Урылысы негіздері

Қала құрылысы теориясындағы Әлеуметтік

жүктеу 62,1 Kb.

бет	2/4
Дата	17.10.2023
өлшемі	62,1 Kb.
	#43885
түрі	Тезисы

1 2 3 4

ҚАЛА ҚҰРЫЛЫСЫ НЕГІЗДЕРІ (1)

Қала құрылысы теориясы ұзақ мерзімді болжамдау үшін тарих және футурология деректері мен әдістерін қолданады;

Қала құрылысы теориясындағы Әлеуметтік-қала құрылысы зерттеулерінің екінші бөлімі өндірістік емес саланы зерттеуге бағытталған. Оның ұйымы бірінші кезекте адамның жан-жақты қажеттіліктерін қамтамасыз ету, оның шығармашылық белсенділігін дамыту міндеттеріне бағынады. Зерттеу саласы бұл жағдайда өндірістік емес саланың (ғылым, білім беру, Халыққа қызмет көрсетудің барлық түрлері) дамуын экономикалық талдаумен, сондай-ақ халықтың қажеттіліктері мен мінез-құлқын әлеуметтік (экономикалық емес) талдаумен байланысты.
Өндірістік емес саланың экономикалық даму заңдылықтары осы саладағы тікелей шығындардың (құрылысқа арналған күрделі шығындарды қоса алғанда) және халықтың немесе өндірістің сол немесе өзге қызмет көрсету түрімен қамтамасыз етілу көрсеткіштерінде көрсетілген алынатын халық шаруашылығы әсерінің арақатынасын көрсетеді.
Әлеуметтік-қала құрылысы зерттеулері бағдарламаларының ерекшелігі-олардың әлеуметтік және кеңістіктік сипаттамаларды салыстыруға бағдарлануы. Бұл ретте қарастырылатын әлеуметтік көрсеткіштер кешені қала құрылысы шешімін қабылдау үшін жеткілікті болуы тиіс.
Әлеуметтік-қала құрылысы зерттеулерінің уақытша шекаралары әртүрлі және аралас пәндерге белгілі бір талаптар қояды. Қала құрылысы теориясы ұзақ мерзімді болжамдау үшін тарих және футурология деректері мен әдістерін қолданады; экономика, демография, әлеуметтану деректері – елді мекендер мен аймақтарды дамыту бойынша нақты ұсыныстарды әзірлеу үшін; қала құрылысы жүйелерінің жұмыс істеуін талдау кезінде-әлеуметтік статистиканың, нақты – әлеуметтік зерттеулердің деректері мен әдістерін.
Қала құрылысы ортасында жүзеге асырылатын процестер әрдайым жалпы әлеуметтік және жеке қажеттіліктерді, құндылықтарды, олардың өзара қарым-қатынасындағы мінез-құлық нормаларын жүзеге асыруды білдіреді. Сондықтан Әлеуметтік-қала құрылысы зерттеулерінің сипатты сипаты осы көрсеткіштерді салыстыру болып табылады. Тіпті алыс перспективада, таратып орналастыру жағдайында елеулі айырмашылықтарды жою кезінде жеке қажеттіліктер сан алуандығын сақтайды және қоғамның қажеттіліктерімен тек жалпы мәнде ғана сәйкес келетін болады. Тұлғаның шығармашылық белсенділігінің түрлері мен қызмет түрлерінің алуан түрлілігі ортаны кеңістіктік ұйымдастыруға қойылатын талаптардың алуан түрлілігін анықтайды…
Қолданбалы Әлеуметтік-қала құрылысы зерттеулерінің тән ерекшеліктері:
-әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштерді қараудың аумақтық-кеңістіктік аспектісі;
- кеңістіктік шешімдерді кешенді негіздеуге бағдарлау;
- әлеуметтік талдау мен болжау мерзіміне қойылатын талаптарды анықтайтын алдын ала болжаудың ұзақ мерзімділігі;
- қала құрылысы жүйесінің дамуы мен жұмыс істеуін зерттеу кезінде негізгі және қайталама әлеуметтік-экономикалық құбылыстарды бөлу;
- қоршаған ортаны қалыптастыруда жалпы әлеуметтік және жеке қажеттіліктер мен құндылықтарды кешенді есепке алу.

4 АУДАНДЫҚ ЖОСПАРЛАУ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК.

ҚАЛА ҚҰРЫЛЫСЫ ЖҮЙЕЛЕРІН ЖОСПАРЛЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

Сұрақтар:

1. Аумақты аудандық жоспарлау және оның деңгейлері.
Табиғи, аумақтық, экономикалық және еңбек ресурстарын анықтау; оларды ұтымды және кешенді пайдалану мүмкіндіктері;
Өнеркәсіптік, азаматтық, ауыл шаруашылығы, көлік және рекреациялық құрылыстың өзара байланысты орналасу бағыттарын айқындау; қоныстардың түрлері мен нысандарын және олардың перспективалық дамуын айқындау.
2. Жоспарлау жіктелімі.
3. Қоныстарды аумақтық-жоспарлық ұйымдастырудың табиғи және функционалдық сипаттамаларымен байланысы.
Өңірлік орналастыру және бірыңғай қоныстандыру жүйесін қалыптастыру жөніндегі жобалық жұмыстар аумақты қала құрылысын игерудің барынша ауқымды міндеттерін шешуге бағытталған. Оларда елді мекендердің ірі жүйелерін зерттеу және жобалау олардың өзара әрекеттестігінде жүргізіледі.
КСРО-да бұл жұмыстарда КСРО қалаларының, одақтық республикалар мен экономикалық аудандардың "тірек қаңқасын" қалыптастыру мәселелері шешілді. Мұндай жұмыстар шетелде де белгілі (мысалы, Ұлыбританияда, Нидерландыда. Және т.б.), онда олар "ұлттық жоспарлау"деп аталды.
Ел аумағында қоныстандырудың бірыңғай жүйесін әзірлеудің басты мақсаты елдің халық шаруашылығы кешенін жетілдірудің қала құрылысы жағдайларын жасау, кеңестік адамдардың әл-ауқаты мен жан-жақты дамуын арттыру ретінде тұжырымдалуы мүмкін.
Ел өңірлерінің өңірлік схемаларымен қамтылатын аумақтарды жоспарлы ұйымдастыру қала құрылысы идеялары мен принциптерімен ғана емес, өндірістік күштерді дамыту мен орналастырудың жалпы экономикалық заңдылықтарымен үлкен дәрежеде белгіленеді. Субөңірлік және жергілікті деңгейдегі таратып орналастыру жүйелерінің құрылымдық-жоспарлау ерекшеліктері, олардың аумақтық-қала құрылысы сипаттамалары мен параметрлері, оның ішінде аумақтың жоспарлы ұйымдастырылуы неғұрлым пәндік және егжей-тегжейлі зерттеледі және аудандық жоспарлау деңгейінде құрастырылады.
Аудандық жоспарлаудың мәні кең аумақтардағы халық шаруашылығының, қала құрылысы мен қоршаған ортаны қорғаудың әртүрлі салаларын ұйымдастырудың аумақтық-жоспарлау аспектілерін синтездеу болып табылады.
19 ғасырдың соңында орындалған, өзінің сипаты жағынан жақын аудандық жоспарлау жұмыстары Чикагоның қала маңы аймағын жоспарлау жобалары және Вена мен Будапешттің орман-саябақ аймақтарының жобалары болды. Қала құрылысы концепциялары пайда болады (Э. Говард, Сориа және Мата, Т. Гарнье).
Аудандық жоспарлау-қала құрылысын жобалау түрі, оның негізгі мақсаты географиялық, экономикалық, сәулет-жоспарлау, инженерлік-техникалық және экологиялық факторлар мен жағдайларды ескере отырып, осы аумақтың мүмкіндіктерін жан-жақты бағалау негізінде осы аумақта өндірістік кәсіпорындарды, қалалар мен кенттерді, көліктік, инженерлік коммуникацияларды және халықтың жаппай демалыс орындарын кешенді ұтымды және өзара байланысты орналастыру болып табылады.

ҚР аумағында аудандық жоспарлаудың екі түрі – схемалар мен жобалар таратылды.

Аумақтық-жоспарлау сыныптамасы ерекше топты құрайды. Қаланың аумақтық ұйымы бойынша:
- шағын,
- созылған (сызықтық),
- бөлшектелген.
Қоныстардың шоғырлану дәрежесіне байланысты қоныстандыру жүйелері:
- "жолақтар»,
- "тораптық»,
- "ядролық".
Жоспарлау типологиясы-бұл элементтерді өзара орналастырудың қала құрылысы тәсілдерінің жіктелуі және қалалар мен қоныстандыру аудандарында байланыс жүйесін ұйымдастыру. Қалалық жоспарлардың тікбұрышты, тікбұрышты-диагональды, радиалды-сақиналы құрылымдары бар.
Аумақты жоспарлы ұйымдастыру, яғни оның шегінде әртүрлі функционалдық мақсаттағы аймақтарды, елді мекендерді, көліктік, инженерлік-техникалық инфрақұрылымды және басқа да элементтерді ұтымды және өзара байланысты орналастыру, осы элементтердің өзара байланысты жұмыс істеуінің оңтайлы режимдерін белгілеу аудандық жоспарлаудың негізгі конструктивтік міндеті болып табылады.
Аудан аумағын – аудандық жоспарлау объектісін функционалдық аймақтау деп аумақтың функционалдық аймақтарына мүше болуы түсініледі,бұл ретте әрбір бөлінген аймаққа қала құрылысын игерудің белгілі бір режимі және жеткілікті алыс перспективаға шаруашылық пайдаланудың басым бағыты бекітіледі.
Аудандық жоспарлау схемаларының көптеген объектілері үшін қала құрылысын игеру режимі бойынша келесі функционалдық аймақтардың 3 түрін бөлу тән:
- қарқынды шаруашылық және қала құрылысын игеру және қоршаған табиғи ортаның барынша рұқсат етілген жасанды түрленуі;
- экстенсивті қала құрылысын игеру және қоршаған табиғи ортаның салыстырмалы түрде елеусіз жасанды түрленуі;
- шектеулі шаруашылық игеру және барынша сақталатын табиғи орта.

5 ҚҰРЫЛЫС ҮШІН АУМАҚТЫ ТАҢДАУ

Сұрақтар:
1. Қазіргі бар қаланы дамыту және жаңа қала салу үшін аумақты таңдау.
2. Қала үшін аумаққа қойылатын талаптар.
3. Аумақты талдау түрлері.
Аумақ-қала мен оның халқының тіршілігін қамтамасыз ететін негізгі табиғи ресурс. Кез келген қала құрылысы шешімдерін қабылдау оларды іске асыру қажет болатын аумақ туралы объективті ақпарат алу қажеттілігімен байланысты. Мұндай ақпаратты алу өлшемдері аумақтардың табиғи және санитарлық-гигиеналық жағдайларының арнайы әзірленген сипаттамалары мен параметрлері болып табылады.
Жаңа қалаларды салу және жұмыс істеп тұрғандарын қайта жаңарту үшін аумақты олардың шегінде халықтың еңбек ету, тұрғылықты жері мен демалыс орындарын ұтымды орналастыру мүмкіндігін ескере отырып таңдайды (сурет. 18). Бұл ретте: жердің табиғи жағдайлары; құрылыс салуға жататын учаскелердің сапасына өнеркәсіптік, тұрғын үй, Көлік және басқа да құрылыс түрлерінің талаптары; халықтың өмірі үшін қолайлылықты қамтамасыз ету және өндірістік қызмет үшін қолайлы жағдайлар жасау міндеттеріне сүйене отырып, қаланың функционалдық аймақтарының орналасу мүмкіндіктері назарға алынады.; аумақтың инженерлік жабдықтарын ұйымдастыру шарттары; құрылыс экономикасының талаптары.
