15. БІЗ ДӘРІГЕРГЕ
БАРАМЫЗ
89
16. БАЛАҢЫЗ БАЛАБАҚШАҒА БАРАДЫ
93
17. ҰЯЛШАҚ БАЛАЛАР
105
18. БАЛАҢЫЗДЫҢ ҚАЗЫНАСЫ
115
19. БАЛАЛАРДЫҢ ӨТІРІК АЙТУЫ
121
20. БАЛАЛАРДЫҢ ҰРЛЫҚ ЖАСАУЫ
129
21. БАЛАЛАР ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕР
133
22. БАЛАЛАР НЕВРОЗЫ
137
23. БАЛАҢЫЗ НЕГЕ КІТАП ОҚЫҒЫСЫ КЕЛМЕЙДІ
149
24. БАЛАЛАР ТӨБЕЛЕСКЕНДЕ НЕ ІСТЕУ КЕРЕК
159
25. БІР-БІРІНЕ
БАУЫР БАЛАЛАРДЫ
165
ТӘРБИЕЛЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
26. БАЛАҢЫЗ МЕКТЕПКЕ ДАЙЫН БА
177
27. ЖЕТІ ЖАС ДАҒДАРЫСЫ
183
28. БАЛАНЫҢ ЖЕКЕ ӨМІРІ
187
29. БАЛАҚАЙМЕН БІРГЕ ТАҢҒАЖАЙЫП ӨМІР
197
1. 3-7 ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН ОЙЫНДАР
1
2. ЗЕЙІНДІ ДАМЫТУҒА АРНАЛҒАН ЖАТТЫҒУЛАР
9
3. БАЛАЛАРДЫҢ ТАМАҚТАНУДАҒЫ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫН
13
ҚАЛЫПТАСТЫРУ
4. БАЛАЛАР АШУШАҢДЫҒЫ
21
5. ЕРІК-ЖІГЕРДІ ТӘРБИЕЛЕУ
25
6. ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ МӘДЕНИЕТІНЕ БАУЛУ
35
7. БАЛАНЫ ДӘРЕТХАНАНЫ
ПАЙДАЛАНУҒА
47
ҚАЛАЙ ҮЙРЕТУГЕ БОЛАДЫ
8. БАЛАҒА ӨЗ БЕТІНШЕ ӘРЕКЕТ ЕТУГЕ ҚАЛАЙ
53
КӨМЕКТЕСУГЕ БОЛАДЫ
9. ТӘРТІП НЕМЕСЕ БАЛАЛАРДЫ ҚАЛАЙ
59
ТӘРБИЕЛЕУ КЕРЕК
10. МАРАПАТТАУ ЖӘНЕ ЖАЗАЛАУ
63
11. БАЛАҢЫЗ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ КҮЙЗЕЛІСКЕ ДУШАР
69
БОЛҒАНЫН ҚАЛАЙ ТАНЫП-БІЛУГЕ БОЛАДЫ?
12. АШУ-ҚАҺАРДЫ ТІЗГІНДЕУ
73
13. ҚИҚАР БАЛАЛАР
77
14. БАЛАНЫҢ ҮРЕЙІ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҒЫ
85
Содержание
М
ектепалды жасы – 3 жастан бастап, 6–7 жасқа дейінгі
психикалық даму кезеңі. Негізгі қимыл-қарекет ойын
болып табылатынымен сипатталады. Ойын
барысында
басқару қызметінің негізгі тәсілдерін игеру орын ала-
ды, құрастыру және сурет салу дағдылары қалыптасады,
қоғамдық мінез-құлық ережелері белгіленеді.
Бұл жастағы балалар уақытының көп бөлігін ойынмен
өткізеді. Айта кететін жайт, мектепке дейінгі балалық шақ
жылдарында, үш жастан бастап, алты-жеті жасқа дейін,
балалардың ойындары айтарлықтай даму жолын жүріп
өтеді: заттық-басқару және символикалық ойындардан
ережелері бар сюжеттік-рөлдік ойындарға дейін. Мектеп-
ке дейінгі үлкенірек жаста барлық дерлік ойын түрлерін
кездестіруге болады.
Бұл жаспен әрі қарайғы даму үшін
маңызды басқа екі
қызмет түрлерінің дамуы байланысты: еңбектену және
оқу. Бұл жастағы балалардың ойынын, еңбектенуін және
оқуын бірізді жетілдірудің белгілі бір кезеңдерін мектеп-
ке дейінгі балалық шақты шартты түрде үш кезеңге бөлу
арқылы көруге болады: мектепке дейінгі кіші жас (3–4
жас), мектепке дейінгі орта жас (4–5 жас) және мектеп-
ке дейінгі үлкен жас (5–6 жас). Осылайша бөлу арқылы
мектепке дейінгі балалық шақта әрбір бір-екі жыл сайын
балалардың психикасында және мінез-құлқында орын
алып тұратын шапшаң, сапалы
өзгерістерге баса назар
аударуға мүмкіндік береді.
Мектепке дейінгі кіші жастағы балалар, әдетте, әлі
жалғыз ойнайды. Өздерінің заттық және құрасты-
рушылық ойындарында олар түйсінуін, есте сақтауын,
ой-қиялын, ой-өрісін және қимыл-қозғалыс қабілеттерін
жетілдіреді. Осы жастағы балалар сюжеттік-рөлдік
ойындарында, әдетте, өздері күнделікті өмірде бақылап
жүретін ересектердің әрекеттерін көшірмелейді.
2
3-7 ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРҒА
АРНАЛҒАН ОЙЫНДАР
1
i
Ойындағы ерекше рөл ережелерді және тұлғааралық
қарым-қатынастарды бұлжытпай сақтауға беріледі. Мұнда
алғаш
рет көшбасшылық пайда болады, балалардың ұйымдасты-
рушылық қабілеттері мен дағдылары дами бастайды.
Бірте-бірте мектепке дейінгі орта жасқа ойысқанда
ойындар бірлесу сипатына ие бола бастайды, ойындарға
балалар көптеп қатыса бастайды. Бұл ойындардағы
ең бастысы – заттар әлеміне қатысты ересектердің
мінез-құлқын көшірмелеу емес, адамдар арасындағы
белгілі бір қарым-қатынастарды, атап айтқанда – рөлдік
қарым-қатынастарды ойын барысында көрсету. Бала-
лар осы қарым-қатынастар
негізделетін рөлдерді және
ережелерді белгілейді, ойында олардың сақталуын
қатаң қадағалайды және өздері де сақтауға тырысады.
Балалардың сюжеттік-рөлдік ойындарының тақырыпта-
ры әртүрлі, бала олармен өз өмірлік тәжірибесі арқылы
жақсы таныс: бұл, әдетте, отбасылық рөлдер (анасы,
әкесі, әжесі, атасы, қызы, ұлы және т.с.с.) немесе «тәр-
билеуші» (балабақшадағы күтуші, тәрбиеуші) немесе
кәсіби (дәрігер, командир, ұшқыш) немесе ертегідегі
(қозы, қасқыр, қоян, жылан) рөлдер. Ойындағы рөлдерді
орындаушылар адамдар, ересектер немесе балалар, со-
нымен қатар, олардың
орнына
қолданылатын ойыншықтар,
мысалы, қуыршақтар бола
алады.
Мектепке дейінгі орта және үлкен жаста сюжеттік-рөл-
дік ойындар дами түседі, алайда, бұл уақытта олар
мектепке дейінгі кіші жастағыға қарағанда тақырыптар-
дың, рөлдердің, ойын әрекеттерінің, ойынға енгізілетін
немесе ойын барысында жүзеге асырылатын ереже-
лердің әлдеқайда ауқымды сан-алуандылығымен ерек-
шеленеді. Мектепке дейінгі
кіші жастағы балалардың
ойынында қолданылатын заттық сипатқа ие көптеген
бұйымдар шартты мәнге ие болып, символикалық ата-
уымен белгілі ойындар пайда болады. Мысалы, кәдімгі
текше ойын түріне және өзіне берілген рөліне қарай
символикалық тұрғыдан әртүрлі жиһаз бұйымдарын да,
көліктерді де, адамдарды да, жануарларды да білдіре
береді.
3
3-7 ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРҒА
АРНАЛҒАН ОЙЫНДАР
1
