Титульный лист рабочей учебной программы


Қазақстан Республикасының Білім және ғылым миністірлігі



жүктеу 0,63 Mb.
бет2/3
Дата02.03.2018
өлшемі0,63 Mb.
#11001
1   2   3

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым миністірлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Кәсіптік оқыту және қоршаған ортаны қорғау кафедрасы

5В012000-Кәсіптік оқыту мамандығының студенттеріне арналған

Материалдарды өндеу технологиясыныың практикумы 2

ПӘНІ БОЙЫНША ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ (SYLLABUS)

Павлодар, 2013



Оқу жұмыс бағдарламасын Нысан

бекіту парағы ПМУ ҰСН 7.18.4/22

БЕКІТЕМІН

СҚ факультетінің деканы

___________Кудерин М.К.

«___»_____________20 ___ ж.

Құрастырушы:_____________________оқытушы Искакова А.М.

Кәсіптік оқыту және қоршаған ортаны қорғау кафедрасы

5В012000-Кәсіптік оқыту мамандығының

Материалдарды өндеу технологиясыныың практикумы 2

ПӘНІ БОЙЫНША ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ (SYLLABUS)

Оқу жұмыс бағдарламасы негізінде әзірленген.

Кафедра отырысында ұсынылған 20 _ ж. «___ » ________ хаттама № ___

Кафедра меңгерушісі ______ Арынгазин К.Ш. “____”______20 ___ж.

СҚ факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен қабылданды.

20 _ж. «_____» ________ № ____ хаттама

СҚ факультетінің оқу-әдістемелік ОӘК төрайымы _______Жукенова Г.А.

«____»______ 20 ___ж.



1 Оқу пәннің паспорты

Пән атауы: Материалдарды өндеу технологиясыныың практикумы 2 пәні бойынша

ЖОО компоненті



Оқу мерзімі және кредит саны

Барлығы – 3 кредит

Курс: 2

Семестр: 4



Жалпы аудиторияда оқу сағаты – 45 сағат

Дәрістер - жоқ

Тәжрибелік /семинарлық оқу сағаттары - 60

Зертханалық - жоқ

СӨЖ – 90 сағат

Оның құрамында СОӨЖ – 22,5 сағат

Жалпы көлемі - 135 сағат
Бақылау формасы

емтихан –4 семестрде



Пререквизиттер: математика, физика, сызба геометриясы және сызу, мамандыққа кіріспе.

Постреквизиттер: тігін бұйымын дайындау технологиясы, киімді үлгілеу және құрастыру, тігін өндірісінің жабдығы, тігін материалының өндірісі, костюмнің тарихы, педагогика, оқыту әдіснамасының арнайы дисциплинасы.
2. Оқытушы туралы мәлімет және контактілік ақпарат:

АЖТ: Искакова Арна Мейрамовна, оқытушы, магистр.


«Кәсіптік оқыту және қоршаған ортаны қорғау», кафедрасы аудитория К-407, телефон:

Е-mail: arnis_85@mail.ru


3. Пән, мақсаттар мен міндеттер

Пән нысаны: Материалдарды өндеу технологиясыныың практикумы 1 пәні киім дизайны бағыты бойынша оқитын болашақ мамандардың текстильді материалдарды өндеу технологиясын тәжірибелік білімі мен дағдысы қалыптасатын текстильді материалдар негізі ретінде оқытылады.

Пән мақсаты: Киім дизайны бағыты бойынша дайындалатын болашақ педагогтарда маталарды өндеу технологиясының тәжірибелік білімі мен дағдысын қалыптастыру.

Пәнді оқытудың негізгі міндеттері болып:

  • студенттерге киім элементтерін тігу технологиясын үйрету;

  • өздігінше текстильді материалды өндеу технологиялық жұмыстарын атқару;

  • студенттерде өндірістік шеберханаларда өздік жұмысын тиімді ұйымдастыруды дамыту;


4. Білім, біліктілікке және құзыреттілікке койылатын талаптар:

Пәнді оқыту барысында студенттер



білу керек:

- өндірістік шеберханада жұмыс істеуде ӨҚ және ҚТ ережелерін;

- текстильді материалдарды өндеудің технологиялық процесін;

- қазіргі заманға сай жоғары өндірістік текстильді материалдарды өндеудің әдістерін.