Осы талаптарға сай болу үшін қала аумағы болуы тиіс:
- құрылыстың барлық түрлерін орналастыру үшін жеткілікті мөлшерлер, сондай-ақ кеңейту резервтері, және бірінші кезекте халықтың тұрғын үй қамтамасыз етуінің перспективалы ұлғаюына байланысты;
- тұрғын үй, өнеркәсіптік және қоғамдық ғимараттар мен құрылыстарды салу үшін қолайлы табиғи деректер;
- қаланың жекелеген функционалдық-жоспарлау бөліктерін тиімді өзара орналастыру үшін қолайлы жағдайлар жасау;
олардың инженерлік-техникалық және көлік инфрақұрылымдарына қосылуының қолайлылығы мен қолайлылығы;
- сумен жабдықтау және энергиямен жабдықтау көздері өте жақын.
Тұрғын үй құрылысы үшін мүмкіндігінше өзендер мен су қоймаларына жақын табиғи және санитарлық жағдайлары неғұрлым қолайлы аумақтар бөлінеді. Бұл ретте жағалау белдеуінің учаскелері өнеркәсіптік және селитебті аймақ арасында тұрғын аудандардан және парктерден суға еркін қолжетімділіктің сақталуын ескере отырып бөлінеді. Қоршаған ортаны қорғау мақсатында құрылыс салуды орналастыруға: қаланың орман-саябақ белдеуінің аумағында (халықтың демалуына қызмет көрсетуге және орман алқаптарын пайдалануға байланысты объектілерден басқа); сумен жабдықтау көздері мен курорттардың санитарлық қорғау белдеулерінің I аймағында жол берілмейді.; археологиялық және басқа да қорықтар, сондай-ақ мәдениет ескерткіштерінің қорғау аймақтары аумағында.
Жаңа қаланы салу және қолда бар қаланы кеңейту үшін аумақты таңдау кезінде:
- Жердің табиғи жағдайлары;
- өнеркәсіптік, тұрғын үй, Көлік және басқа да құрылыс түрлерінің талаптары
учаскелердің сапасына;
- қоршаған ортаны қорғау талаптары;
- кәсіпорындардың өндірістік қызметінің қолайлы жағдайларын қамтамасыз ету және халықтың өмірі үшін барынша қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету міндеттеріне сүйене отырып, қаланың негізгі аймақтарының өзара орналасу шарттары;
және басқа да шарттар мен талаптар.
Жаңа қала үшін аумақты аудандық жоспарлау негізінде таңдайды. Ол болуы тиіс:
- қаланы кеңейтуді және халықты тұрғын үй қорының жалпы алаңы 18 м адамға қамтамасыз етуді ескере отырып, құрылыстың барлық түрлерін орналастыру үшін жеткілікті мөлшерлер;
- өнеркәсіптік, тұрғын және қоғамдық ғимараттарды салуға және мүмкіндігінше қымбат тұратын инженерлік жұмыстарсыз көгалдандыруды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін табиғи деректер;
- қаланың әртүрлі бөліктерін темір және автомобиль желілеріне, су жолдарына ыңғайлы қосу;
- энергия және сумен жабдықтау көздері өте жақын.
Құрылыс үшін аумақтың жарамдылығын бағалау әдетте инженерлік-геологиялық, құрылыс-климаттық және топырақ-өсімдік жағдайлары бойынша жүргізіледі.

