297
1. Жаңа тақырыпты өз бетімен меңгере отырып, ары қарай мұғалімнің көмегінсіз
өзі дайындай бастайды. Мұғалім бұл жерде бақылаушы ретінде болады.
2. Мысалдарды басқа позициядан қарап, өз ойын жеткізуге үйренеді. Бұл жерде
мұғалім кеңесші ретінде болады.
3. Жеңілден күрделіге көшу барысында, жеке тұлғаның ойлау қабілетін жетілдіріп,
интеллектуалды шығармашылық жұмысына қалыптастыру.
4. Қажетті тапсырмаларын әдіске сай құру барысында, оны тексеруді сабақ үстінде
жүзеге асыру.
Осы қасиеттерді өтеу немесе қанағаттандыру үшін ғана оқушы белсенді әрекет
жасайды. Оқушыларға күрделірек тапсырмалар, логикалық сұрақтар, сөзжұмбақтар мен
ребустарды шешуге үйрету сияқты тапсырмалар беріледі. Ол арқылы баланың тиянақты
білімі, табандылығы, білім дағдысы, көрегендігі, қырағылығы, идеяларын іске асыру,
болжау қабілетінің дамуы байқалады, ғылыми ізденісі дамиды. Тек бір көңіл аударатын
нәрсе шығармашылық тапсырмалар өз дәрежесінде орындалып, тиісті нәтиже беру үшін
оларды дұрыс ұйымдастырып берудің рөлі зор [2].
Оқушылардың өздік жұмысын:
* Қызықтыру;
* Ойландыру;
* Барлық жауаптарды тыңдау;
* Талдау жасау;
* Жауаптарын тексеру сияқты кезеңдер тәртібі сақталу керек.
Сонда ғана бала ізденушілік, зерттеушілік мүмкіндіктеріне ие болады. Осындай
дидактикалық материалдарды беру оқушының ауызша есептеу дағдысын дамытуға
көмектеседі. Сонымен бірге әр тақырып бойынша құрған өздік жұмыс тапсырмасы
арқылы меңгергендігін байқап, сол бойынша бақылау, шағын тест жұмыстарын беріп
отыру керек.
Осылайша барша оқушылар үшін білімнің базалық минимумы үшін қамтамасыз
етіліп толықтырылады. Әрбір жеке оқушының шығармашылық қабілетінің жетілуіне кең
бағыт беріледі. Тексеру сәтінде саралап, тереңдеп кеңейтіп әрбір оқушының жеке
нәтижеге жетуін ескеріп отыру қажет. Сөйтіп, оқыту мәселесі өз шешімін табады. Білім
сапасын көтеріп төмендегідей білім сапасының дамуына жол ашады:
Әлемдік ізгілікті көзқарасы мол.
Құқықтық мәдениеті жоғары.
Терең сапалы білім.
Жоғары деңгейлі мәдениет.
Денсаулығы мықты жеке тұлға қалыптасады деп ойлаймын.
Өздік жұмыс түрлері сан алуан. Оларды топтастыру – өте күрделі мәселе.
Сондықтан оқушылардың өзіндік жұмыстарын таныстыру үшін бірнеше шарттар мен
белгілерді ескеру керек. Оның бірі сабақ мақсатына қарай қолданылатын жұмыстың
түрлері.Олар:
* жаңа білімді меңгерту;
* жаңа білімді бекіту;
* жаңа білімді тиянақтау;
* жаңа білімді қорыту, білім мен дағдыларды қайталау, бақылау және тексеру.
Оқушы міндетті түрде мынадай біліктер мен дағдыларға ие болуы тиіс.
* айналадағы қоршаған сыртқы ортаның құбылыстарын бақылай білуі;
* айналадағы құбылыстарды көру арқылы ойлай, қиялдай білуі;
* оқушы өзінің көргенін тұжырымдап, қорытып айта білуі;
* өзіне керекті материалдарды таба білуі;
* оқу үрдісінде тақырыпқа байланысты материалды оқулықтан өз бетінше
мазмұндама, шығарма жазуы;
298
Бірінші қатарлы мектептердің практикаларына назар аударсақ, оқушылардың өздік
жұмыстарының көптеген сан алуан түр болғанын көреміз. Мысалы, оқушылардың сабақ
барысында меңгерген оқу сабақтарын пысықтау мақсатында оқулық немесе басқа да
құралдар арқылы жұмыс істеуі. Көркем әдебиеттерді, ғылыми және техникалық
әдебиеттерді қолдануы, жаттығу тапсырмаларын жазбаша түрде орындауы, графикалық
жаттығу жұмыстарын орындауы, әр түрлі тәжірибелік және зертханалық бақылау
жұмыстарын жасауы, шығармашылық қабілеттерін арттыру мақсатында баяндамалар,
рефераттар, шығармалар жазуы және көрнекі құралдар, модельдер, құрылымдық, т.б.
жұмыс түрлерін өздік жұмыстарға енгізуге болады.
Әдебиеттер:
1 Сиротин В.И Практические и самостоятельные работы учащихся по географии 6
– 10 классы. – М: Просвещение, 2000. – 64 б.
2 П. И. Пидкасистый. Самостоятельная деятельность учащихся: Дидактический
анализ процесса и структуры воспроизведения и творчества. — М. : Педагогика, 1972 .—
183 б.
Активные методы обучения в рамках обновленной системы образования
Капанов В.Ж., учитель географии
ГУ «Средняя общеобразовательная школа-гимназия №9 г. Павлодара»
Президент Республики Казахстан Назарбаев Н.А. поставил высокую задачу перед
национальным образованием современных школьников. Нынешнее образование должно
быть высококачественным, конкурентоспособным, таким, чтобы выпускники школ
Казахстана смогли продолжить образование за рубежом.[1]
В Послании Президента Н.А.Назарбаева народу Казахстана «Третья модернизация
Казахстана: глобальная конкурентоспособность» говорится о том, что «учебные
программы необходимо нацелить на развитие способностей критического мышления и
навыков самостоятельного поиска информации». [1]
На сегодняшний день образование Республики перестраивается кардинально,
внедряются активные методы обучения, в ходе которых предполагается, что учащиеся
будут самостоятельно развивать функциональную грамотность, активно «добывать»
знания, с огромным желанием развивать коммуникативные навыки общения со
сверстниками, и творчески подходить к решению проблем.
Традиционное репродуктивное обучение, пассивная подчиненная роль ученика не
могут решить такие задачи. Для их решения требуются новые педагогические технологии,
эффективные формы организации образовательного процесса, активные методы обучения.
Активное обучение подразумевает ряд подходов к преподаванию и учению, которые
требуют от учащихся большего участия, чем пассивное слушание учителя. Эти подходы
иллюстрируют идею о том, что обучение больше происходит в деятельности,
нежели предваряет ее. [2]
Активные методы обучения – это система методов, обеспечивающих активность и
разнообразие мыслительной и практической деятельности учащихся в процессе освоения
учебного материала.
Активные методы обучения подразделяются на методы начала урока, выяснения
целей,
ожиданий,
опасений,
презентации
учебного
материала,
организации
самостоятельной работы, релаксации, подведения итогов. Каждый из этих методов
позволяет эффективно решать конкретные задачи того или иного этапа урока.
Некоторые из методов, применяемых в практике, предствлены в разработке урока
по географии в 7 классе.
Например, метод «Составление кластера»
