Тексеруге арналған сұрақтар

2. Өндірістік кәсіпкерліктің жалпы сипаттамасы мен ерекшеліктері қандай?

3. Қазақ буржуазиясының өнеркәсіптік кәсіпкерліктегі қатынасына баға беріңдер?

4. Ертіс өңірінің қандай қалалары өнеркәсіптік жағынан барынша дамыған болды?

5. Малшаруашылық өнімдерін өндеу саласында өнеркәсіптік кәсіпкерліктің ерекшеліктері қандай болды?

6. Барлық Ертіс өңірі көлемінде ұн өндіру өндірісінің рейтингі қандай болды?

Осы мақсатпен біздің барлық зейініміз жаңа фактілерді іздеу мен ғылыми айналымға қосуға бағытталды. Сонымен бірге кәдімгі концептуалды көзқарастарды пайдаланып, бір тәсіл орындалды, және тәуелсіз мемлекеттің шынайы жетістіктерін айқындайтын кәсіпкерліктің феноменін теоретикалық түсіндіру мен гүлденген экономиканың тұрақты дамуының рөлін көрсетеді.

Әдебиетті және қайнар көздерді талдау нәтижесі көрсеткендей, кәсіпкерліктің дамуы қарама-қайшы шарттарда өтті: артқа тартушы мен алға жетелеуші факторлар болды. Ертіс өңірінің аудандарына ортақ болған жағымсыз шарттар мыналар болған: қатынас жолдарының әлсіз дамуы, Еуропалық Ресейден, Қытайдан, Орта Азиядан әкелінетін өндіріс өнімдерінің бәсекелестігі. Осыған қатысты тағы бір маңызды жайт бұл несиелік-қаржы жүйесінің әлсіз дамуы. Көтермелі пайыздың жоғарғы қойылымы сауда-көтермелі кәсіпкерліктің мүмкіндіктерін шектеді, капиталдың жинақталу процесін тоқтатты. Қара малға өндіріс өнімдерін эквивалентсіз айырбас жүргізілетін жергілікті қоныстарда көтермелі тәсілдер кең құшақ жайды.

Патшалы үкіметтің сауда-өндіріс кәсіпкерлігіндегі үстем етуші сызығы протекционизм болды, өндірістің дамушы метрополиясына арналған шикізат қорын қамтамасыз ету делдалдар – байлар көмегімен жүзеге асты. Қазақ кәсіпкерлеріне қатысты патшалық олардың қызығушылықтарын толық елемеушілік пен құқықтарының өсуіне қарсылықтар жасау саясатын ұстанды.

Алайда барлық шектеуліктер мен тыйым салуларға қарамастан, ұлттық кәсіпкерлік қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық қатынастардың қайтымсыз эволюциясы ретінде дами түсті. Ресейлік капитализмнің экспансиясында тірі қалу үшін қазақтар жаңа билікке барынша бейімделуге және үнемі іс-әрекетті болуға тиіс болды. Кәсіпкерліктің дамуының кейбір шарттары Ертіс өңірінің белгіленген қалыпқа бағытталған спецификалық жайттармен байланысты болды. Бұл, ең бірінші, жағымды ауа райы, және де арзан жұмыс күшінің мол болуы, қала мен қала қонысының өсуі, несиелік мекемелердің пайда болуы мен дамуы, Ертіс бойымен пароход жүйесінің пайда болуы болды. Сібір темір жолының құрылысынан кейін Ертіс өңірінің жалпыресейлік және әлем нарығымен байланысы күшейді.

Отарлы саясат жағдайында қазақ капиталы көбінесе сауда саласында дамуын алды. XIX ғ.ІІ жартысында Ертіс өңіріндегі сауда кәсіпкерлігі сауда қарым-қатынастарының бай тәжірибелеріне сүйене отырып, келесі кезеңде нарықтың дамуының жаңа белгілері мен ерекшеліктеріне ие болды.

Біріншіден, XIX ғ.ортасында сауданың орнына ақша саудасы келді. Екіншіден, метрополиядағы байлардың жағдайына қарамастан, қазақтар арасынан саудагерлер қатары көбейді. Үшіншіден, максималды түрде табыстың ұлғаюы мен бәсекелестікке төзімді болу мақсатымен, кәсіпкерлік тәжірибесіне капиталдың кең диверсификациясы енгізілді. Төртіншіден, өңірдің кәсіпкерлерінің негізгі сауда көздері малды сату, мал өнімдері мен нанды сату болды. Бесіншіден, өзіне тек ұсақ саудагерлердің қатысуымен ерекшеленетін ішкі сауда болды. Ішкі сату саудасы елдің әр түрлі тауарларымен қамтамасыз етуге, сонымен қатар басқа жерден әкелінетін тауарларды өз елінде өндіруге мүмкіндік тудырды. Тауар-ақша қатынастардың енгізілуі өңірде ішкі сатудың кәсіпкерлігінің іске қосылуына әкелді. Ішкі саудада ірі байлар мен айырбастық сауда үстемдік етті. Қазақтардың көпшілігінің көшпенді өмір салты олардың тек сауданың көшпенді түрінің дамуына әкелді, яғни малды және мал шикізаттарын сату орын алды. Малды сату кәсіпкерлер арасында алдыңғы саудаға айналды. Алайда, көшпелі сауданың беделі уақыт өте келе төмендей түсті, оның орнына жәрмеңкелік сауда келді. Жәрмеңкелердің болуы дұрыс қатынас жолдарының болмауы мен халықтың көпшілігінің көшпенділігімен түсіндірілді. Әсіресе жәрмеңкелердің ірілері Ақмола облысында оның жағымды орналасуына байланысты орналасты. Жайлы қатынас жолдардың болмауы салдарынан сауданы қиындатты, сондықтан өңірде бекітілген көптеген жәрмеңкелер тауар айырбасының тұрақтылығы мен айнымастылығын қамтамасыз етпеді. XX ғ.соңғы онжылдығында өңірде сауда капиталының жәрмеңкелер мен саудалар стационарлы саудаға ақырында орын береді. Сауданың стационарлы формаларының масштабтары мен динамикасы одан жоғарырақ қалыптың, барлық қазақтардың шаруашылығына интенсивті түрде енген тауар-ақша қатынасының дамуын куәгерлік еткен. Бұл процесс сауда-көтермелі капиталдың іске қосылуымен болды. Сауда құжаттарының статистикасы көрсеткендей, ішкі нарықтағы сауда кәсіпкерлігінің ең дамушы аудандарға Семей мен Омбы жатады.

Ертіс өңіріндегі кәсіпкерліктің дамуында сауда-көтерме капиталы маңызды рөл атқарды. Өзінің делдалдық функцияларын атқара отырып, мал тауарының және жер өңдеудің күшеюіне, оларды әлемдік капитал нарығына қосуына септігін тигізді, сонысымен көтермелі сауда өзінің табиғатын ауыстырып отырды. Нәтижесінде орнына жаңа буржуазияланған көтермешілік пайда болды.