6 ҚАЛА АУМАҒЫН ФУНКЦИОНАЛДЫҚ ҰЙЫМДАСТЫРУ

Сұрақтар:
1.Функционалдық аймақтар, аймақтарды орналастыруға қойылатын талаптар.
2. Қаланы жоспарлау аудандастыру.
3. Қаланың мәдени-тұрмыстық қызмет көрсету жүйесі. Мәдени-тұрмыстық қызмет көрсетуді ұйымдастырудағы үрдістер.
Қалалардың барлық алуан түрлілігі кезінде олардың құрылысын, жұмыс істеуін және дамуын сипаттайтын қоныстардың кез келген түріне ортақ кейбір ұғымдар бар. Қаланың аумақтық ұйымының негізгі үлгілерінің бірі оның функционалдық аймақтануы болып табылады.
Функционалдық аймақтандыру-бұл қала аумағын пайдалану сипаты бойынша саралау. яғни функционалдық мақсаты бойынша.
Функционалдық аймақтардың бөлінуі қала халқының тіршілік әрекетінің негізгі нысандары – еңбек, тұрмыс, демалыс үшін ең жақсы жағдай жасауға мүмкіндік береді, өйткені осы қызмет түрлерінің әрқайсысы қалалық кеңістікті орналастыру мен ұйымдастыруға ерекше талаптар қояды.
Қаланың еңбек, қоныстану және демалыс аймақтарына нақты бөлінуі қоныстарды ұйымдастыруға әрдайым тән болған жоқ. Халықтың өмір сүру және өнеркәсіптік қала аумағын ұйымдастыру сипаты өз негізінде тұрғындардың еңбек, тұрмыс және демалыс функцияларын кеңістікпен біріктіруге ие болды. Тек өнеркәсіптік революция және өндірістің шоғырлануы ғана қалаларды аймақтаудың жаңа принциптерін анықтады. Олар алғаш рет Тони Гарнье индустриялық қаласы жобасында жасалды.
Қалалардың кешенді функционалдық ұйымының принциптерін теориялық және практикалық әзірлеуге Ле Корбюзье бастаған Батыс Еуропа елдерінің қазіргі заманғы бағыттағы көптеген жетекші сәулетшілерін біріктірген жаңа архитектураның интернационалдық конгрестері (СІАМ) үлкен үлес қосты.
Қала аумағы басым функционалдық пайдалануды есепке ала отырып, қалаларды жоспарлау және салу нормалары мен ережелеріне сәйкес, селитебтік, өндірістік және ландшафтық - рекреациялық болып бөлінеді.
Селитебті аумақ қаланың барлық аумағының жартысын құрайды. Бұл ретте тұрғын үй құрылысының жалпы аумағы, яғни қызыл сызықтарда селитебті аумақтың жартысын алады. Тұрғын үй құрылысының аумағы нетто, яғни қызмет көрсететін мекемелердің учаскелерінсіз, жасыл желектерсіз, көшелер мен жолдарсыз брутто тұрғын үй құрылысы аумағының жартысын алады. Басқаша айтқанда, тұрғын үй құрылысына қала шекарасындағы жердің 12-13% тиесілі.
Селитебті аймақ, қоныстың көлеміне және құрылыс сипатына байланысты 1 тұрғынға 80-180 м2 есебінен жобалануы мүмкін. Оның ішінде қалалық қоғамдық ғимараттар мен құрылыстардың учаскелері 15-20% – ды құрайды), көшелер мен алаңдар – 15-20% - ды, жалпы қалалық көгалдандырылған аумақтар-10-15% - ды құрайды. Қалған 50% тұрғын үй құрылысына тиесілі.
Өндірістік аумақ өнеркәсіптік кәсіпорындар мен ғылыми мекемелер кешендерін, олармен байланысты тәжірибелік өндірістермен орналастыруға арналған. Өндірістік аумақтармен өзара байланыста коммуналдық-қойма объектілерінің, сыртқы көлік ғимараттарының учаскелері (одан тыс қатынас жолдары, сұрыптау, техникалық станциялар, көліктің контейнерлік алаңдары және т.б.) қалыптасады.
Ландшафтық-рекреациялық аумақ қала ормандарын, орман саябақтарын, орман қорғау аймақтарын, су айдындарын, ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерлерді қамтиды.
Қоныстану аумағында орналасқан саябақтармен, бақтармен, скверлермен және бульварлармен бірге олар қаланың ашық кеңістіктерінің үздіксіз жүйесін және оның ортасын қалыптастырады.
Қаланың селитебті аумағының шамасына алдын ала қажеттілік оның тұрғын үй құрылысының орташа қабатына сәйкес анықталады, бұл ретте 1000 тұрғынға есептегенде ірілендірілген көрсеткіштерден шыға отырып.
Қаланың кешенді, көп функционалды аймағы жалпықалалық орталық болып табылады. Оның құрамында жалпы қалалық қоғамдық қызмет көрсету объектілерінің, әкімшілік-басқару мекемелерінің, тұрғын үй кешендерінің учаскелері, бақтар, саябақтар, жаяу жүргіншілер аймақтары, алаңдар және т. б.
Қала аумағын функционалдық ұйымдастырудың басты міндеттері::
- бір-біріне қатысты негізгі функционалдық аумақтарды келісілген орналастыру;
- олардың арасында ыңғайлы байланыстар жасау;
- олардың әрқайсысын тиімді құрылымдық ұйымдастыру.
Санитарлық талаптарға сәйкес селитебті аумақтар өнеркәсіптік аумақтарға қатысты жел жағынан және өзен ағысы бойынша жоғары орналасады. Зиянды заттарды бөлмейтін және діріл мен Шу тудырмайтын өнеркәсіптік кәсіпорындарды орналастыру кезінде шекарасында еңбек сапарларына халықтың уақыты мен күштерінің шығындарын үнемдеу үшін жағдайлар қалыптасатын кешенді өндірістік-селитебті аудандарды ұйымдастыруға ұмтылады.