игеру керек:


  • дайындалатын бұйымның техникалық құжаттарын өндеу;

  • дайындалатын бұйымға техникалық құжатты пайдалану;

машықтану қажет:

  • текстильді материалдарды пайдалануда техниканы пайдалану;

  • текстильді материалдардан дайындалатын бұйымдарды жинақтау;

құзыретті болу керек:

- сапалы бұйымдар дайындау аймағында;



түсінігі болу керек:

  • текстильды материалдардың қолдану саласынан;

  • заманауи өндеу технологияларынан.


5. Тақырыптық жоспар

Оқытудың түрлері бойынша академиялық сағаттарды үлестіруі





Тақырыптар атауы

Аудиторияда оқитын сабақ сандары мен түрлері

СӨЖ

дәрістер

тәж(семинар) сабақтар

Зертханалық және дербес сабақтар

Барлығы


Оның құрамындағы СОӨЖ

1

Тақырып 1 Жеке бұйымдарды және түйіндерді өндеу (қиықтарды өндеу)

-

3

-

6

1,5

2

Тақырып 2 Бүрмелерді, буфтарды өндеу

-

3

-

6

1,5

3

Тақырып 3 Кесулерді, бүкпелерді өндеу

-

3

-

6

1,5

4

Тақырып 4 Клапандарды өндеу

-

3

-

6

1,5

5

Тақырып 5 Қалталарды өндеу (жарма қалталарды, жапсырма қалталарды, клапаны бар жарма қалталарды, тігістердегі қалталарды өндеу)

-

3

-

6

1,5

6

Тақырып 6 Ілмектерді, борттарды өндеу

-

3

-

6

1,5

7

Тақырып 7 Жағаларды өндеу

-

4

-

8

2

8

Тақырып 8 Жеңдерді өндеу және оны бұйыммен қосу

-

5

-

10

2,5

9

Тақырып 9 Burda журналымен жұмыс (модель және мата таңдау)

-

2

-

2

0,5




Тақырып 10 Бұйымды өндеу және тігу




16




32

8




Барлығы: 90 сағат (3 кредит)

-

45

-

90

22,5


6. Практикалық сабақтардың мазмұны
Тақырып 1 Жеке бұйымдарды және түйіндерді өндеу (қиықтарды өндеу)

Жоспар: Қиықтарды өндеу

Қиықтарды өқцеу. Өңдеуге үсынылып отырған матаға және ңолда бар құрал-жабдықтарға байланысты, қиықтар- ды біріктіретін тігістер былайша өңделеді: арнайы маши- нада торланады, сыратын машинада бүгіп тігіледі, жиек- теледі немесе майда тіспен үшкілдеп өнделеді.

Тігістерді бірден айыра үтіктеу арңылы өңдегенде, қиыңтарды торлауды бөлшектерді сырып тігуден бүрын жүргізілу үсынылады, ал өңдеу барысында бір жағынан жатқыза үтіктелетін тігістерді бөлшектердің қиықтарын сырып тіккеннен кейін торлайды немесе бірден сырып- торлап (3.4 а-сурет) өңдейді.

Біріккен тігістерді бірден айыра үтіктеп өңдеген кез- де бөлшектерді біріктірер алдында ңиықтарды торлай- ды (3.4 б-сурет) немесе сырып тігетін машинада ашық ңиыңты бүгіп тігеді (3.4 в-сурет). Бөлшектің жиегін 0,5-0,7 см сыртына қайырып бүктейді және жиегінен 0,1-0,3 см ңашыңтықта бүгіп тігеді (3.4 г-сурет).

Біріккен тігістерді бірден айыра үтіктеп өңдегенде қиықтарды жүқа жібек матаның жолағымен ашық қиықты жиектеуге болады немесе арнайы жібек ызбамен жиектейді. Капрон маталардың ңиықтарын арнайы жаб- дығы бар машиналармен балқытуға болады.





