Затттың ТҮзілісі жөніндегі алғАШҚы мәліметтер механикалық ҚҰбылыстар

77
A) p
1
 = p
4
.        B) p
2
 = p
3
.         C) p
1
 = p
2
.        D) p
1 

 p
3
.
9.  Ыдыстың  iшiндегi  судың  қы сымын  əр  түрлi  нүктелер  үшiн  салыс-
тыр.
A) p
1
 = p
2
 = p
3
 = p
4
.   
B) p
3

p
2
 = p
4

p
1
. 
C) p
1

p
2
 = p
4

p
3
.
D) p
3

p
2

p
4

p
1
.
10.  Табиғи газ толтырылған баллон түрлі орындарда тұр: біріншісі жылы 
бөлмеде,  екіншісі  суық  бөлмеде,  үшіншісі  көшедегі  қар  астында. 
Олардың қайсы бірінде газ қысымы төмен болады?
А) біріншісінде. В) екіншісінде. С) үшіншісінде. D) бәрінде бірдей.
11.  Ташкент  телемұнарасының  ұшында  барометр  көрсеткіші  Жер 
деңгейіндегіге  қарағанда  32  мм  сын.бағ.  мөлшерінде  төмен  болды. 
Телемұнараның биіктігі неше м-ге тең?
А) 384 м.       В) 320 м.       С) 350 м.       D) 186 м.
12.  Қайсы энергия басқа энергияға немесе жұмысқа оңай айналады?
A) электр энергиясы; 
B) механикалық энергия;
C) жылу энергиясы; 
D) жарық энергиясы.
13. «Нексия» автомобилiнiң қуаты 75 ат күшiне тең. Оны ваттпен есепте.
A) 75000. 
B) 55162. 
C) 100154. 
D) 65484.
14.  Қайсысында механикалық жұ мыс орындалмайды?
1. Оқушы үй тапсырмасын орындап отыр.
2. Трактор жер жыртып жүр.
3. Жүргiзушi тракторды басқарып отыр.
A) тек 1.        B) тек 2.        C) тек 3.        D) 1 және 3.
15.  Аспаптардың өлшеу анықтығы дегенде ненi түсiнесiң?
A) аспаптың көмегiмен анықталатын ең үлкен бiрлiктi;
B) аспап өлшей алатын ең кiшi шаманы;

78
C) өлшеулердiң орташа нәтижесiн;
D) өлшеулердегi бөлшек сандарды бүтiндеудi.
16.  Күш бiрлiгiн көрсет.
A) кг;          B) м;            C) N;            D) Дж.
17.  Беруни  «Үндiстан»  деген  шы ғармасында:  «Бұндай  жерлердiң  (өзен-
дердiң  теңiзге  құятын  саға сы)  кеме лер  үшiн  қауiптiлiгi  он дағы 
судың дə мiнен, өйткенi тəт тi (тұщы) су, заттарды ащы су көтергендей 
көтере  ал майды»,  –  деп  жазған.  Бұл  жерде  қайсы  заңдылық  туралы 
айтылған?
A) Паскаль заңы. 
B) Ньютон заңы.
C) Архимед заңы. 
D) Беруни заңы.
18.  Сөздi  толықтыр.  «Денелердiң  уақыт  өтуiмен  кеңiстiктегi  орны ның 
басқа денелерге қатысты өзгеруiн... дейдi»
A) ... траектория; 
B) ... жол; 
C) ... механикалық қозғалыс;  
D) ... материалдық нүкте.
19.  Архимед күшi формуласын көрсет.
A) F
A
 = 
s
V
j
 · g.
 
B) F = mg.
 
C) 
F
A
S
=
.
 
D) F = pS.
20.  Қалыпты  атмосфералық  қы сым  ауаның  температурасы  қанша 
болғанда белгiленедi?
A) 20° C. 
B) 10° C. 
C) 0° C. 
D) 36° C.
21.  Асакадан шығатын «Матиз» автомобилi двигателiнiң қуа ты 38246 Вт-
қа тең. Оны «ат күшi мен» өрнекте.
A) 75.
 
B) 52.
 
C) ≈ 38.
 
D) 80.
22.  Массасы  4  кг  жəне  ауданы  8  м
3
  кiлем  еденге  қанша  қысым  түсiредi 
(Па)?
A) 50.
 
B) 5.
 
C) 2.
 
D)
 
0,5.
23.  Бөлмеге  орнатылған  желдет кiштiң  қуаты  36  Вт.  Оның  40  с-та 
орындаған жұмысы неге тең (Дж)?
A) 1440.
 
B) 720.
 
C) 360.
 
D) 180.
24.  «Нексия»  автомобилi  орны нан  қозғалып,  15  секундта  225  м  жол 
жүрдi. Оның орташа жыл дамдығын анықта (м/с).
A) 30.
 
B) 15.
 
C) 25.
 
D) 10.
25.  Кеменiң «су сыйымдылығы» дегенде ненi түсiнесiң?
A) кеменiң рұқсат етiлген ең үлкен бату шекарасы;

79
B) кемеге тиелуi мүмкiн жүк мөлшерi;
C)  кеменiң  ватер  сызығына  дейiн  батқанда  ығыстырып  шығарылған  су 
ауыр лығы;
D)  кеме  суға  толық  шөккенде  (бат қанда)  ығыстырып  шығарылған  су  кө-
лемi.
26.  Баллондағы газдың қысымы өзгермеуі үшін не істеу керек?
А) суық бөлмеге қою керек.
В) көлеңкеде тұруы керек.
С) күн көзінде тұруы керек.
D) кез келген жерде қысым өзгере береді.
27. 2 м тереңдікте судың қысымы неге тең болады?
А) 20 кПа 
В) 200 кПа. 
С) 10 кПа. 
D) 100 кПа.
28. Атмосфералық қысымның пайда болу себебі неде?
А) молекулалардың қозғалыста болуы.
В) олардың өзара әсерлесуі.
С) ауаның ауырлық күші.
D) оның Жер бетіне үйкелуі.
29.  Қалыпты  атмосфералық  қысымда  поршеньді  насостың  көмегімен 
суды қанша биіктікке дейін көтеруге болады?
А) 101,3 м. 
В) 10,13 м. 
С) 101,3 см. 
D) 10,13 см.
30. Тұтас ыдыстарға тиесілі формуланы көрсет.
A) p=ρgh. 
B) F=ρ
s
gV
j
. 
C)
h
h
1
2
2
1
=
ρ
ρ
. 
D) A= mgh. 

80
ҚОРЫТЫНДЫ СҰХБАТ
Бұнда  сендер  II  тарауда  өтілген  тақырыптардың  қысқаша  тұжырым-
дарымен танысасыңдар.
Күш
Денелердiң  өзара  әсерлесуi  нәтижесiнде  жылдамдығын  немесе 
пiшiнiн өзгертуге себепшi. Күш бiрлiгi Ньютон (N).
Механи калық 
қозғалыс
Денелердiң  кеңiстiктегi  орнының  уақыт  өтуiмен  басқа  дене-
лерге  қатысты  өзгеруi.  Механикалық  қозғалыстың  түрлерi: 
үдемелi,  тербелмелi,  айналмалы.  Бiрдей  уақыт  аралығында 
түзу  сызық  бойымен  әр  түрлi  қашықтыққа  орын  ауысты-
руды  түзу  сызықты  бiр  қалыпты  қозғалыс  деймiз.  Әр  түрлi 
қашықтыққа орын ауыстыруды бiр қалыпсыз қозғалыс деймiз.
Жылдам дық
Уақыт  бiрлiгiнде  жүрiп  өткен  жол 
υ
= s
t
,  s – жүрiп  өткен  жол; 
t
 – уақыт Жылдамдық бiрлiгi 
   метр
 секунд
 (
м
с
).
Траектория
Дененiң орын ауыстырғанда кеңiстiкте қалдырған iзi.
Материал дық 
нүкте
Пiшiнi мен өлшемдерi ескерiлмейтiн физикалық шама.
Динамометр
Күштi  өлшейтiн  құрал.  Жұмыс  iстеу  қағидатына  қарай 
механикалық, гидравликалық, электрлiк түрлерге бөлiнедi.
Санақ денесi
Қарастырылып  жатқан  қозғалыс  үшiн  қозғалмайтын 
дене.  Қалған  денелердiң  қозғалысы  осы  денеге  қатысты 
қарастырылады.
Таразы
Денелердiң  массасын  анықтайтын  аспап.  Жұмыс  iстеу 
қағидатына  орай  иiндi,  серiппелi,  гидростатикалық  және  т.б. 
түрлерге бөлiнедi.
Қысым
Бетке  перпендикуляр  бағытталған  күштiң  осы  бетке 
қатынасымен  өлшенетiн  шама: 
p
F
S
=
,  ХБС-дағы  бiрлiгi – Па-
скаль  (Па).  Одан  тыс  миллиметр  сынап  бағанымен,  қалыпты 
атмосфералық  бiрлiктермен  де  өлшенедi.  1  атм.  =  760  мм.сын.
бағ.  =  101325 Па.
Ауырлық күші Денені Жерге тартатын күш.
Гидро стати-
калық қысым
Сұйықтықтың ыдыс түбіне түсіретін қысымы: 
p=ρgh;
ρ – 
сұйықтықтың тығыздығы;
h
 – сұйықтық бағанының биіктігі.
Тұтас ыдыс тар Төменгi жағы сұйықтық өтетiн түтiкпен тұтастырылған ыдыс-
тар.  Бiрдей  сұйықтық  құйылған  тұтас  ыдыстарда  сұйықтық 
деңгейi бiрдей болады. Су құбырлары жүйесi, шайнектер бұған 
мысал бола алады.