(x)+2*y)+sin(15*pi/180))/(2*x)

3.Бағдарламаны жұмысқа қосып, нәтижесін қараңыз.
Сұрақтарға жауап беріңіз.

1. (sqrt(sqr(x)+2*y)+sin(15*pi/180)) өрнегі неге жақшаға алынған?

2 жаттығу.

4. Z:= жолына мынаны теріңіз:

Z:=abs(abs(x-100)*3/(2*x+ln (y))+2*sin(y)/cos(y))+exp(x+y)/exp(y*ln(x));

5.Бағдарламаны жұмысқа қосып, нәтижесін қараңыз.

3. sin (y)/ cos (y) нені білдіреді?

Z:= жолына мынаны теріңіз:

7 ....sin (sqr(y)))) жолдарында неге 4 рет )))) жақша қойылған?

Жазылу түрлерi:

program text;

begin

Writeln(‘Ана тілің арың бұл,’);

Writeln(‘Ұятың боп тұр бетте.);

Writeln(‘Өзге тілдің бәрін біл,’);

Writeln(‘Өз тіліңді құрметте’); Writeln;

Writeln(‘Қ.Мырзалиев‘); Writeln;

readln;

end.

Writeln (‘Ана тілі’:20);

Writeln (‘К. Мырзалиев’:30);

Бағдарламаны орындап, нәтижесін көріңіз. Қандай айырмашылық бар? 20 және 30 цифрларын өзгертіңіз. Нәтижесіне түсініктеме беріңіз.

uses crt;

var x,y,a,b: byte;

begin

readln(x); {2}

y:=10; {3}

writeln(x); {4}

end.

Writeln (‘х=’, х);

Орындап нәтижені қараңыз. Қандай өзгеріс бар? Қорытынды жасаңыз.

а:= х*у; {3а}

uses crt;

begin

writeln (‘a=’;a); {3}

writeln (‘a=’:10);

writeln (‘a=’:10:5); {4}

readln;

Бағдарламаны орындап, нәтижесін қараңыз. Экранға шығудың қандай айырмашылықтары бар? Санның бөлшек бөлігіндегі цифрлар санының өзгеруі неге байланысты?

uses crt;

begin

writeln (‘x=’;x); {3}

writeln (‘y=’,y);

writeln (‘a=’,a); {4}

Бағдарламаны орындаңыз. Экранға курсор шығады. Бос орынмен ажыратып екі сан енгізіңіз. Экранға шыққан х пен у-тің мәндері енгізілген сандарға ие болды ма?

Бағдарламаны бірнеше рет орындап, нәтижесін жазып алыңыз.

Сұрақ: Readln қандай қызмет атқарады? Ол орындалғанда экран қандай түрде болады? Курсордың орналасуы қалай?

5 жаттығу. Диалогтық программа құру

uses crt;

var s, a, b:string; x,y,z:byte;

begin

Writeln(‘Сәлем!’);

Write(‘Екі сан енгіз ’); readln(x,y);

Writeln(‘Үш санның қосындысы = ’, x+y+z); Writeln;

readln; end.