7 СЕЛИТЕБТІК АЙМАҚТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Сұрақтар:
1.Қоныстану аймағының орны мен мәні.
2. Қоныстану аймағының жоспарлау құрылымы.
3. Қоныстану аумағын ұйымдастырудың жалпы принципі.
Қаланың маңызды элементі оның селитебті аумағы – тұрғын үй құрылысын, қоғамдық орталықтар мен халықтың демалыс аймақтарын орналастыру аймағы болып табылады.
Қоныстану аймағын қала құрылысын ұйымдастырудың міндеттері тұрғын үйді халықтың өндірістік емес қызметінің ортасы болып табылатын дамыған материалдық-кеңістіктік жүйе ретінде түсінуден туындайды. Тұрғын орта қала құрылысы жобаларында барлық деңгейде ұйымдастырылады: аудандық жоспарлауда тұрғын үй құрылысы үшін алаңдарды таңдау жүзеге асырылады, бас жоспарда қаланың немесе ауылдық қоныстың қоныстану аймағын кешенді ұйымдастыру мәселелері шешіледі, егжей-тегжейлі жоспарлау және құрылыс салу жобаларында тұрғын үй кешендерін қалыптастыру бойынша сәулет-жоспарлау ұсыныстары әзірленеді, құрылыс салу тәсілдері, тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың типтері анықталады.
Селитебті аумақ қаланың барлық аумағының жартысын құрайды. Бұл ретте тұрғын үй құрылысының жалпы аумағы, яғни қызыл сызықтарда селитебті аумақтың жартысын алады.
Тұрғын үй құрылысының аумағы нетто, яғни қызмет көрсететін мекемелердің учаскелерінсіз, жасыл желектер, көшелер мен жолдар, тұрғын үй құрылысы аумағының жартысын алып жатыр қала шекарасындағы жердің 12-13% - ы келеді.
Селитебті аймақ, қоныстың көлеміне және құрылыс сипатына байланысты 1 тұрғынға 80-180 м2 есебінен жобалануы мүмкін. Оның ішінде қалалық қоғамдық ғимараттар мен құрылыстардың учаскелері 15-20% – ды, көшелер мен алаңдар – 15-20% - ды, жалпы қалалық көгалдандырылған аумақтар-10-15% - ды құрайды. Қалған 50% тұрғын үй құрылысына тиесілі.
Қоныстану аумағын жобалау міндеттері:
- тұрғын ортада функционалдық үдерістерді ұйымдастыру (тұрмыс, демалыс, қызмет көрсету, шаруашылық функциялары);
- еңбек, қоғамдық орталық, демалыс, қоғамдық көлік аялдамалары аймақтарымен ыңғайлы көлік-жаяу жүру байланысын қамтамасыз ету;
- санитарлық-гигиеналық көрсеткіштер бойынша қолайлы орта құру;
- эстетикалық толыққанды орта құру.
Қаланың көлеміне, оның халық шаруашылығы бейініне және құрылыс сипатына байланысты селитебті аумақ оның ауданының 50-60% - ын алады. Олардың құрылымы мен конфигурациясына көлемі ғана емес, ландшафтық-табиғи жағдайдың ерекшелігі, қаланың функционалдық Аймақтану сипаты, оның шегінде өнеркәсіпті орналастыру айтарлықтай әсер етеді.
Қоныстану аумақтарын қалыптастыру міндеттері халықтың әлеуметтік-мәдени, тұрмыстық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін барынша қолайлы жағдайлар жасау қажеттігінен туындайды. Бұл міндеттер тұрғындарды қоғамдық қызмет көрсету және аумақты бірлесіп пайдалану бойынша біріктіру негізінде құрылған түрлі деңгейдегі тұрғын үй кешендерінде іске асырылады.
Мұндай кешендерді ұйымдастырудың басты принципі – қызмет көрсету объектілерінің, демалыс орындарының кеңістікке қол жетімділігіне, олардың шегінде басқа да функцияларды жүзеге асыруға кететін уақыт шығындарын азайту, қоныстану аумақтарын жобалау кезінде тұрғын үй кешендерінің екі негізгі түрі-тұрғын аудан және шағын аудан бөлінеді.
Тұрғын аудандардың көлемі құрылыстың қабаттылығы мен халықтың тығыздығымен, қаланың жоспарлау құрылымының ерекшелігімен, оның табиғи-ландшафтық жағдайларымен анықталады. Тұрғын аудандар шегінде ауданы, әдетте, 80-ден 250 га-ға дейін және халық саны 25-тен 80 мың адамға дейін халыққа мерзімді қызмет көрсететін мекемелер мен кәсіпорындар орналастырылады. Жағдайлық жағдайларға байланысты тұрғын үй ауданы, егер ол қалада бөлінген құрылымы бар жобаланған және оның басқа бөліктерінен табиғи және жасанды бөгеттермен кесілген болса, оқшауланған аудан түрінде қалыптастырылуы мүмкін.; қаланың жоспарлы ауданын құрайтын тұрғын аудандар тобының құрамдас бөлігі ретінде-үлкен және ірі қалалардың қоныстану аумақтарының негізгі аумақтық бірлігі.
Селитебті аумақты жоспарлы ұйымдастырудың маңызды факторы оны магистральды көшелер мен көпшілік қоғамдық көлікпен жолдар желісіне магистральды аумақтарға бөлу болып табылады. Қаланың орталық аудандарында олардың жұмыс істеу ерекшелігіне байланысты тарихи қалыптасқан бөлшек орамдық құрылыстарға байланысты магистральдар желісі анағұрлым тығыз болуы мүмкін.

8 ӨНЕРКӘСІПТІК АУДАНДАРДЫҢ ОРНАЛАСУЫ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫМЫ

Сұрақтар:
1.Қала құрылымында өнеркәсіптік аумақтарды ұтымды орналастыру.
2. Өнеркәсіптік аймақтарды орналастыру және орналастыру.

Қаланың өндірістік аймағын кәсіпорындардың, қосалқы және қызмет көрсететін объектілердің, инженерлік құрылыстардың, сондай-ақ олармен байланысты қоғамдық және ғылыми-зерттеу орталықтарының кооперациясы негізінде құрылатын қалалық өнеркәсіп аудандары құрайды. Өнеркәсіптік ауданның жоспарлау құрылымы бүкіл қаланың құрылымымен өзара байланысты болуы тиіс.

Өнеркәсіптік аудандар негізінде салалық және технологиялық сипаттамалар бойынша, көліктік және инженерлік инфрақұрылымды кешенді пайдалану бойынша біртекті кәсіпорындарды біріктіру және кооперациялау негізінде қалыптасатын өнеркәсіптік тораптар бөлінеді. Өнеркәсіптік аумақтарды өнеркәсіптік тораптар мен аудандарға біріктіру айтарлықтай экономикалық, әлеуметтік және қала құрылысы әсерін береді, ол тиісінше көрінеді:
жалпы қалада өнеркәсіптік аудан ішіндегі бірыңғай инженерлік және көлік инфрақұрылымын қалыптастыру, оны пайдалануды қарқындату есебінен өнеркәсіптік аудан аумағын игеру және пайдалануға арналған күрделі қаржы салымдарының төмендеуінде;
ірі өнеркәсіптік және селитебті аймақтар арасында қуатты коммуникациялық байланыстарды қалыптастыру есебінен халықтың еңбек сапарларына кететін уақыт шығындарын азайтуда;
қала мен өнеркәсіп ауданының көлік коммуникацияларының құрылымын оңтайлы шешу мүмкіндігінде;
қаланың негізгі құрылымдық элементтерінің композициялық бірлігін қамтамасыз етуде.
Өнеркәсіптік кәсіпорындарды орналастыру кезінде өндірістің санитарлық-гигиеналық сипаттамалары анықтаушы болып табылады, олар өнеркәсіптік аудандарды және қаланың барлық құрылымын қалыптастыру жағдайына айтарлықтай әсер етеді. Өнеркәсіптік аудандар, кәсіпорындардың санитарлық зияндылығы мен жүк айналымының класына байланысты қолданыстағы нормалармен үш түрге бөлінеді
Ірі металлургиялық, химиялық, мұнай өңдеу зауыттары, сондай-ақ пайдалы қазбаларды әзірлеумен байланысты кәсіпорындар өндірістік зиянды заттардың үлкен шоғырлануын жасайды және халықтың денсаулығы мен санитарлық-гигиеналық жағдайларына қолайсыз әсер етеді. Мұндай аудандардан селитебті аумаққа дейінгі қашықтық әрбір жеке жағдайда технологияға, Өндірістік зиянды ұстау тиімділігіне, өндірістің жарылыс және өрт қауіптілігіне байланысты белгіленеді.
Елеусіз Өндірістік зиянды бөлетін және селитебті аймақтан толық оқшаулауды талап етпейтін, бірақ едәуір жүк айналымымен және кірме темір жолдарды орнату қажеттілігімен байланысты кәсіпорындарға машина жасау, тоқыма, тамақ кәсіпорындары жатады. Темір жол көлігімен қызмет көрсету қажеттілігіне байланысты мұндай аудандарды қоныстану аймағының шекарасында орналастыру орынды.
Халықтың өмір сүру жағдайына зиянды әсер етпейтін және елеусіз жүк айналымы бар кәсіпорындарға дәл механика, Аспап жасау, оптика зауыттары жатады. Мұндай кәсіпорындар селитебті аймақтан оқшаулауды талап етпейді және оның шегінде орналасуы мүмкін. Санитарлық-қорғау аймағының рөлін көгалдандырылған көлік магистралі орындай алады.
Селитебті аймақтан алыста орналасқан өнеркәсіптік аудандарды жоспарлау аз дәрежеде қала құрылымымен байланысты. Олардың байланысы тек көлік магистральдарымен қалыптасады. Селитебті аймақтың шекарасына тікелей жанасатын өнеркәсіп аудандары қалалық магистральдар жүйесіне енгізіледі. Олардың құрылымы қаланың оған іргелес аудандарының жоспарлануы мен құрылысын ескере отырып шешілуі тиіс. Қала ішінде орналасқан өнеркәсіптік аумақтардың сәулет-жоспарлау құрылымы қоршаған тұрғын аудандардың кеңістіктік сипаттамасымен анықталады және олармен тығыз байланыста қалыптасады.
Өнеркәсіп ауданының негізгі функционалдық аймақтары:
- өнеркәсіптік кәсіпорындардың және олармен байланысты объектілердің алаңдары енгізілетін өндірістік аймақ;
- қойма және энергетикалық шаруашылық аймағы;
– көлік аймағы-сұрыптау станцияларының кірме жолдарының, тиеу-түсіру ғимараттарының аумақтары;
-мекемелер, ғылыми-зерттеу және әкімшілік-шаруашылық мекемелер, жалпы аудандық маңызы бар техникалық қызмет көрсету объектілері орналасқан қоғамдық және қызмет көрсету орталықтары аймағы.
Қала құрылымында өнеркәсіптік аумақтарды орналастыру кезіндегі негізгі қала құрылысы талаптары:
еңбекшілердің қоныстандыру орындарымен, шикізат базасымен, жалпы қалалық маңызы бар энергиямен және сумен жабдықтау көздерімен, сыртқы және қалаішілік көлік магистральдарымен байланысты ұйымдастыру;
қаланың іргелес аудандарымен жоспарлы және композициялық байланысты қамтамасыз ету, оларды қаланың композициялық құрылымына қосу;
кооперациялау өндірістік ауданға жалпы қалалық және аудандық мәдени-тұрмыстық қызмет көрсету жүйелерімен қызмет көрсету;
қаланың қоныстану аумақтарына өндірістік зиянкестердің әсерін болдырмау (немесе, шеткі жағдайларда, барынша азайту).
Қазіргі уақытта қалыптасқан өнеркәсіп аудандарын қайта жаңарту, аумақты пайдалануды қарқындату, қосалқы кәсіпорындарды, Көлік және қойма шаруашылығын кешенді ұйымдастыру міндеттері өсіп келе жатқан мәнге ие.

9 ҚАЛАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ КӨЛІК

Сұрақтар:
1. Қала құрылысы талаптары және қалалық қозғалыс пен көлікті ұйымдастыру шарттары.
2. Магистральды көшелер мен жолдар жүйесін ұйымдастыру.
3. Сыртқы көлік байланыстарын ұйымдастыру.

Қазіргі қаладағы қалалық қозғалыс пен көліктің мәні маңызды әлеуметтік талаптармен анықталады:

- қалада қоғамдық орталықтардың, еңбек ету орындарының, қызмет көрсету мекемелерінің және демалыс орындарының барлық желісін еркін пайдалану үшін қозғалу ұтқырлығына;
- әрбір адамның өмірінде оның кәсіби, мәдени және дене дамуы үшін аса маңызды болып табылатын жеке уақытты үнемдеуге;

жүктеу 62,1 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4