З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

КHтерiлiстiѓ себептерi, маћсаты жќне ћозѕаушы кљштерi

жүктеу 44,75 Mb. Pdf просмотр бет 174/481 Дата 04.01.2022 өлшемі 44,75 Mb. #36216

1. КHтерiлiстiѓ себептерi, маћсаты жќне ћозѕаушы кљштерi.  ХIХ ѕасырдыѓ 20–30-жылдарында отаршыл кiмет билiгi мен ћазаћ хал- ћыныѓ арасындаѕы ћарым-ћатынас елеулi тљрде шиеленiсе тљстi. Кiшi жљз бен Орта жљздегi хан билiгiнiѓ жойылуы сџлтандардыѓ, билердiѓ жќне батырлардыѓ едќуiр блiгiнiѓ наразылыѕын туѕыз- ды. Патша љкiметi ћазаћ халћыныѓ ежелден келе жатћан дќстљрлi жерлерiн ќскери бекiнiстер салу љшiн жаппай тартып ала бастады. Бџрын Ресейге ешћандай алым-салыћ тлеп крмеген ћазаћтарѕа ендiгi жерде жасаћ, тљтiн салыѕы, жол салыѕы сияћты алым-салыћ тљрлерi кбейе тљстi. Ћазаћ з жерiн зi жалѕа алып, пайдаланатын кљй кеше бастады. Патша љкiметiнiѓ ќскери отрядтары ћазаћ ауыл- дарына шабуыл жасап, кљн крсетпедi. Осыныѓ бќрi байырѕы жергiлiктi халыћты (номадтарды) ћатты кљйзелiске џшыратты, олар- дыѓ кљн крiсiн ћиындатып жiбердi. Ктерiлiстiѓ басты маћсаты ћазаћтардыѓ патша љкiметi тартып алѕан ежелгi аумаѕын здерiне ћайтарып алу, округтердi тарату, отаршылар енгiзген алым-салыћтарды жою едi. Ктерiлiстiѓ ћозѕаушы кљшi ћатардаѕы ћарапайым кшпелiлер, сондай-аћ старшындар мен би, батырлар, тiптi сџлтандар да болды. Ктерiсшiлердiѓ ћалыѓ ћолына љш жљздiѓ атаћты батырлары же- текшiлiк еттi. Ктерiлiске ћатысушылар негiзiнен ћазаћ халћы едi. Бiраћ олар- дыѓ арасында орыстар мен башћџрт, збек, ћараћалпаћ, тљрiкмен, тiптi поляктар жќне басћа халыћ кiлдерi де болды. Олардыѓ кей- бiреулерi ханныѓ ерекше сенiмi мен ћџрметiне ие болып, жоѕары лауазымды ћызметтер атћарды. Мќселен, Кенесарыныѓ хатшысы бџрынѕы орыс солдаты болды. Наурызбай сџлтанныѓ атћосшысы да Николай Губин есiмдi орыс едi. Татар Ќлiм Ягудин Ќскери кеѓестiѓ мљшесi болатын. Дипломатиялыћ ћызметке ханныѓ атынан збек Сейдаћћожа Оспанов басшылыћ еттi. Бџлардыѓ бќрi де Кене- сарыѕа жаћсы џйымдастырылѕан тќртiптi ќскер ћџруына кмектестi жќне ктерiлiсшiлерге здерiнiѓ жеке тќжiрибелерiн љйреттi. жүктеу 44,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз