История Казахстана.- А-
А: 1993.
6
Бекмаханов Е. ХІХ
ғасырдың 20-40
жылдарындағы
Қазақстан. Алматы,
1994.
15
5
5. ДӘРІСТІҢ КОНСПЕКТІ
Апта 1
1 кредит сағат
№1 Дәріс
Тақырыбы: Қазақстан тарихы бойынша деректер пәніне кіріспе
Дәріс мазмұны:
1.
Қазақстан тарихы бойынша деректер пәні мен объектісі.
2.
Курстың мақсаттары, мазмұны, құрылымы.
3.
Тарих ғылымындағы деректердің рөлі мен орны.
4.
Деректану тарихнамасы.
Тіршіліктін несі сән,
Тереңге бет коймаса?
Абай.
Қазақстан тарихының деректанулық негіздерін оқып үйрену келешек кәсіби тарихшы
мамандар даярлауда ерекше орын алады.
Басқада халықтар тарихы сияқты, қазақ халқының тарихы да өзінің тума төл деректерінің
негізінде жазылады.Сондықтан ұлттық деректерімізді тани білу еліміз тарихын оқып -
үйренудің шешуші шарттарына жатады. Деректерді тану ісімен тарих ғылымының маңызды
салаларының бірі - деректану айналысыды.
Деректану,тарихнамамен қатар, келешек тарихшы мамандардың теориялық-
методологиялық және арнайы дайындығын қамтамасыз ететін іргелі пәндер санатына
қосылады. Деректанудың іргелілігі ең алдымен тарих ғылымының өзіндік ерекшелігінен
туындайды: тарих объектісі - “қоғамның өткенін”-тарихшы тікелей зерттей алмайды,ол тек
тарих ғылымының тікелей зерттеу объектісі болып табылатын тарихи деректерді сыни
талдау арқылы ғана зерттей алады. Тарих деректерді сын елегінен ғылыми негізде өткізудің
қажеттігі мен маңызы туралы белгілі орыс ғалымы Лев Гумилев: “Оларға тарихи сын
әдістерін қолданбай деректерді оқу еш мән-мағына бермейді” - деп, жазды .
Сол деректерді сыни талдау арқылы пайдалануға кәсіпқой тарихшыларды үйрететін
ғылым - деректану ғылымы.
Деректану тарихи зерттеу тәжірибесінің барысында пайда болады. Алғаш ежелгі тарихи
ескерткіштер зерттелінді және нақты тарихи фактіні тануға “дерек не береді?” - деген
маселенің фактілік жағына ғана көңіл аударған қолданбалы деректану қалыптасты.
Деректік базаның кеңеюіне, ғылыми айналымға жаңа деректер тобының молынан
тартылуына байланысты, нақты бір оқиғаның, құбылыстың немесе процестің әр түрлі
деректерде әр түрлі бейнеленетіндігі көріне бастады. Сондықтан олады бір - бірімен
салыстырып, сыннан өткізу қажеттігі туындады. Эмперикалық жолдармен жасалынған және
ұзақ жылдарға созылған іс - тәжірибелік сынақтан өткен тәсілдер “дерек оқиғаны қалай
бейнелейді” деген проблеманы шешуге көмектесетін, жазба деректерді зерттеу
методикасына айналды. Жазба деректерді заттай (археологиялық) деректерден бөлек зерттей
бастады. Бүгінгі күні деректану өркениетті елдерде бірнеше салалардан тұратын, жан -
жақты дамыған ғылымға айналды.
Оқу құралының мақсаты – тарихи деректерді белгілі бір уақыттағы тарихи және
әлеуметтік жағдайда болып өткен уақиғаны немесе құбылысты бейнелейтін және өзін