3.4-сурет. Қиықтарды өңдеу
Жеке тапсырыс бойынша сетінемейтін табиғи мата- лардан жөне барңыттан тігілген киімдерде ңиықтарды арнайы жабдыңтарда майда тіспен үшкілдеп өңдеуге болады (3.4 д-сурет)

Екі инелі арнайы машиналарда бөлшектерді торлау мен сырып тігу бір мезгілде орындалады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1) Труханова А. Т. Технология женской и детской легкой одежды: учеб. для проф. учеб. заведений. - 3-е изд., стер. М.: Высшая школа, Изд. центр «Академия», 2010. - 416 с.: ил.



2) Меликов Е. Х., Золотцева Л. В., Мурыгин В. Е. и др. Лабораторный практикум по технологии швейных изделий: учеб. пособие для вузов. -2-е изд. - М.: Легпромбытиздат, 2008. - 272 с.: ил.

Тақырып 2. Бүрмелерді, қатпарларды және буфтарды өндеу

Жоспар:

  1. Қатпарларды өндеу

  2. Бүрмелерді өндеу


Қатпарлар бүкпелердің бір түрі болып табылады. Оларды негізгі бөлшектерде бүйымның еркін қозғалуы үшін және бүйымның бел сызығы бойынша қынамалы болуы үшін, сондай-ақ өрлегіш тігістер ретінде жобалай- ды. Біржақты, қарсы, бант қатпарлар үзына бойына бүгіп тігілген, тік (бүкпесін) жөне күрделі болып келеді. Бүйымды жаппай өндірісте шығарғанда қатпарларды алдын ала коктемей-ақ еңдейді.

Біржақты қатпарлар. Бүл бүйымның оң жағындағы барлық бүктемелері бір жағына қарай бағытталған қат- парлар, ал теріс бетінде ол басқа жағына бағытталды. Әрбір қатпарды теріс бетінде үш сызықпен белгілейді - орта сызық (ішкі бүктеме сызығы), жан сызығы (сыртқы бүктеме сызығы) жөне сырып тігу үшын айқындайтын сызық. Қатпардың ені моделіне байланысты болады. Егер бүйымның қатпары біреу болса, онда оның ені 4-8 см болуы мүмкін. Егер бүйымның қатпары бірнеше болса, онда олардың енін 2-3 см етіп жобалайды. Болшектерді пішкен кезде қатпарлардың екі еселенген еніне тең қосымша жасайды. Бүйымды жеке тапсырыс бойынша тіккенде қатпарларды алдымен көктеп алады.

Бөлшекті өңін ішіне қаратып белгіленген орта сызық бойынша бүгеді және жан сызығы бойымен сирек тігіспен арнайы машинада (1 см-де екі-үш инешаншым) немесе үзындығы 1-2 см қол инешаншымымен көктейді, содан соң сырып тігеді. Тігімді тіке немесе доғал сызық- тар бойынша кесе көлденең бағытта аяқтайды (3.6 а-су- рет). Содан кейін болшекті оң жағын томен қаратып үстел үстіне жайып қояды. Көктеу жіптерін қатпар сы- рып тігілген жерден сөгіп алады, қатпарды бір жағына қарай бүктейді (моделіне байланысты) жөне тігіс енген- ге дейін баса үтіктейді. Қатпар оң бетінде үлгісіне қарай көрсетілген қашықтықта тігіс арқылы өрленуі мүмкін. Тігісті арнайы сызықшаның комегімен жүргізеді.

Әрлейтін тігісі болса, қатпар жиегі оң жағынан ашық сызықпен өңделуі мүмкін. Мүндай жағдайда қатпарды теріс бетінен белгіленген сызың бойынша көктейді, бір жағына бүгеді және көктейді, оң жағынан өрлеуші тігіспен бекітеді. Оңжағынан бүгіп көктеген жіпті алып тастайды жөне ңатпарды теріс жағынан іштік арқылы баса үтіктейді. (

Бір жақты ңатпар екі бөліктен түратын бөлшекпен де өңделуі мүмкін (3.6 б-сурет). Бүл жағдайда бір жаңты біріккен ңатпар болып бөлінеді. Бөлшектің бәліктерінің біріне теріс жағынан ңосалқы лекало немесе сызғышпен жан сызығын (сыртңы бүгім сызығын) және сырып тігу соңын айңындайтын сызықты белгілейді. Бөлшектің екі бөлігін оң жағын ішіне қаратып жаяды, қиығын теңес- тіреді, белгіленген сызың бойынша белшектің үзына бой- ына коктейді жөне сырып тігеді, тігісті қатпар соңында жасалған қосымшаға сызық түсында аяңтайды.

Ңатпар қосымшаларын жиек ңиықтарынан 1,2-1,5 см қашықтыңта сырып тігеді және арнайы машинада тор- лайды. Екі инелі арнайы машина бар болса, сырып тігіп қиықтарды торлау бір мезгілде ңатар жүргізіледі. Бөлшекті үстел үстіне оң жағын төмен қаратып жаяды, сырып тігілген түстағы көктеу жіптерін алып тастайды, ал қатпар сөгіліп кететін жердегі жіптерді қалдырады. Қатпардың ңосымша енін бір жағына қарай бүгеді, бүгіп көктейді және іштік арқылы теріс жағынан баса үтіктейді.





3.6-сурет. Қатпарлар сызбасы
Қатпар жиегі оң жағынан ашың сызықпен өңделген, өрлейтін тігіс болған жағдайда өңдеудің реттілігі өзге- реді. Қатпарды арнайы машинамен немесе қол инешан- шымымен көктейді. Қатпардың қосымша енін моделіне байланысты бір жағына қарай бүгеді, бүгіп көктейді жөне баса үтіктейді. Өрлейтін тігімді қатпардың оң жа- ғына бағыттаушы сызғыштың көмегімен моделіне бай- ланысты жүргізеді.

Қатпар қосымшасының қиықтарын сырып тігіп жөне торлайды. Әрлейтін тігіс түсындағы көктеу жіптерін сөгіп алады, қатпарды баса үтіктейді.

Қарсы қатпарлар. Бүл - оң жағының бүктемелері біріне-бірі қарсы бағытталған, ал теріс жағының бүкте- мелері қарсы екі жақңа бағытталған қатпарлар (3.6, в- сурет). Қарсы ңатпарды теріс жағынан үш сызыңпен бел- гілейді - орта сызық, жан сызығы (сыртқы бүктеме сы- зығы) жөне сырып тігудің үшын айңындайтын сызық.

Қатпардың ені моделіне байланысты болады. Бөлшек- терді пішкенде қатпарға төртке көбейтілген бір ңатпар- дың еніне тең ңосымша салады. Мөселен, бір ңатпардың ені 3 см болса, онда пішу кезіндегі қосымша 3x4=12 см болуы керек.

Қатпарды дайындаған кезде бөлшекті белгіленген орта сызық бойынша оң жағын ішіне қаратып бүгеді жөне жан сызығы бойынша сирек тігіммен (1 см-ге екі- үш инешаншым) жоғары жібі бос іркіп тігетін машина- да, айналдыра көктейтін машинада немесе қолмен үзын- дығы 1-2 см болатын көктеу инешаншымдармен көктейді, одан кейін сырып тігеді. Сырып тігетін түстағы көктеу жіптерін сөгіп алады, ал қатпар сөгіліп кететін түстағы жіптер қалдырылады. Бөлшекті өң жағын төмен қаратып үстел үстіне жаяды, ңатпардың қосымшасын сырып тігілген тігімнің екі жағына жайып салады, белгі- ленген орта сызықты сырып тігілген тігістің үстіне дөл келтіреді, айыра көктейді жөне баса үтіктейді. Киген кезде қатпардың бүктемелері жылжымас үшін, сондай- ақ берік болуы үшін, теріс жағынан ңатпардың қосым- шаларын сырып тіккен тігіміне жақын өтетін немесе оң жағынан ңатпардың қосымшасының еніне кесе көлденең түсетін тігіммен бекіту үсынылады (3.6 в-сурет). Қатпар оң жағынан тігімдермен өрленуі мүмкін, яғни үлгіде көрсетідген қашыңтықта (біріккен тігістің сол не оң жағы) айыра тігіледі (3.6 г-сурет).Тігімді арнайы сыз- ғыштың көмегімен жүргізеді.

Әрлейтін тігісі болса, қатпар жиегі оң жағынан ашық сызықпен өңделуі мүмкін. Мүндай жағдайда қатпар қосымшасын теріс жағынан белгіленген сызық бойын- ша көктейді, екі жағына жайып салып, айыра көктейді және баса үтіктейді жөне оң жағынан үлгіде көрсетілген ңашықтықта өрлеу тігістерін айыра тігеді. Көктеу жіптерін сөгіп алады, ңатпар сөгіліп кететін түстағы жіптер қалдырылады, қатпарды теріс бетінен іштік арқылы тағы да баса үтіктейді.

Қарсы қатпар, сонымен бірге біріккен ңатпар да бо- луы мүмкін (3.6 г-сурет). Бүл жағдайда өңдеуге үш бөлшек қатысады: екі негізгі, яғни бір бөлшектің бөліктері және үшіншісі ені жағынан қатпар ңосымша- сының (пішімде) екі еселенген еніне тең негізгі матери- алдың жаймасы. Мәселен, егер қосымшасының ені (пішімде) 4 см болса, онда жайманың ені 8 см-ге тең бо- луы керек.

Осындай қатпарды өңдеу үшін, негізгі бөлшектің бөліктерінің бірін теріс айналдырып, көмекші лекало бой- ынша немесе сызғышпен жан сызығын (сыртңы бүктеме сызығын) және сырып тігудің соңын айқындайтын сызық- ты белгілейді. Негізгі бөлшектің екі бөлігін өң бетін ішіне қаратып жайып салады, қиықтарын теңестіреді, белгілен- ген сызық бойынша бөлшектің үзына бойына көктейді жөне сырып тігеді, тігісті сырып тігудің соңын айңындай- тын белгіленген көлденең сызыңқа жеткенде аяңтайды, соңын қос тігіс арқылы немесе түйін байлап бекітеді. Сы- рып тігу түсындағы көктеген жіптерді алып тастайды, қат- пар сөгіліп кететін жердегі жіптерді қалдырады. Бөлшек бөліктерін сырып тіккен тігістерін айыра үтіктейді. Айы- ра үтіктелген тігіске үшінші бөлшекті - негізгі материал- дың жолағын оң жағын төмен қаратып салады, оны негізгі бөлшектің белгіленген сызығы бойынша ңосып көктейді жөне негізгі бөлшек жағынан, осы сызың бойынша қосып тігеді, тігімді ңатпарды сырып тігу соңынан бастайды. Со- дан соң ңатпардың ішкі қиықтарын (бүкпелерін) сырып тігеді.Тігістіңені-1,2-1,5см. Соданкейінтігістіңқиыңта- рын арнайы машинамен торлайды, екі инелі арнайы ма- шиналар бар болған жағдайда, сырып тігуді ңиыңтарды торлаумен бір мезгілде жүргізеді. Қатпарлардың жиектерін моделіне байланысты сөндік тігіспен өрлейді.

Жиегі ашың сызықпен өңделген ңарсы біріктіретін қатпарда өрлейтін тігісі болған жағдайда, сөндік тігістер бойынша өңдеудің бірізділігі өзгереді.

Негізгі бөлшектің бөліктерінде сыртңы бүктеме сы- зықтарын, үшінші қосалңы бөлшекте - орта сызыңты белгілейді. Негізгі бөлшектің бөліктерінде ңатпардың қосымшаларын белгіленген сызықтар бойынша сырты- на қарай бүгеді, жатқыза үтіктейді, содан соң негізгі бөлшек бүктеме жиегін ңосалқы бөлшекте белгіленген орта сызықңа теңестіріп үстінен салады, көктеп тігеді жене үлгіде көрсетілген қашықтықта бастыра тігеді. Со- дан кейін қатпар ңосымшасының қиықтарын теріс беті- нен сырып тігеді жөне оларды арнайы машинада торлай- ды немесе бірден сырып-торлап тігеді.

Матаны үнемдеу мақсатында үшінші бөлшекті ңат- пардың бүкіл үзына бойына емес, сырып тігілмеген бөліктің үзындығына лайықтап пішуге болады. (3.6 д-су- рет). Мүндай жағдайда алдымен арнайы машинада қоса- лңы бөлшектің жоғарғы қиығын торлайды, содан соң оны қатпар қосымшасының қиықтарына қосып көктеп жөне қосып тігеді. Тігістің ені - 1,2-1,5 см. Одан кейін жолаңтарды ңосып тігу тігістерінің қиықтарын торлай- ды, бір мезгілде негізгі бөлшектің бөліктерін біріктірген тігістерінің қиықтарын торлайды.

Банттық қатпар. Банттық қатпар дегеніміз - қарсы қатпардың теріс жағына айналдырылған жағы немесе біржақты екі қатпар, олардың оң жағының бүктемелері қарсы жаққа қарай бағытталған жөне бант қүрайды.

Банттық қатпарларды бір бөлшектен түратын қарсы қатпарлар сияқты белгілеп өңдейді, бірақ тек қана бөлшектің өң бетінде өңделеді. Бөлшектің оң жағын ішіне қаратып жаяды, көқтейді, белгіленген сызықтар бойынша сырып тігеді, ортасын сырып тігу тігісімен дөлме-дөл келтіре отырып екі жағына енін жайып сала- ды жөне іштік арқылы үтіктейді. Банттық қатпар біржақты екі қатпар сияқты өңделуі мүмкін, бірақ мүнда олар әр жаққа қарай жатқыза үтіктеледі. Банттық қат- пар, сонымен бірге біріккен қатпар да болуы мүмкін (3.6 ж-суретті қараңыз).

Біржақты айналмалы қатпарлар. Бөлшектерді пішкен кезде қатпарларды өңдеуге қосымша береді жөне қиықтары бойынша кертпелер жасайды немесе қатпар- лар дайындау үшін бүктеме сызықтарын белгілейді. Бөлшектерде бірінші қатпарды кертпелер немесе белгі- ленген сызықтарға сөйкес бүгеді жөне бағыттаушы сыз- ғыштың көмегімен тігіс арқылы бүгіп тігеді. Қалған бар- лық қатпарларды олардың қажетті енін жөне арақашық- тығын қамтамасыз ететін жабдықтың көмегімен бүгіп тігеді. Қатпарларда жазып, моделіне байланысты бір жағына қарай бүге отырып, жатқыза үтіктейді. Ылғал- ды жылумен өңдегеннен кейін, көмекші лекало бойын- ша болшекті соңғы рет дөлелдейді.

Күрделі қатпарлар. Күрделі қатпарларды өшекейлеу мақсатымен, сондай-ақ пішу кезінде өрлегіш тігімдер үшін қосымша берілмеген жағдайда орындайды. Негізгі болшекпен бірге пішілген иініш, күрделі қатпардың мысалы бола алады.

Қатпарды өң жөне теріс жағынан, моделіне байланыс- ты екі фигуралы - орта (ішкі бүктеме) жөне жан (сыртқы бүктеме) сызықпен белгілейді. Теріс жағынан қатпардың орта сызығының астына негізгі материалдың жолағын салады. Жолақтың ені әрлегіш тігімнің еніне байланыс- ты болады. Жолақты, тігім оның ортасынан өтетіндей етіп көктейді және тігісті өң жағынан белгіленген орта сызыққа (ішкі бүктеме) дөл келетіндей етіп қосып тігеді. Одан өрі негізгі бөлшекті өң жағын ішіне қарата қосып

жүктеу 0,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау