Тіл дыбыстарының стилистикалық қызметі

жүктеу 34,68 Kb.

бет	2/3
Дата	17.01.2022
өлшемі	34,68 Kb.
	#33325

1 2 3

фоностилистика

Самородный сары алтын,

Саудасыз берсең алмайды,

Саудыраған жезіне.

Саудырсыз сары қамқаны,

Садаға кеткір сұрайды,

Самарқанның бөзіне.

Кеселді түйін шешілсе

Кердең мойын кесілсе,

Келмей кетпес кезіне (Абай).

Немесе

Қара басқан, қаңғыған,

Қас надан нені ұға алсын?

Көкірегінде оты бар

Құлағын ойлы ер салсын (Абай).

Ит қорлық немене екен сүйткен күні?

Арын сатқан мал үшін антұрғанның

Айтқан сөзі құрысын, шыққан үні.

Алыс, жақын қазақтың бəрі қаңғып,

Аямай бірін-бірі жүр ғой аңдып (Абай).

Кейбір өлең шумақтарында дауысты немесе дауыссыз дыбыстар тіркес күйінде абсолют пози- цияда қайталанып келетін кезі болады. Бұл қолданысты дыбыстық анафора деп атайды [5].

Дыбыстық анафораның озық үлгілерін Абай өлеңдерінен молынан кездестіруге болады. Мысалы:

Сені жақсы көрмесе,

Сенер ме еді сөзіңе? (Абай).

Ақ тамақ, қызыл жүз Қарағым,

бетіңді аш! Қара көз, имек қас,

Қараса жан тоймас (Абай).

Жайнаған туың жығылмай,

Жасқанып жаудан тығылмай,

Жасаулы жаудан бұрылмай,

Жау жүрек жомарт құбылмай,

Жақсы өмірің бұзылмай,

Жас қуатың тозылмай,

Жалын жүрек суынбай,

Жан біткеннен түңілмей,

Жағалай жайлау дəулетің –

Жасыл шөбі қуармай,

Жарқырап жатқан өзенің –

Жайдақ тартып суалмай,

Жайдары жүзің жабылмай,

Жайдақтап қашып сабылмай,

Жан біткенге жалынбай,

Жақсы өліпсің, япырмай (Абай).

Бұл өлең жолдарында сен-, қара-, жа- дыбыстар тіркесімін түрлі стильдік бояулармен шебер қиюластырылған.

Дыбыстық эпифора — сөйлемнің əсерлілігін күшейту үшін белгілі бір сөз, сөз тіркесі жол (тармақ) аяғында қайталанады. Мысалы:

Мұнар да, мұнар, мұнар күн

Бұлттан шыққан шұбар күн.

Буыршын мұзға тайған күн,

Бура атанға шөккен күн.

Бұлықсып жүрген ерлерден

Бұрынғы бақыт тайған күн, —

деген өлең жолдарында Махамбет қайталаудың анафора мен эпифора түрлерін бір-бірімен шебер қиюластырып, айтар ойына оқырман (тыңдарман) көңілін еріксіз аудартып тұр.

жүктеу 34,68 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3