Ертіс өңірінде мал шаруашылығының үлкен сауда және өндірістік маңызы зор болды. Барлық дерлік жергілікті кәсіпкерлер тауарлы мал шаруашылығында өздерінің саудасын құрды. Байлар мал шаруашылағымен «өндірістік мақсатпен» айналысты. Әсіресе тауарлық мал шаруашылығында орташа байларда күшейді. Ұзақ уақыт бойы аса пайдалысы болып ешкі және жылқы шаруашылығы болды. XXғ.басында Ертіс өңірінде жылқы зауыт ісі дами бастады. Меншік жылқы зауыттары сыртқы жылқының шығаруымен айналысты, олар тек ішкі нарықта емес, сонымен қатар сыртқы нарықта да сұранысқа ие болды. Шаруашылық жағдайларының шарттарының өзгеруіне байланысты ірі қара малдың шығаруымен табыс жетеледі. Бұл Ертіс өңірінің аз көшетін және түйе, ешкіні аз ұстайтын қазақтардың негізгі пайдалы ісіне айналды.

Мал шикізаттарының өткізу гүлденуші саудасына айналды: жүн, теріс, сүт өнімдері және т.б. Мал шаруашылығындағы плантацияларының негізі Ақмола мен Семей облысындағы шағын көлемдегі мал-кәсіпкерлерінің капиталды шаруашылықтары негіз болды. Алайда олардың әрі қарай дамуына патшалы монополия кері әсер етті және экономика жағынан мықты ,одан табысы молырақ тауарлы мал шаруашылық саласына жүгінетін қабілетті адамдардың болмауы да кері әсер етті.

Қазақ шаруашылықтарын статистикалық зерттеу мәліметтері кәсіпкерліктің дамуының маңызды бағыттарының бірі әр түрлі салалар екендігі айқындалды: егін шаруашылығы, аң шаруашылығы, балық аулау, киіз үй дайындау және т.б., олардан табыс жылына орта есеппен алғанда 500 руб. асты. Бай шаруашылықтардың жалпы табыстылығы орта есеппен алғанда 2000-3000руб.дейін жетті, ал кейде – ондаған мыңға жетеді.

XIX ғ. ширегінде тауар-ақша қатынастарының дамуымен жер өңдеу кең етек жайды. Бұл оған дейін Ертіс өңірінде жер өңдеудің болмағанында емес. Бірақ та, оның көлемі мал шаруашылығына қарағанда әлсіз дамыды. Жоғарғы Ертісте, яғни климаты қолайлы жерде, нан өндірудің ірі ошақтары бөлінді, Өскемен уезі де жатады. Қазақ жер өңдеудің негізгі ошағы Семей уезінің Белағаш волості болған. Кәсіпкерліктің көмегімен табиғи су ресурстарының жетіспеуіне қарамастан, Белағаш тұрғындары жоғары өнім беретін шаруашылық құра білді. Жоғары сапалы техниканың қолдануымен, нарықтағы нанға деген жоғары сұраныс жер өңдеуде кәсіпкерліктің дамуына әкелді. Аса ірі көлемдегі (жүздеген және мыңдаған десятина) қазақтарда , әсіресе байларда жер өңдеудегі коммерциялық тауар табысын байқатты. Алайда, айта кететін жайт, қанша егіс көлемін арттырса да, бұл кәсіпкерлік шаруашылықтардың егісі төмен болып қала берді. Одан көбірек экономикалық пайданы мал шаруашылығы келтірді. Сондықтан да іскер қазақтар бірнеше іспен айналысты: мал шаруашылығы, тауарлы жер өңдеу және сауда. Көшпенді тұрмыс жағдайының үстемдігінде тауарлы жер өңдеудің пайда болуы, өңірдің патриархалды-рулық дәстүрлердің қалуы және отарлы жағдай оның дамуын тежеді. Ертіс өңіріне тауарлы нанды негізгі әкелушілер - орыс кулак-кәсіпкерлері болды, олар шаруашылықты фермерлік типте құрды.

Ертіс өңіріндегі өндіріс кәсіпкерлігі барлық өндіріс өнімінің 72%-ін құрайтын, әсіресе ауыл шаруашылық сферасын алды. Салыстырмалы түрде жоғары дәрежелі өңдеу өндірісі ауыл шаруашылық шикізаттың кеңеюімен байланысты болды. XIX ғ.соңына қарай саудагерліктің өндіріске бағыну процессі күшейді, бұл үлкен салмақтың сауда айналымында өндіріс өнімінің саласындағыны құрағандығынан көрінеді. Ірі өндірісшілер өзінің фабрикаларындағы өнімін өзінің меншік сауда жүйесі арқылы жүргізді, көтерме саудагерлердің маңызын азайта түсті. Өндіріс өнімінің табыстылығы былайша жіктелді: шарап ісі және шарап саудасы (орташа жыл табысы - 40279 мың.руб), ұн-бидай– (16081 мың. руб.), тері – (2662 мың. руб.), май өндірісі және ірімшік– (447 мың. руб.). Осы салалардың барлығы қалыптасу кезеңде ғана болды, сондықтан ұсақ шөпті күйде болды, негізінен тек жергілікті керектілермен қамтамасыз етті. Өңдіру өндірісінің дамуында капиталдың сауда-көтермелі жергілікті өкілдері де қатысты. Алайда, ұлттық буржуазияның басым бөлігі өздерінің капиталдарын өндіріске емес, ауыл шаруашылығына, саудаға және көтермелеуге, яғни табысы жоғарыраққа салды.

Қорытындылай келе, Қазақстанда кәсіпкерлік әрдайым болған, сондықтан қазақтар бұдан алыс дегендері лақап сөз. Мемлекеттің тарапынан болған тотальды шектеулер мен бақылауға қарамастан, өңір кәсіпкерлігі әлеуметтік-экономикалық қатынастардың қайтымсыз эволюция салдарынан дамыды.

Отардың және капитализмді ендіру бірмәнді болған жоқ. Кері жақтардан басқа олар позитивті нәтижелер де берді: әлем мәдениетінің жетістіктеріне қосылуына, тұрмыс жағдайының модернизациясына, кәсіби квалификацияның өсуіне және құндылықтар жүйесінің баюына әкелді. Бұның бәрін отаршылдықтың мұрасымен үздіксіз диалектикалық бірлікте қарастыру керек.

Бақыланған саудагерлік кәсіпкерліктің дамуы бүкіләлемдік объективті тарихи дамудың нәтижесі болды, және оны өркениетті миссиясының отаршылдықтың субъективті тасушыларының – отарлы басқаруының, саудагерлердің және кәсіпкерлік метрополияға аз дәрежеде жатқызатынын көрсетті.

А) Бұл аймақтағы кәсіпкерлікті дамыту және тауар-ақшалай қатынасты ұлғайтуына әсер етті.

В) Арзан жұмыс күшінің келуіне әсер етті.

С) Достық-көршілік қарым-қатынастарға жәрдем етті.

Д) Барлығы дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Ресей түпкіріндегі өнімді күштердің құлдырауы.

В) Жаңа жерлерді өңдеу.

С) Жер реформасын қабылдау қажеттілігі.

Д) Отаршыл әкімшілік саясатының талан-тараждық бағыты.

Е) Барлығы дұрыс.

А) Қазақ халқына құнарлы жерлерді бөліп беру.

В) Орыс халықтарының көшіп келуіне байланысты қазақ халқы жағдайының нашарлауы.

С) Орыстардың көшіп келуіне тыйым салу.

Д) Барлық жауаптары дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Ресейдің солтүстік аудандарына, Қазақстаннан шет жер аудару.

В) Бар жерлеріне қанағат ету.

С) Құмды шөлді жерлерге Қазақстанның оңтүстігіне жер аудару, өйткені солтүстіктегі қоныстанушылық отарлау үшін қажет.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Сауда-саттықты ұлғайту.

В) Көрші мемлекеттермен өзара байланыс.

С) Нарықтың тарылуы.

Д) Ақшаның құнсыздануы.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Сауда грамотасы.

В) Сауда туралы заңмен.

С) Сауда Ережесімен.

Д) Сауда жарғысымен.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Халықтың кедей өкілдері.

В) Саудегер шендерінің өкілдері, сирек кезде жергілікті тұрғындар.

С) Халықтың орта өкілдері.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Капиталдың болмауы.

В) Білікті кадрлардың жетіспеуі.

С) Берілген шаблон бойынша істі жүргізу әдеті.

Д) Жаңашылдықтың болмауы.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Егіншілікпен айналысушы халыққа.

В) Сауда-өнеркәсіппен айналысушы тұрғындарға.

С) 10 бастан астам ірі қара малы бар тұрғындарға.

Д) 50 жылқысы бар тұрғындарға.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Үлкен қашықтық.

В) Сол кездегі әлемдік сауданың дамыған қатынасынан аймақтың алыстығы.

С) Дамымаған жол байланысы .

Д) Көлік жүйесінің нашар дамуы.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Қазақстанның барлық тұрғынының 3,6%, шамамен 40 мың адам.

В) Қазақстанның барлық тұрғынының 5,6%, шамамен 55 мың адам.

С) Қазақстанның барлық тұрғынының 7%, шамамен 70 мың адам.

Д) Қазақстанның барлық тұрғынының 2,6%, шамамен 30 мың адам.

Е)Қазақстанның барлық тұрғынының 1%, шамамен 10 мың адам.

А) Метрополия капиталисттерінің монополиясы.

В) Жергілікті кәсіпкерлер үшін тиімсіз құқықтық жағдай.

С) Дамымаған қаржы-несие жүйесі.

Д) Сауда үшін құқықтық базаның болмауы.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Қолайлы табиғат жағдайы.

В) Құнарлы жерлер.

С) Шөпке бай далалар.

Д) Су ресурстарының болуы.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Мемлекеттік.

В) Қоғамдық (қалалық банктер).

С) Кооперативтік (өзара несие).

Д) Акционерлік.

Е) Жоғарыда аталғандардың барлығы.

А) 1864 жылдан.

В) 1900 жылдан.

С) 1914 жылдан.

Д) 1897 жылдан.

Е) 1901 жылдан.

А) Пайызсыз қарыз.

В) Мал сатып алу үшін ірі несие.

С) Елдегі сауда айналымын күшейткен ұсақ ауыл шаруашылық және өнеркәсіптік несие.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Бай адамдардың мүдделеріне қызмет көрсету үшін.

В) Бай емес адамдардың, ең алдымен, орта және ұсақ өнеркәсіптік және сауда буржуазиясының мүдделеріне қызмет көрсету үшін.

С) Көпестік шен өкілдері үшін.

Д) Орыс-қоныс аударушылар үшін.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) 500.

С) 100.

Е) 950.
$$$ 19

А) Жәрмеңкелер.

В) Биржалар.

С) Аукциондар.

Д) Нарықтар.

Е) Сауда ләпкелері.

А) 1906 ж.

В) 1910 ж.

С) 1932 ж.

Д) 1912 ж.

Е) 1908 ж.

А) XIX ғасырдың басында.

В) ХІХ ғасырдың 30-шы жылдарының аяғында.

С) XX ғасырдың ортасында.

Д) XVIII ғасырдың аяғында.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) «Пароходтық пен сауданың Батыс-Сібір серіктестігі».

В) «Пароходтық пен сауданың Орыс-Қытай серіктестігі».

С) «Плотников М. және оның ұлдары сауда үйі».

Д) «Корнилов И.Н. және оның ұрпақтары сауда үйі».

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Павлодар- Қарқаралы – Семей.

В) Павлодар – Баянауыл – Қарқаралы.

С) Павлодар – Семей.

Д) Павлодар- Баянауыл.

Е) Павлодар – Қарқаралы – Павлодар.

А) ХІХ ғасырдың 80-ші жылдарының екінші жартысында.

В) ХХ ғасырдың басында.

С) ХІХ ғасырдың 90-шы жылдарының екінші жартысында.

Д) XVIII ғасырдың бірінші жартысында.

Е) ХХІ ғасырдың ортасында.

А) Саудамен айналысушы адамдардың әдептік мәдениетінің кодексі.

В) Сауда кәсіпкерліктің құқықтық негіздерін реттеуші заңи акт.

С) Сатуға рұқсат етілген тауарлардың тізімі.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Мирастық грамоталар.

В) Саудаға қағаз.

С) Саудамен айналысуға құқық беретін куәлік.

Д) 5 жылға мерзімдік грамота.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Талондар және билеттер.

В) Индивидуалдық және ұжымдық.

С) Жалпы және бірлескен.

Д) Патенттік және таллондық.

Е) Патенттік және билеттік.

А) 1901 жылы.

В) 1868 жылы.

С) 1896 жылы.

Д) 1906 жылы.

Е) 1911 жылы.

А) Жалпы кәсіпкерлік.

В) Егіншілікпен айналысу.

С) Ауыл шаруашылық жұмыстар.

Д) Аймақтық кәсіпкерлік.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Павлодар қаласында.

В) Омбы қаласында.

С) Мәскеу қаласында.

Д) Қарқаралыда.

Е) Семей қаласында.

А) XX ғ. ортасына қарай.

В) XX ғ. аяғында.

С) XIX ғ. ортасына қарай.

Д) XVIII ғ. басында.

Е) XVII ғ. аяғында.

А) Тауар-ақша қатынастарының дамуы.

В) Көшпенділер тарапынан орыс фабрикалары мен зауыттарының өнімдеріне сұраныстың өсуі.

С) Ақшалық айырбас туралы білімдерді игеру.

Д) Далалық тауарларды сату есебінен баю мүмкіндігі.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Мал.

С) Нан.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Жылқымен.

В) Қоймен.

С) Сиырмен.

Д) Екшімен.

Е) Түйемен.

А) Омбы.

С) Қарқаралы.

Д) Павлодар.

Е) Семей.

А) 1901 ж.

В) 1899 ж.

С) 1809 ж.

Д) 1903 ж.

Е) 1907 ж.

А) 1999 ж. 14 тамызында.

В) 1907 ж. 17 шілдесінде.

С) 1911 ж. 23 маусымында.

Д) 1899 ж. 25 мамырында.

Е) 1902 ж. 27 сәуірінде.

А) Нан саудасының дамуына.

В) Нанның артықшылығын жинауына.

С) Артығын Қарқаралыға беру.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Красильников.

В) Плещеев.

С) Мусин.

Д) Ағайынды Злаказовтар.

Е) Барлық жауаптар дұрыс

А) Омбыда

В) Түменде

С) Семейде

Д) Қарқаралыда

Е) Өскеменде

А) 1903 ж.

В) 1895 ж.

С) 1987 ж.

Д) 1899 ж.

Е) 1906 ж.

А) Омбы.

С) Павлодар.

Д) Түмен.

Е) Қарқаралы.

А) Балық аулау құралдарын.

В) Күректерді.

С) Ауыл шаруашылық машиналарды.

Д) Тракторларды.

Е) Арбаларды.

А) Базарлар.

В) Нарықтар.

С) Керуен-сарайлар.

Д) Сауда орындары.

Е) Сауда өткелдері.

А) Пекарь.

В) Маклер – саудадағы дәнекер.

С) Тігінші.

Д) Шығыс тәтті тағамдарын сатушы.

Е) Жұрыс жауабы жоқ.

А) Диплом.

В) Куәлік.

С) Грамота.

Д) Сенімхат.

Е) Лицензия.

А) Аралаушы-айырбас.

В) Стационарлық сауда.

С) Жәрмеңкелік.

Д) Керуендік.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Мал және мал өнімдерін сатып алу және сату.

В) Ауыл шаруашылық машиналарды сатып алу.

С) Сатып алушылармен байланыстарды орнату.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Қолөнер бұйымдарын қоса, әртүрлі тауарларды сату.

В) Белгіленген жерде және жылдың белгіленген мерзімінде үлкен сауда жиылысы және онда өткізу үшін тауарларды әкелу.

С) Тауар сатушы адамдардың жиыны.

Д) Пайда.

Е) Сауда орнында жиналу.

А) Ақшалай сауда.

В) Ақшасыз сауда.

С) Құнды қағаздармен есептесу.

Д) Тұзбен есептесу.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Бір жастық жылқы.

В) Түйе.

С) Бір жастық қой.

Д) Сиыр.

Е) Ешкі.
$$$ 52

А) Жаркент жәрмеңкесі.

В) Қарқаралы уезінің Қоянды поселкесінде орналасқан Ботов-Қоянды жәрмеңкесі.

С) Ирбит жәрмеңкесі.

Д) Семей жәрмеңкесі.

Е) Нижегородтық жәрмеңке.

А) Көпес Тимофей Милькин.

В) Көпес Миклухо Зотов.

С) Көпес Ярмола Торпчий.

Д) Ялуторов көпесі Варнава Ботов.

Е) Ахмет Жантөрин.

А) Қоянды жәрмеңкесі.

В) Ботов жәрмеңкесі.

С) Чар жәрмеңкесі.

Д) Нижегородтық жәрмеңке.

Е) Покров жәрмеңкесі.

А) Қоныстар.

В) Қалалар.

С) Деревнялар.

Д) Қала маңы.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) XVIII ғасырда.

В) XIX ғасырдың 40-шы жылдары.

С) XIX ғасырдың 50-ші жылдары.

Д) XVII ғасырдың басында.

Е) XX ғасырдың 50-ші жылдары.

А) Павлодар.

В) Омбы.

С) Семей.

Д) Иркутск.

Е) Томск.

А) Нан.

С) Қытай фарфоры.

Д) Май, тері, елтері.

Е) Барлық жауаптары дұрыс.

А) 50 қызмет етуші жәрмеңке.

В) 60 қызмет етуші жәрмеңке.

С) 100 қызмет етуші жәрмеңке.

Д) 10 қызмет етуші жәрмеңке.

Е) 13 қызмет етуші жәрмеңке.

А) Қазақстандағы мал шаруашылығының жалпы дағдарысына.

В) Малды айдап әкелудің азайуына.

С) Стационарлық сауда ыңғайлы және тиімді болды.

Д) Қойлардың азайуына байланысты.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) 301.

С) 22.

Е) 2.
$$$ 62

А) Гусев, Жернаков.

В) Ағайынды Ефремовтар.

С) «Агафонов А.А. және компания».

Д) С.Я. Охапкин.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Дамудың жоғары динамикасы.

В) Кең өрісі.

С) Сатылатын тауарлардың әртүрлілігі.

Д) Тиімді бағалар.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуының ерекшелігі.

В) Жүзеге асырылып жатқан отарлау саясаты.

С) Жергілікті тұрғындар тарапынан сауданы жүргізу тәжірибесі.

Д) Сауданың өзіндік ерекше түрлері.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) XVII ғ. екінші жартысында.

В) XIX ғ. екінші жартысы мен XX ғ. басында.

С) XX ғ. басында.

Д) ХІX ғ. аяғында.

Е) XVII ғ. аяғында.

А) «Ново Омск».

В) «Ново Иртыш».

С) «Лазурное».

Д) «Переправа».

Е) «Новь».

А) XVII ғ. аяғында.

В) XIX ғасырдың ІІ жартысы – XX ғасырдың басы.

С) ХХ ғасырдың бірінші жартысы.

Д) XVII ғ. екінші жартысы.

Е) XIX ғ. аяғы.

А) 1902 ж.

В) 1903 ж.

С) 1899 ж.

Д) 1907 ж.

Е) 1911 ж.

А) «Сибирские ведомости».

В) «Қырғыз дала газеті».

С) «Томские ведомости».

Д) «Омская заря».

Е) «Вестник правды».

А) Қажеттіліктердің барлығын арзанға сатып алу.

В) Қала және ауылдық тұрғындарға алыс жерлерге бармай, жергілікті өндіріс өнімдерін тиімді өткізу.

С) Сауда жүргізу тәжірибесімен алмасу.

Д) Басқа аймақ саудагерлерімен байланыстарды орнықтыру.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) «Кәсіпкерлік» - социализмге жат, жағымсыз құбылыстың синонимі және ресми саяси-экономикалық лексиконда тәжірибе жүзінде пайдаланылмады.

В) Өзінің даму қарқынын ұлғайта отырып, кәсіпкерлік жаңғыруда.

С) Кәсіпкерлік түсінігі қабылданбады.

Д) Кеңестік қоғамда «кәсіпкерлік» және «нарықтық экономика» түсініктері кең таралды.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) «Алтай тауларын зерттеу».

В) «Алтай таулары арқылы Қатон-Қарағай мен Қос-Ағаш арасындағы жолдың қысқаша топографиялық сипаттау».

С) «Қатон-Қарағайды қысқаша топографиялық сипаттау».

Д) «Қатон-Қарағай мен Қос-Ағашты сипаттау».

Е) «Алтай очерктері».

А) 1920- 1923 жж.

В) 1911- 1913 жж.

С) 1914-1915 жж.

Д) 1914-1916 жж.

Е) 1921- 1922 жж.

А) Алтай өлкесін.

В) Сібір мен Ертіс маңын.

С) Қазақстанның оңтүстігін.

Д) Семей облысын.

Е) Омбы облысын.

А) «Область Сибирских киргизов».

В) «Киргизская степь Сибирского ведомства и новоучрежденная в ней Семипалатинская область».

С) «Прииртышские казаки и киргизы Семипалатинского уезда в их домашней и хозяйственной обстановке».

Д) «Киргизский народ в прошлом и настоящем».

Е) «Киргизские очерки».

А) Румынцев П.П.

В) Кауфман А.А.

С) Словцов П.

Д) Катанаев Г.Е.

Е) Ядринцев Н.М.

А) Қазақтардың отбасы – туыстық қатынастарына.

В) Мәдени әдебіне.

С) Жер өңдеуге.

Д) Мал шаруашылығына.

Е) Қазақстандағы патша үкіметінің отарлау саясатының жағдайындағы кәсіпкерлік іс-әрекетке.

А) Қазақтардың көшпелі патриархалдық шаруашылығының ыдырау үрдісі көрсетілген, олардың әлеуметтік-экономикалық құрылымына сараптама берілген.

В) Қазақ қоғамындағы дәстүрдің маңызы мен өміршеңдігі көрсетілген.

С) Қоғамдық ұйымдардың рөлі көрсетілген.

Д) Жер өңдеудің, мал шаруашылығының өсуі көрсетілген.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Жер учаскелерінің сараптамасын жүргізді.

В) Омбы облысының 15 поселкесін зерттеді.

С) 130 қоныстанушы поселкені статистикалық-экономикалық зерттеуден өткізді.

Д) Әртүрлі салалардың табыстылығының дәрежесін анықтады.

Е) Барлық жауаптары дұрыс.

А) О. Зенков

В) И.И. Крафт

С) Г. Добротский

Д) Н. Я. Коншин

Е) Ф. Щербин

А) Егіндік дәнді-дақылдарды дамыту туралы.

В) Жер өңдеу туралы.

С) Павлодар уезі қазақтарының шаруашылығы туралы.

Д) Павлодар уезі қазақтарының мәдениеті туралы.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) В. Никольскийдің

В) А.К. Гейнстің

С) Г. Добротскийдің

Д) И.И. Крафттың

Е) Н. Зефировтың

А) Малға ортақ иеліктің болуы туралы.

В) Малдың байлардың қолында шоғырлануы және олардың шаруашылығының капиталистік сипаты туралы.

С) Ертіс өңірін сауда, жер шаруашылығының өлкесіне айналдыру туралы.

Д) Мал шаруашылығының дамуы туралы.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Ақшалық және сауда айналымы туралы.

В) Кедендер арқылы сауданың жағдайы көрсетілген.

С) Батыс Сібір, Орта Азия және Қытай арасындағы сауда байланыстарының дамуына.

Д) Сауда мен кәсіпкерліктің дамуы сұрақтарына.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) Мал шаруашылығы.

В) Жер өңдеу.

С) Қой шаруашылығы.

Д) Сауда.

Е) Ақша айналымы.

А) В. Бенкевич

В) Н. Зефиров

С) Г. Броневский

Д) Ә. Н. Бөкейханов

Е) Яковлев

А) Ертістің жоғарғы ағысы.

В) Дала өлкесі.

С) Белағаш даласы.

Д) Қайың даласы.

Е) Көкбөкте даласы.

А) «Бел-ағаштағы экономикалық жағдай».

В) «Қырғыз даласындағы жер үшін күрес».

С) «Батыс Сібірді сипаттау».

Д) «Орта орданың қырғыздары туралы».

Е) «Қырғыздар».

А) Е. П. Михаэлис

В) Т. Седельников

С) Г. В. Колмогоров

Д) И. П. Лаптьев

Е) В.К. Андриевич

А) Семей және Ақмола облыстық басқармасының қорлары.

В) Омбы қаласының қорлары.

С) Алтай өлкесінің қорлары.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) Сауда құжаттары.

В) Карталық мәліметтер.

С) Алым-салық инспекциясының материалдары.

Д) Кең статистикалық материалдар.

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) 1800 ж.

В) 1887 ж.

С) 1881 ж.

Д) 1882 ж.

Е) 1888 ж.

1897-1902, 1904-1909, 1912 – 1915 жж. басылған жылнама қалай аталды?

А) «Семей облысының анықтамасы».

В) «Семей облысының адрес – күнтізбесі».

С) «Семей облысының жол сілтемесі».

Д) «Семей облысының анықтамалық әдебиеті».

Е) «Семей облысының естелік кітабы».
$$$ 94

Өнеркәсіптік кәсіпкерлік туралы сұрақты зерттеу бойынша маңызды анықтамалық материал:

А) Фабрикалар мен зауыттардың көрсеткіші мен тізімі.

В) Мекемелерді қарастырудың актілері.

С) Өнеркәсіптік кәсіпорындарды ашу туралы иелердің өтініштері.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) «Сибирские огни».

В) «Сибирский вестник».

С) «Промышленность и торговля».

Д) «Торгово – промышленная газета».

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) «Дала газеті», «Айқап» журналы.

В) «Өлке газеті», «Айқап» журналы.

С) «Туркестанские ведомости».

Д) «Оренбургские ведомости».

Е) «Томские ведомости».

А) ҚР ОММ

В) ШҚО ММ

С) ОО ММ

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

А) М. Красовскийдің

В) С.А. Идаровтың

С) Г. Потаниннің

Д) Абрамовтың

Е) Б. Герасимовтың

А) Өзара жеке болды.

В) Бір-бірін толықтыра отырып, өзара бірлескен болды.

С) Сауда және ауыл шаруашылық кәсіпкерлік өнеркәсіптікке қарағанда ортақтас болды.

Д) Барлық жауаптар дұрыс.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

А) XIX ғ. ІІ жартысы - XX ғ. басы

В) XVI ғ. ІІ жартысы

С) XI ғ. ІІ жартысы

Д) ХX ғ. І жартысы

Е) XVIII ғ. ІІ жартысы

2. Ертіс өңірінің төңкерісіне дейінгі уақытта нарық структурасында қандай несиелер үлкен роль атқарды?

3. Ертіс өңірі ХІХ ғ. ІІ жартысында ХХ ғ. басында іскерлік өмірде қандай биржа көрнекті орын алды?

4. XIX ғ. екінші жартысы мен XX ғ. басында Ертіс өңіріндегі транспорттық жүйесі жағдайы.

5. Ертіс өңіріндегі XIX ғ. II жартысында XX ғ. басында кәсіпкерліктің дамуының құқықтық негіздері қандай болды?

6. ХІХ ғ. аяғында ХХ ғ. басында Ертіс өңіріндегі сауда - өндірісінің даму ерекшеліктері қандай?

7. ХІХ ғ. ІІ жартысында ХХ ғ. басында сауда кәсібінде нағыз төңкеріске не себеп болды?

8. Жылқы саудасына байланысты қазақтарға тән кәсібі қалай орындалды?

9. Ертіс өңіріндегі сауда-саттықтың негізгі салалары қандай?

10. Ертіс өңіріндегі саудада ірі қара мал қандай орын алды?

11. Неліктен XIX ғ. II жартысында ірі қара мал сату тиімді болып саналды?

12. ХІХ ғ. соңында және ХХ ғ. басында Ертіс өңірінің сыртқы сауда қандай сипатта болды?

13. Ертіс өңірінде ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басында нан өнімдерінің саудасы қалай дамыды?

14. Далялдар деген кімдер?

15. ХІХ ғ. ІІ жартысындағы ХХ ғ. басындағы Ертіс өңірінің ішкі саудасына сипаттама беріңіз.

20. Ертіс өңірінің қай аудандарында сауда кәсібі ең көп тараған?

21. XIX ғ. аяғы мен XX ғ. басындағы өсімқорлық эволюциясының мәні неде?

22. Қазақ даласында сатып алушылар қандай категорияларға бөлінді?

23. Жәрменке деген не және сауда жарғысы бойынша қандай дәрежелерге бөлінді?

24. Неге ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басында көшпелі сауданың мәнісі төмендеді?

25. Жәрменке саудасының даму себептері қандай?

26. «Сатын-қой» мен жәрменке арасындағы айырмашылығы неде?

27. Жәрмеңке саудасының ерекшелігі неде?

28. XIX ғ. аяғы мен XX ғ. басында Ертіс өңірінде қандай ірі жәрмеңкелер болды?

29. Ертіс өңірінің өнеркәсіптерінің дамуында қалалар қандай роль атқарды?

30. Құлынды Ботов жәрмеңкесі туралы не білесіз?

31. Таиншакөл жәрменкесі туралы не білесіз?

32. Ең алғаш Ақмола обласында қашан және қай жерлерде жәрменке пайда болды?

33. Ертіс өңіріндегі сауда өнеркәсібінің дамуына Ақмола қаласы қандай роль атқарды?

34. Қашан және не үшін жәрменкелі сауда стационарлыққа ауысты?

35. Ертіс өңіріндегі қандай сауда слабодкаларында сауданың дамуы маңызды дамыды?

36. Малды өсіру саласындағы кәсіпкерліктің ерекшеліктері қандай?

37. Ертіс өңірінің қай жерінде, қандай аудандарында ірі қара мал тауарлары орналасқан?

38. Өзінің ақшасын жалпы малшаруашылығына, жылқыөсіруге салған қазақ кім?

39. Павлодар Ертіс өңірінде ауыл шаруашылығының қандай саласы жетік меңгерілген?

40. Ертіс өңірінде ауыл шаруашылығының дамуына қандай факторлар әсер етті?

41. Ертіс өңірінің сауда потенциалы жөнінде не айта аласыз?

42. Семей қаласы Ертіс өңірінің дамуында стационарлы дамуында қандай роль атқарды?

43. Қазақ ауылдарында капиталистік қатынастардың енуімен байланысты қазақтардың мал өсіру кәсібінде қандай өзгерістер байқалды.

44. Ірі қара малдың негізгі өндірушілері болып кім танылды?

45. Ертіс өңірінде жүн өңдеу қалай дамыды?

46. Қазақтар арасындағы жер өңдеу жетістіктерін куәләндіретін фактілер қандай?

47. ХІХ ғ. ІІ жартысында ХХ ғ. басында Ертіс өңірінде қандай өндірістік өнеркәсіптер кең таралды?

48. Неге мал саудасы ірі байлардың шаруашылығында аса қарауында болды?

49. ХІХ ғ. ІІ жартысында ХХ ғ. басында қазақтардың сауда өнеркәсібінің іс-әрекетін сипаттаңыз.

50. ХІХ ғ. ІІ жартысында ХХ ғ. басында Ертіс өңірінде қандай себептер туындады?

51. Ертіс өңіріндегі тауар жер иеленушіліктің ерекшеліктері қандай?

52. Ертіс өңіріндегі нан өңдіру саласының аса дамыған аудандардын атаңыз.

53. Бақша шаруашылығы саласының дамуы туралы не айтуға болады?

54. Қазақ кәсіпкерлерінің шаруашылықтарында қандай ауыл шаруашылық машиналары қолданылды?

55. Ауылшаруашылық өнімін өңдеу саласындағы өнеркәсіптің негізгі даму ерекшеліктері қандай?
Рефераттардың тақырыптары
1. XIX ғасырдың екінші жартысында – XX ғасырдың басындағы Ертіс өңіріндегі кәсіпкерліктің дамуын тездететін факторлары.

2. XIX ғасырдың екінші жартысында – XX ғасырдың басындағы Ертіс өңіріндегі кәсіпкерліктің дамуын тежейтін факторлары.

3. Ертіс өңірінде XIX ғ. екінші жартысында– XX ғ. басында транспорттық жүйесі.

4. Революцияға дейінгі кезде кәсіпкерліктің дамуының құқықтық негіздері.

5. XIX ғасырдың екінші жартысында – XX ғасырдың басында сауда кәсіпкерлігіне тән сипаты.

6. XIX ғасырдың екінші жартысында – XX ғасырдың басында сауда кәсіпкерлігінің даму кезеңдері.

7. XIX ғ. ортасында айырбастық саудадан ақшалыққа ауысуы.

8. XIX ғ. екінші жартысында– XX ғ. басында Ертіс өнірінде сауда кәсіпкерліктің ерекшеліктері.

9. Ертіс өңіріндегі сауда-саттықтың негізгі салалары.

10. XIX ғ. екінші жартысында ірі қара мал сату.

11. ХІХ ғ. соңында және ХХ ғ. басында Ертіс өңірінің сыртқы сауда.

12. XIX ғ. аяғы мен XX ғ. басындағы өсімқорлық эволюциясы.

13. Қазақ даласында алып-сатушылар.

14. Ертіс өнірінде XIX ғ. екінші жартысында– XX ғ. басында жәрменкелік сауданың ерекшеліктері.

15. Ертіс өнірінде XIX ғ. екінші жартысында– XX ғ. басында жәрменкелер коммерциалық өмірінде рөлі.

16. Ертіс өнірінде стационарлық сауда.

17. Ертіс өңірінің өнеркәсіптерінің дамуында қалалардың ролі.

18. Тауарлық мал шаруашылығы және кәсіптік кәсіпкерлік

19. Тауарлық егіншілік шеңберіндегі кәсіпкерлік

20. Ауыл шаруашылық өнімді қайта өңдеу саласындағы кәсіпкерлік

2 Алексеенко Н.В. Взаимосвязи казахского и русского населения в Восточном Казахстане (XVIII – первая половина XIX вв.) – Усть-Каменогорск, 2003. – 140 с.

3 Артыкбаев Ж.О. Казахское общество в XIX веке: традиции и инновации. – Караганда, 1993. – 329 с.

4 Асылбеков М.Х. Развитие сети железных дорог Казахстана в конце XIX- начале XX века. /Казахстан в канун Октября. Под ред. проф. П.Г. Галузо. – Алма-Ата, 1968. – С. 178-213.

5. 
   Ахметова Г.М. Торговая буржуазия Северо-Восточного Казахстана в конце XIX – начале XX века. – Усть-Каменогорск, 2003. – 168 с.
   
6. 
   Назарбаева Г., Әбжанов Х. Қазақстан: тарих пен тағдыр.– Алматы, 2003 – 296 б.
   
7. 
   Бекмаханов Е.Б. Байское хозяйство в Казахстане и его особенности во второй половине XIX- начале XX вв. /Вопросы истории сельского хозяйства, крестьянства и революционного движения в России. Сборник статей к 70-летию академика Н.М. Дружинина. – М., 1961. – С. 338-346.
   
8. 
   Бекмаханов Е.Б. Возникновение капиталистической промышленности и зарождение революционного движения в Казахстане // Вестник АН КазССР. – Алма-Ата, 1949. – № 6. – С. 54-63.
   
9. 
   Бекмаханова Н.Е. Многонациональное население Казахстана и Киргизии в эпоху капитализма (60-е гг. XIX века – 1917г.). – М., 1986. – 245 с.
   
10. 
    Галиев В.В. Казахстан в системе российско-китайских торгово-экономических отношений в Синьцзяне (конец XIX-начало XX вв.)– Алматы, 1997. – 150 с.
    
11. 
    Галузо П.Г. Аграрные отношения на юге Казахстана в 1867-1914гг. – Алма-Ата, 1965. – 345 с.
    
12. 
    Жакупбекова Д.Ж. Торгово-промышленное предпринимательство в Казахстане во второй половине XIX – начале XX веков. – Алматы, 1997. – 160 с.
    
13. 
    Игибаев С.К. Промышленность дореволюционного Казахстана (1861-1917гг.) – Алма-Ата, 1991. – С. 48-63.
    
14. 
    История Казахстана (с древнейших времен до наших дней). В 5 томах. - Т.3. – Алматы, 2000. – 768 с., илл., карты.
    
15. 
    Кабдиев Д.К. Развитие экономической мысли в Казахстане (конец XIX - начало XX века). – Алма-Ата, 1978. – 192 с.
    
16. 
    Кабульдинов З.Е. Казахи Тобольской и Томской губернии во второй половине XVIII – начале XX века (историко-демографический аспект). – Павлодар, 2001. – 293 с.
    
17. 
    Касымбаев Ж.К. Города Восточного Казахстана в 1861-1917гг. (Социально-экономический аспект). – Алма-Ата, 1990. – 184 с.
    
18. 
    Касымбаев Ж.К. Казахстан-Китай: караванная торговля в XIX – начале XX веков. – Алматы, 1996. – 234 с.
    
19. 
    Козыбакова Ф.А. Қазақстан ауыл шаруашылығындағы «Қанаушы топтарды» және жекешелер қожалықтарын жою: тарихы және салдарлары (1926-1933) – Алматы, 2000. – 174 б.
    
20. 
    Нейштадт С.А. К вопросу об экономике колониального Казахстана. //Известия АН КазССР. Серия экономическая.– Алма-Ата, 1949. – Вып.1. - С. 56-115.
    
21. 
    Несипбаева К.Р. Социально-экономические последствия налоговой политики царизма в Казахстане (1876-1914гг.). //Вестник АН КазССР. – Алма-Ата, 1986. – №10. – С. 82-84.
    
22. 
    Нурсултанова Л.Н. История становления и развития предпринимательства в нефтяной промышленности Казахстана (конец XIX – начало XX вв.). Диссертация на соискание ученой степени к.и.н. – Алматы, 2002. – 138 с.
    
23. 
    Нусупбеков А.Н. Сельское хозяйство и промышленность дореволюционного Казахстана. //Большевик Казахстана. – Алма-Ата, 1940. – №9. – С. 42-50.
    
24. 
    Омарбеков Т. Қазақ байы қалай тәркіленді //Ана тілі – Алма-Ата, 1991. – 14-қараша.
    
25. 
    Отарбаева Б.З. Хлебная торговля Казахстана в системе хозяйственных взаимоотношений с Россией (конец XIX – начало XX века, на материалах северного и северо-восточного Казахстана). – Диссертация к.и.н. – Алматы, 1990. – 190 с.
    
26. 
    Сулейменов Б. Аграрный вопрос в Казахстане последней трети XIX- начала XX века (1867-1907гг.). – Алма-Ата, 1963. – 411 с.
    
27. 
    Сундетов С.А. О генезисе капитализма в сельском хозяйстве Казахстана. – Алма-Ата, 1970. – 127 с.
    
28. 
    Сундетов С.А. Торговля в Казахстане в начале XX века. /Казахстан в канун Октября. Под ред. проф. П.Г. Галузо. – Алма-Ата, 1968. – 284 с. – С. 214-230.
    
29. 
    Фридман Ц.Л. Банки и кредит в дореволюционном Казахстане (1900-1914гг.). – Алма-Ата, 1974. – 176 с.
    
30. 
    Хозяйство казахов на рубеже XIX-XX веков: Материалы к историко-этнографическому атласу. – Алма-Ата, 1988. – 256 с. с илл., карты.
    
31. 
    Чуланов Г. Промышленность дореволюционного Казахстана. Историко-экономический очерк. – Алма-Ата, 1960. – 102 с.
    

5. 
   Абрамов Н.А. Город Павлодар в статистическом отношении. Рукопись. Архив Географического Общества СССР. Разряд 69. – Оп.1. – Д.3. –Л.1-15.
   
6. 
   Абрамов Н.А. Областной город Семипалатинск. Краткий исторический взгляд на места, занимаемые Семипалатинской областью. //Записки ИРГО. – СПб., 1861. – Кн. 1. – С. 109–174.
   
7. 
   Абрамов Н.А. Усть-Каменогорск в 1861г. //Записки ИРГО. – СПб., 1863. – Кн. 4. – С. 110-138.
   
8. 
   Абрамов Н.А. Усть-Каменогорск в 1863г. //Тобольские губернские ведомости. – Тобольск, 1865. – №14,15. – С. 37-49.
   
9. 
   Букейханов А.Н. Овцеводство в районе Западного участка Сибирской железной дороги. /Избранное. – А., 1995. – С. 153-191.
   
10. 
    Валиханов Ч.Ч. О кочевках киргиз. Собр. соч. в 5т. – Алма-Ата, 1985. – Т. 4. – С. 105 – 110.
    
11. 
    Весь Казахстан. Справочная книга. /Ред. В.Ланько. – Алма-Ата, 1931. – 420 c. с илл.
    
12. 
    Гейнс А.К. Собрание литературных трудов. – СПб., 1897. – Т. I. – 589 с. Карта.
    
13. 
    Завалишин И. Описание Западной Сибири. Т.III: Сибирско-Киргизская степь. – СПб., 1867. – 145 с.: илл.
    
14. 
    Катанаев Г.Е. Киргизский вопрос в сибирском казачьем войске. – Омск, 1904. – 201 с.
    
15. 
    Катанаев Г.Е. Озеро Нор-Зайсан и рыболовство в нем. – Отчет о деятельности ЗСО РГО за 1885-1886гг. – Омск, 1887. – С. 32-34.
    
16. 
    Катанаев Г.Е. При-иртышские казаки и киргизы Семипалатинского уезда в их домашней и хозяйственной обстановке. //ЗСО ИРГО. – СПб., 1893. – Кн. 15. – Вып. 2 – С. 1-38.
    
17. 
    Катанаев Г.Е. Хлебопашество в Бельагачской степи АГО. //Записки ЗСО ИРГО. – СПб., 1893. – Кн. 15. – Вып. 2 – С. 1-24.
    
18. 
    Коген С. Очерк хлебной торговли в Алтайском округе и Семипалатинской области. – СПб., 1913. – 72 с.
    
19. 
    Коншин Н.Я. От Павлодара до Каркаралинска. Путевые наброски. /Памятная книжка Семипалатинской области. – Семипалатинск, 1901. – 55 с.
    
20. 
    Коншин Н.Я. Очерки экономического быта киргиз Семипалатинской области. /Памятная книжка Семипалатинской области. – Семипалатинск, 1901. – С. 1-182.
    
21. 
    Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих, или киргиз-кайсацких, орд и степей. /Под общей ред. акад. М.К.Козыбаева. – Алматы, 1996. – 656 с.: карта. – Гл.XVII. – С. 388-399.
    
22. 
    Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Область Сибирских киргизов. Ч.III. Сост. Красовский М. – СПб., 1868. – 264 с. [1 табл.].
    
23. 
    Материалы для истории Сибири. /Сост. Потанин Г.Н. – М., 1867.– 324 с.
    
24. 
    Материалы по киргизскому землепользованию, собранные и разработанные экспедицией по исследованию Степной области под руководством Щербины. – Омск, 1902. – 938 с.
    
25. 
    Никольский В. Из экономической жизни Степного края. //Волжский вестник. – 1898. – № 203. – С. 7–26.
    
26. 
    Потанин Г.Н. Семипалатинск и другие города Семипалатинской области. //Живописная Россия – СПб., 1884. – Т.II. – С. 11-29.
    
27. 
    Румянцев П.П. Современный экономический строй киргизского народа. //Вопросы колонизации. – СПб., 1909. – №5. – С. 1-35.
    
28. 
    О скотоводстве у киргиз Западной Сибири. /Чорманов М. Казахские народные обычаи. – Караганда, 2000. – С. 23-33.
    
29. 
    Седельников Т.Н. Борьба за землю в Киргизской степи. Алма-Ата, 1991 – 127 с.
    
30. 
    Смирнов Н. Куяндинская ярмарка. – Семималатинск, 1924. – 68 с.
    
31. 
    Статистическое описание Сибирского казачьего войска. /Сост. Ф. Усов. – СПб, 1879. – 284 с. Приложения. – 51 с.
    
32. 
    Чермак Л.К. Формы киргизского землепользования. //Сибирские вопросы. – Омск, 1908. – - №23-24. – С. 21-32.
    
33. 
    Швецов С.П. Сибирь и переселение. //Сибирские вопросы. – Омск, 1908. - №10. – С. 11-19.
    
34. 
    Шмурло Е. Русские и киргизы в долине Верхней Бухтармы. /Царская колонизация в Казахстане: По материалам русской периодической печати XIX века. Сост. Ф.М. Оразаев. – Алматы, 1995. – С. 21-79.
    
35. 
    Ядринцев Н.М. Сибирские инородцы: их быт и современное положение (Этнографическое и статистическое исследование). – СПб., 1891. – 150 с.
    
36. 
    Якимов Н. Экономические условия жизни на Бель – Агаче в Средней Азии. //Юридический вестник. - М., 1887. – Т. XXY. - Кн. 4. – С. 565-570.
    

(Анықтамалық)

(Анықтамалық)

Қазіргі Дүйсенов көшесінің № 90 үйінде біздің жанұя өмір сүрді. Онда берік ағаш үй, флигель, дүкен және әкем отырғызған бес қайыңы бар аула болды. Павлодар облысының мемлекеттік мұрағатында Нұртаза үйі туралы көшірме бар, онда: «үй салықтардың төленбегені үшін кәмпескеленді, иелері белгісіз жақта жоғалып кетті», - делінген. Шынында, 1920 жылы Нұртазаның өлімінен кейін біздің жанұя байларға қарсы репрессиялардың кезеңінде Павлодардан кетуге мәжбүр болды.

Ақпарат беруші: Рафика Бекенқызы Нұртазина, ҚР еңбегі сіңген мұғалімі - Алматы қ.
В Қосымшасы

(Анықтамалық)

1887 жылы Семей облысында берілген сауда құжаттарының түрлері мен саны

ҚР ОММ, Қ.64. Т.1. Іс 338. 55 айн.б.