З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

жылы казак станицасы ретiнде ћаланды.  1875

жүктеу 44,75 Mb. Pdf просмотр бет 305/481 Дата 04.01.2022 өлшемі 44,75 Mb. #36216

1836 жылы казак станицасы ретiнде ћаланды.  1875  жылы Gскемен уезiнiѓ, кейiн Зайсан уезiнiѓ штаттан тыс ћаласы мќртебесiне ие болды. Ћала тџрѕындары арыћ жљйесiмен суарылатын егiншiлiкпен, сондай-аћ мал сiрумен айналысты. ХХ ѕасырдыѓ бас кезiнде ћала мен стани- ца халћыныѓ саны 2,8 мыѓ адам шамасында болды. Ырѕыз  ћаласыныѓ iргесi  1845  жылы Ырѕыз зенiнiѓ оѓ жаћ бе- тiнде ћалана бастады. Ол патша љкiметiнiѓ ћазаћ даласы тсiндегi алдыѓѕы шептегi ќскери кљзет пунктi саналды. Ћаланыѓ салынуына негiз болѕан нќрсе – Кенесары Ћасымџлы бастаѕан ктерiлiске бай- ланысты оћиѕалар едi.  Топыраћтыѓ ћџнарсыз болуы егiншiлiктiѓ рiс алуына мџрша бермедi. Ћаланы Орал казактары салѕандыћтан ол алѕашћы кезде  Орал бекiнiсi  деп аталды. Жергiлiктi халыћтыѓ патша љкiметiне ћарсы пiкiрi ћалыптаспауы љшiн кеѓ клемдi тљсiнiк жџмыстары жљргiзiлдi. Бџл бекiнiс бейбiт ћазаћтарды ктерiлiсшi- лердiѓ шабуылынан ћорѕау љшiн салынып жатыр делiндi. Ондаѕы тџрѕындар санын арттыру љшiн бекiнiске Орынбор казактарыныѓ жќне ћоныс аударушы шаруалардыѓ бiрћатар отбасылары кшi- рiлдi.  1868  жылы Орал бекiнiсi деген аты згертiлiп, Ырѕыз деп атал- ды. Торѕай облысыныѓ уездiк орталыѕына айналды. ХХ ѕасырдыѓ бас кезiнде Ырѕызда тџрѕындардыѓ саны 1 мыѓ адамѕа жеттi. Торѕай  ћаласыныѓ негiзi  1845  жылы ћаланды. Оныѓ салыну себебi де Ырѕыз бекiнiсiн салудыѓ себебiмен бiрдей едi. Алѕашћы кезде ол  Орынбор бекiнiсi  деп аталды. Оныѓ негiзiн ћалаѕан Орынбор казак- тары едi. 1868 жылы ол Торѕай облысыныѓ уездiк орталыѕына айнал- ды. ХХ ѕасырдыѓ бас кезiнде ћаладаѕы халыћтыѓ саны 900 адамѕа жуыћтады. Олардыѓ жартысы мџсылмандар, яѕни ћазаћтар, татарлар жќне бџхаралыћтар едi. Ћаланыѓ тѓiрегiнде егiншiлiкке жарамды жер болѕан жоћ. Ћала халћы саныныѓ аз болу себебi де осыдан едi. Ћала тџрѕындары негiзiнен сауда жасаумен айналысты. Зайсанныѓ  негiзi 1864 жылы ћаланды. Ол Ресей империясыныѓ ћазаћ-орыс шекарасындаѕы ќскери кљзет пунктi болды. Зайсанныѓ алѕашћы аты  Жеменей  едi. Ол патша љкiметiне баѕынышты ћазаћ- тардыѓ арасында бейбiт мiр мен тыныштыћтыѓ саћталуын ћадаѕа- лады. Сондыћтан да ћалада тџраћты ќскер батальоны жќне казак полкi тџрды. Зайсан ћалалыћ елдi мекен деген мќртебеге 1893 жылы ие болды. Ћаланыѓ iшiнде арыћ кп болды. Сондыћтан да кшедегi жолдардыѓ бойын клеѓкелi жасыл желек кмкерiп тџрды. ХХ ѕасырдыѓ бас кезiнде Зайсандаѕы ћала халћы 4 мыѓ адам болды. Олар негiзiнен орыс, ћазаћ, татарлар едi. жүктеу 44,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз