25
- ортасындағы ұя 10 А шейін тоқты өлшеу режимінен өзге барша
режимдерде және барша диапазондарда плюс сымдарға арналған;
- үстіндегі ұя 10 А шейін өлшеу режимінде плюс сымдарға арналған;
1.5 сурет - Мультиметр ұяшықтары
Ескертемін, 200 мА - ден жоғары тоқты өлшеу барысында плюс сымды
тек ғана үстінгі ұяға тығу қажет.
Мультиметр "Крон" типті 9-вольтті батареямен және 6F 22 типтік
өлшеуге болатын қуатта болады.
1.6 сурет - Мультиметрдің артындағы қақпақың ішкі бөлігінде
сақтандыратын жазу бар, 250 мА деген, бұл негізінен 200 мА дейін тоқты
өлшеу режимінде құралды қорғай алады
Мультиметрдің көмегімен электрлік шамаларды өлшеу. Мультиметрді
қалай пайдалану қажеттігі жайлы ақпарат алу кезі жетті. М-831
мультиметрінің мысалында электрлік шамаларды өлшеуді үйренетін боламыз.
Еске салатын болсам, аталған мультиметрдің арқасында 600 вольтке дейін
тұрақты және айнымалы кернеуді, 10 амперге дейінгі тек ған тұрақты тоқ
мәнін және 2 Мом – ға дейін электрлік кедергінің мәнін өлшейге болатынын
атап өткен жөн [3].
Электрлік тізбек элементінде кернеуді өлшеуде құрал аталған элементке
(тізбек теліміне) параллельді қосылатынын ескеру керек.
Тізбектегі тоқты өлшеу аспап өлшенетін тізбектен алыстан жалғанады
(тізбектесіп).
Тұрақты кернеуді өлшеу кезінде мультиметрді қайтіп пайдалансақ
болады. Аталған мультиметрде тұрақты кернеуді қайтіп өлшеу қажеттігін
айтып берейін.
26
Алдымен, өлшенетін кернеу мен өлшеу шегін жасап аламыз. Тұрақты
кернеуді өлшеу кезінде мультиметр шектерді өзгертіп-қосудың арқасында
қойылатын тұрақты кернеу мәндерінің толық диапазоны бар.
Өлшеу шегін белгілеу кезінде шамамен кернеудің белгілі бір мәнін
кернеуді өлшеу кезінде мультиметр шектерді өзгертіп-қосудың арқасында
қойылатын тұрақты кернеу мәндерінің толық диапазоны бар.
1.7 сурет - Тұрақты кернеуді өлшеу
Өлшеу шегін белгілеу кезінде шамамен кернеудің белгілі бір мәнін
өлшегіміз келетінен біліп аламыз. Осындай кезде бірден істеп алған дұрыс,
егерде қуат алу элементтерінің (батарейка, аккумулятор) кернеуін өлшесеңіз,
элементтерде берілгендерді тауып алу қажет, егерде түрлі – түрлі элекрлік
схемалардағы кернеуді өлшесеңіз, сол уақытта сіз бұған "енгізген болсаңыз",
сонда ғана мультиметрді қайтіп қолдану қажеттігін ұғасыз!
Айта кететін болсақ, бізге белгілі бір электронды аспаптың
аккумуляторындағы тұрақты кернеді өлшеу керек болсын (мұнда
видеокамера аккумуляторын қолданғанмын).
Аккумулятордағы ескертулерді бірінші кезекте оқып аламыз, АКБ
кернеуі 7,4 вольт деп жазылған екен.
1.8 сурет - Өлшеу диапозонын сол кернеуден үлкендеу қылып
белгілейміз, дегенменде сол мәнге жауықтау керек, сол кезде өлшеу нақтылау
болып көрінеді
27
Бұл мысалда өлшеу шегі 20 вольт екен.
2. Кернеуді өлшеу барысында, схемаларда, құралды бұзып алмайға
жеткізбеу үшін қуат алу схемасының жоғарғы кернеу шегін таңдаймыз.
3. Мультиметрді аккумулятордың клеммаларына жалғаймыз (кернеуді
өлшейтін телімге параллельді).
- қара түсті қуыс бөлігінің бір ұшын СОМ мультиметрінің бір жағына,
өзгесін өлшенетін кернеу көзінің минус бөлігіне;
- қызыл түсті қуыс бөлігін VΩmA ұясына, сонымен қатар өлшенетін
кернеу көзінің плюс жағына.
1.9 сурет - Индикатордан тұрақты кернеу мәнін аламыз
Ескерте кететін болсам: егерде сізге кернеу мәнінінің өлшенетін кезде
жуықтау мәні нақты болмаса, сонда өлшеуді жоғарғы шекті бегілеумен жасау
керек, ол дегеніміз М-831 бойынша 600 вольт, сонымен бірге жайлап
өлшейтін кернеу мәніне жуық шекке жуықтау қажет.
Айнымалы кернеуді өлшеу барысында мультиметрді қайтіп қолдану
қажет?
Тұрақты кернеуді өлшегенде айнымалы кернеуді өлшеу сияқты жүзеге
асады.
Айнымалы кернеу өзгеруінің ұқсас шегін белгілеп алған соң, құралды
айнымалы кернеуді өлшеу режиміне қосу қажет.
Содан кейін, жоғарыда айтылған қуыс құлақтарды айнымалы кернеуге
жалғау керек, индикатордағы көрсеткіштерді тіркеп алу керек.
Ескере кетейін, 830-сериялы аспаптар тек ғана тұрақты тоқтың мәндерін
өлшей алады, сол себепті сіз тоқты айнымалы тізбекте өлшеуді сұраса, ол
жағдайда әрине, өзге құралмен өлшеу керек болады.
Тоқты мультиметрмен өлшеу кезінде тізбектің үзінді жеріне жалғайды.
Өлшенетін тізбектің жоғарғы болатын мәнін есептеу керек.
Егерде тоқ мәні 200 мА төмендеу болған жағдайда, өлшеуге байланысты
өлшенетін тізбектің жоғарғы болатын мәнін есептеу керек.
28
1.10 сурет - Тұрақты тоқты өлшегенде мультиметрді қайтіп қолдану
қажет
.
1.11 сурет – Тоқты мультиметрде өлшеу
Егерде тоқ мәні 200 мА төмендеу болған жағдайда, өлшеуге байланысты
шекті аламыз, құлақтың қызыл қуысын VΩmA ұяшығына жалғаймыз, тізбек
үзіндісіне мультиметрді жалғаймыз.
Тоқты өлшеудің мультиметрдегі режимінде алынған тізбектің кернеу
бойынша жалғаған жөн, сосын 10А шегінде ол қажетті операция болады,
себебі жоғарғы тоқта ол қауіпті болмайды.
Ақырғы айта кететін жағдай: басқа да өндірушілер аспаптарының
сипаттамаларында 10А шегінде тоқты өлшеу кезінде 15 секундтан артық
мультиметрді қосуға тиым салынған.
Мультиметрде кернеуді өлшеу қайтіп пайдаланады.
Кедергіні өлшеу үшін мультиметрдің көмегімен ақырғысын кедергіні
өлшеудің 5 шегінің біреуіне жалғау қажет.
Өлшеу шегін таңдау ережесі төмендегідей:
Кедергіні өлшеу үшін мультиметрдің көмегімен ақырғысын кедергіні
өлшеудің 5 шегінің біреуіне жалғау қажет.
Достарыңызбен бөлісу: | 
