Тәжірибелік Сабаққа арналған әдістемелік Өңдеу

• 
  шырындардың дәрілік түр ретінде анықтамасы, жіктелуі және номенклатурасы;
  
• 
  дәмдік және дәрілік шырындардың жеке технологиясы;
  
• 
  шырындар өндірісінде қолданылатын қондырғылар;
  
• 
  жылу процестері: қыздыру-суыту, буландыру-конденсация;
  
• 
  жылу алмастырғыштардың және конденсаторлардың түрлері;
  
• 
  салқындату және конденсация принциптері.
  

• 
  зауыт жағдайында шырындар өндірісін қадағалайтын НҚ пайдалану;
  
• 
  материалдық баланс құрастыру және дайындалған дәрілік түрге технологиялық құжат толтыру;
  
• 
  шырындарды алудың, оларды балласты заттардан тазалаудың және стандартизациялаудың қазіргі заманда қолданылатын әдәстерін пайдалану;
  
• 
  шырындарды дайындау кезінде техника қауіпсіздігі ережелерін қатаң түрде сақтау.
  

1. 
   Сабақ тақырыбы бойынша орыс және латын тіліндегі терминология.
   
2. 
   Жылу процестері, жылу өткізгіштік, конвекция, сәулелену.
   
3. 
   Талдаудың оптикалық әдістері (рефрактометрия).
   
4. 
   ДДТ тұрақтылығы және сақталу мерзімдері.
   
5. 
   Әр түрлі дәрілік түрлердің микробты зияндылығын анықтау.
   
6. 
   Дәрілік препараттарды ағзаға енгізу жолдары.
   
7. 
   Дальтон заңы. Эфир майларын су буымен айдаудың теориялық негіздері.
   

1. 
   Шырындар. Анықтамасы. Жіктелуі. Оларды қолдану перспективалары.
   
2. 
   Дәмдік шырындар. Номенклатурасы, жеке технологиясы, қолданылуы.
   
3. 
   Дәрілік шырындар. Номенклатурасы, жеке технологиясы, қолданылуы.
   
4. 
   Қарапайым қант шырыны өндірісінің технологиялық схемасы. Шырынды дайындауға қолданылатын қантқа қойылатын талаптар.
   
5. 
   Шырын өндірісінде қолданылатын қондырғылар.
   
6. 
   Шырындардың стандартизациясы. Шырындардың сақталуы.
   
7. 
   Жылу процестері. Қыздыру-салқындату, буландыру-конденсация. Жылу беру: жылу өткізгіштік, конвекция, сәулелену. Ньютон заңы, Фик заңы, Стефан-Больцман заңы. Күрделі жылу алмасу.
   
8. 
   Жылу тасымалдағыштар: су, өткір және қатаң су булары, минералды майлар және т.б. Олардың артықшылықтары мен кемшіліктері. Қолданылу аймақтары.
   
9. 
   Мұздатқыш агенттер: су, мұз, тұздықтар және т.б. Олардың қолданылу аймақтары.
   
10. 
    Жылу алмастырғыш аппараттар. Олардың түрлері.
    

1. 
   Сағындықова Б.А. Дәрілердің өндірістік технологиясы: оқулық – Шымкент, 2008.
   
2. 
   Муравьев И.А.-Технология лекарств. – 2 том. - М. - 1980.
   
3. 
   ИвановаЛ.А.-Технология лекарственных форм.-2-том.-1991.
   
4. 
   Тенцова А.И.-Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм.-М.- 1986.- 272 бет.
   
5. 
   МФ СССР, ХІ басылымы. - 1990 ж.
   

1. 
   Лекциялық материалдар.
   
2. 
   “Фармацевтический бюллетень”, “Фармация Казахстана”, “Фармация”, “Химико-фармацевтический журнал” және т.б. журналдар.
   
3. 
   В.И. Чуешов. Промышленная технология лекарств, в 2-х томах, г. Харьков, 2002 г.
   

1. 
   Шырындарға дәрілік түр ретінде анықтама беріңіздер.
   
2. 
   Медициналық практикада шырындардың қандай түрлері қолданылады?
   
3. 
   Қарапайым қант шырынын қандай әдіспен алуға болады?
   
4. 
   Сапалы фармакопеялық қарапайым қант шырыны сақтау кезінде неге микробтық зақымдануға ұшырамайды?
   
5. 
   Қарапайым қант шырынын талдау үшін МФ ССРО Х басылымы қандай әдіс ұсынады?
   
6. 
   Қант шырынын қайнату барысында температуралық режимнің бұзылуы оның қасиетіне қалай әсер етеді?
   
7. 
   Дәрілік препараттарды (тұндырмалар, құрғақ және қою экстрактілер т. б.) қант шырынының құрамына енгізу үшін қандай технологиялық әдістер қолданылады?
   
8. 
   Қандай шырындардың құрамына және қандай мақсатпен этил спирті қосылады?
   
9. 
   Дәрілік шырындардың сапасын қандай көрсеткіштер бойынша бағалайды?
   
10. 
    Шырындарды қалай орамдап және сақтау қажет?
    
11. 
    Жылу процесі дегеніміз не? Жылу берілу процесінің қозғалтқыш күші болып не табылады? Жылу қандай әдістермен таралады?
    
12. 
    Жылу өткізгіштік, конвекция, сәулелену дегеніміз не? Олар қандай заңға бағынады? Олардың физикалық мәні қандай? Күрделі жылу алмасу дегеніміз не?
    
13. 
    Қандай жылу тасымалдағыштарды білесіздер? Қысқаша сипаттама беріңіздер.
    
14. 
    Неліктен жылу көзі ретінде су буы көп қолданылады? Оның артықшылықтары мен кемшіліктері қандай?
    
15. 
    “Өткір және қатаң” булардың қолданылуы.
    
16. 
    Жылу алмастырғыштардың қандай түрлері және қандай жағдайда сұйықтықтарды қыздыруға, буландыруға қолданылады?
    
17. 
    Салқындату дегеніміз не? Қандай салқындатқыш агенттерді білесіздер? Олар қандай жағдайда қолданылады?
    
18. 
    Конденсация дегеніміз не? Ол қандай аппараттарда жүргізіледі?
    
19. 
    Конденсаторлардың қандай түрлері белгілі? Олар қандай жағдайда қолданылады? Ерекшеліктері қандай?
    

1. 
   Шырындар – бұл ... .
   

1. 
   корригенттер ретінде қолданылатын, қанттың судағы қою мөлдір ерітінділері
   
2. 
   қанттың судағы немесе ашыған жеміс шырындарындағы концентрленген
   

экстрактармен қоспалары

3. 
   судың немесе ашыған жеміс шырындардың құрамында 64%-ға дейін қанты бар қою мөлдір ерітінділер
   
4. 
   ем үшін немесе микстуралардың дәмін дұрыстау үшін қолданылатын эфир майларының судағы немесе спиртті-сулы ерітінділердегі ерітінділері
   
5. 
   белгілі тұтқырлығы бар дәрілік заттардың ерітінділері
   

1. 
   қыздырылатын сұйықтық пен бу конденсаты арасында контакт жіберілмейтін кезде (сұйылып кетеді)
   
2. 
   сұйықтық бу конденсатымен сұйылтуының маңызы болмаған кезде, қайнау температурасы жоғары сумен араласпайтын сұйықтықтарды айдау қажет болғанда (температурасы төмендейді)
   
3. 
   қыздыру ылғалды жартылай немесе толық аластату мақсатында жүргізілгенде
   
4. 
   сұйықтықты 100⁰С жоғары қыздыру қажет болғанда
   
5. 
   сұйықтықты 100⁰С төмен қыздыру қажет болғанда
   

1. 
   сұйықтық бу конденсатымен сұйылтудың маңызы болмаған кезде және қайнау температурасы жоғары сумен араласпайтын сұйықтықтарды айдау қажет болғанда (температурасы төмендейді)
   
2. 
   қыздыру ылғалды жартылай немесе толық аластату мақсатында жүргізілгенде
   
3. 
   сұйықтықты 100⁰С жоғары қыздыру қажет болғанда
   
4. 
   сұйықтықты 100⁰С төмен қыздыру қажет болғанда
   
5. 
   қыздырылатын сұйықтық пен бу конденсаты арасында контакт жіберілмейтін кезде (сұйылып кетеді)
   

1. 
   спирт мөлшері, патоканың болмауы, көлем
   
2. 
   салмағы, қант мөлшері, патоканың болмауы, көлем
   
3. 
   ауыр металдар, қант мөлшері, патоканың болмауы, тығыздық
   
4. 
   түсі, салмағы, ауыр металдар, қант және спирт мөлшері
   
5. 
   түсі, ауыр металдар, қант мөлшері, патоканың болуы
   

1. 
   бір-біріне тікелей жақын орналасқан дене бөлшектері арасында
   

2. 
   электромагниттік толқындар энериясының жұтылуы және бөлшектердің
   

3. 
   газ немесе сұйықтықтардың макроскопиялық көлемдерінің қозғалысы
   

4. 
   бөлшектердің жақын орналасуы және газ немесе сұйықтардың
   

тасымалдануы

5. 
   энергияның қатты заттарда жұтылуы немесе шағылысуы арқасында
   

6. Эфир майларын "өткір" су буымен айдау процессі ... заңына бағынады.

1. 
   Фик
   
2. 
   Дальтон
   
3. 
   Эйнштейн
   
4. 
   Стокс
   
5. 
   Пуазейль
   

1. 
   Кориандр суы, ащы бадам суы, аскөк суы
   
2. 
   роза суы, бұрыш жалбыз суы
   
3. 
   Холосас, Пертуссин
   
4. 
   хлороформ суы
   
5. 
   бірнегізді алюминий ацететы ерітіндісі
   

• 
  жылу процестері: қыздыру-салқындату, буландыру-конденсациялау;
  
• 
  жылу алмастырғыштар мен конденсаторлардың түрлері;
  
• 
  салқындату және конденсациялау принциптері;
  
• 
  хош иісті сулардың анықтамасы, сипаттамасы,номенклатурасы;
  
• 
  хош иісті суларды алу әдістері;
  
• 
  эфир майларын алу процесінің теориялық негіздері, Дальтон заңы.
  

• 
  дайындалған дәрілік түрге технологиялық документті безендіру және материалдық баланс құрастыру;
  
• 
  зауыт жағдайындағы хош иісті сулар өндірісінің технологиялық және аппаратуралық схемаларын теория жүзінде негіздеу;
  
• 
  хош иісті суларды алудың әртүрлі әдістерінде өсімдік шикізаттары мен эфир майларының мөлшерін дұрыс есептеу;
  
• 
  хош иісті суларды еріту әдісімен дайындау кезінде эфир майларын тамызғыштардың көмегімен дозалау;
  
• 
  хош иісті суларды су буымен айдау әдісі бойынша дайындаған кезде техника қауіпсіздігі ережелерін қатаң түрде сақтау.
  

1. 
   Сабақ тақырыбы бойынша орыс және латын тіліндегі терминология.
   
2. 
   Жылу процестері, жылу өткізгіштік, конвекция, сәулелену.
   
3. 
   Талдаудың оптикалық әдістері (рефрактометрия).
   
4. 
   ДДТ тұрақтылығы және сақталу мерзімдері.
   
5. 
   Әртүрлі дәрілердің микробтармен зақымдануын анықтау.
   
6. 
   Дәрілік препараттарды ағзаға енгізу жолдары.
   
7. 
   Дальтон заңы. Эфир майларын су буымен айдаудың теориялық негіздері.
   

1. 
   Жылу процестері. Қыздыру-салқындату, буландыру-конденсациялау. Жылу берілуі: жылу өткізгіштік, конвекция, сәулелену. Ньютон заңы, Фик заңы, Стефан-Больцман заңы. Күрделі жылу алмасу.
   
2. 
   Жылу тасымалдағыштар: су, өткір және қатаң су булары, минералды майлар және т.б. Олардың артықшылықтары мен кемшіліктері. Қолданылу аймақтары.
   
3. 
   Мұздатқыш агенттер: су, мұз, тұздықтар және т.б. Олардың қолданылу аймақтары.
   
4. 
   Жылу алмастырғыш аппараттар, олардың түрлері.
   
5. 
   Бу бекіткіш қондырғылар, Конденсациялық қабылдағыштар.
   
6. 
   Хош иісті сулардың сипаттамасы, номенклатурасы, қолданылуы.
   
7. 
   Хош иісті суларды алу әдістері. Аппараттар.
   
8. 
   Эфир майларын су буымен айдау процесінің теориялық негіздері. Дальтон заңы.
   
9. 
   Ащы бадам суының өндірісі. Бұл кезде жүретін процестердің химизмі. Препараттың сақталуы, қолданылуы, стандартталуы.
   
10. 
    Кориандрдың спирттік сулы ерітіндісін алу. Қолданылуы.
    
11. 
    Хош иісті суларды еріту әдісімен дайындау: жалпы технологиясы, эфир майлары мен судың қатынасы. Номенклатурасы.
    

Студенттер келесі тапсырмалар бойынша жеке лабораториялық жұмыстарды орындауы тиіс:

Жұмысты орындау барысында студенттер техника қауіпсіздігін, өндірістік санитария жағдайларын қатаң сақтау керек.

1. 
   Сағындықова Б.А. Дәрілердің өндірістік технологиясы: оқулық – Шымкент, 2008.
   
2. 
   Муравьев И.А.-Технология лекарств. – 1- том.45-61 беттер -М.–1980 ж.
   
3. 
   Иванова Л.А.-Технология лекарственных форм.-2-том.-1991. 269-271 беттер.
   
4. 
   Тенцова А.И.-Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм.-М.- 1986. 99-105 беттер.
   

1. 
   МФ ССРО ІХ, Х, ХІ басылымдары.
   
2. 
   Лекциялық материалдар жинағы.
   
3. 
   Назаров Б.В. Усовершенствование изготовления в аптеках ароматных вод и лекарств с ними.- В сб. “Технология лекарств и фитохимических препаратов”. 1972 ж. 1 - бөлім.
   
4. 
   Розенцвейг П.Э. , Сандер Ю.К. Технология лекарств галеновых препаратов. М. , Медицина, Л. , 1970 ж.
   

1. 
   Хош иісті сулар дегеніміз не? Олардың тағайындалуы және қолданылу перспективалары қандай? Номенклатурасы.
   
2. 
   Хош иісті сулардың қандай алыну әдістері бар? Әртүрлі әдіспен алынған хош иісті суларының бір-бірінен айырмашылығы.
   
3. 
   Эфир майларын су буымен айдау қандай заңға негізделген? қандай аппараттар қолданылады.
   
4. 
   Ащы бадам суының алыну технологиясын айтыңыз. Оның технологияның ерекшелігі неде?
   
5. 
   Эфир майларын суда еріту арқылы алынатын хош иісті сулардың технологиясы. Олардың қатынастарын көрсетіңіздер.
   
6. 
   Хош иісті суларды эфир майларын суда еріту әдісімен алу кезіндегі тальктің атқаратын қызметі.
   
7. 
   Қандай жағдайда кейбір хош иісті сулардың құрамына этил спирті енгізіледі?
   
8. 
   Хош иісті сулардың сақталуы және стандартталуы.
   
9. 
   Жылу процесі дегеніміз не? Жылу берілу процесінің қозғаушы күші болып не табылады? Жылу қандай әдістермен таралады?
   
10. 
    Жылу өткізгіштік, конвекция, сәулелену дегеніміз не? Олар қандай заңдарға бағынады? Физикалық мәні неде? Күрделі жылу алмасу дегеніміз не?
    
11. 
    Қандай жылу тасымалдағыштарды білесіздер? Қысқаша сипаттамасын беріңіз.
    
12. 
    Неліктен жылу көзі ретінде су буы көп қолданылады? Оның артықшылықтары мен кемшіліктері.
    
13. 
    Өткір және қатаң бу қандай жағдайда қолданылады?
    
14. 
    Жылу алмастырғыштардың түрлері. Қолданылуы.
    
15. 
    Салқындату дегніміз не? Қандай салқындатқыш агенттерді білесіздер? Олар қандай жағдайда қолданылады?
    
16. 
    Конденсация дегеніміз не? Олар қандай аппараттарда жүргізіледі?
    
17. 
    Конденсаторлардың қандай түрлерін білесіздер? Олар қандай жағдайда қолданылады? Айырмашылықтары неде?
    

• 
  алкоголиметрияның анықтамасы және қолданылуы;
  
• 
  этил спиртінің концентрациясын анықтау әдістері мен қолданылатын құралдары;
  
• 
  спиртті сұйылту және қанықтыру тәсілдері;
  
• 
  этил спиртін сақтау және есепке алу ережелері;
  
• 
  сулы-спиртті ерітінділерді дайындау ережелері;
  
• 
  еріткіш және экстрагент ретінде суға қойылатын талаптар, су дайындаудың негізгі операциялары және қолданылатын қондырғылар.
  

• 
  алкоголиметриялық кестені пайдалану;
  
• 
  сулы-спиртті ерітінділерді олардың сұйылту және қанықтыру ерекшеліктерін есепке ала отырып дайындау;
  
• 
  дайындалған сулы немесе спирттік ерітінділердің сапасын анықтау (концентрациясын анықтау).
  

1. 
   Сабақ тақырыбы бойынша латын тіліндегі терминология.
   
2. 
   Ерітуді диффузиялық-кинетикалық процесс ретінде қарастыру.
   
3. 
   Тұндыру, сүзу, центрифугирлеу. Стокс, Пуазейль теңдіктері, Фик заңы.
   
4. 
   Талдаудың физикалық әдістері. Пикнометр және денсиметрдің жұмыс істеу принципі.
   
5. 
   Этил спиртіне НҚ (N 224 бұйрық).
   
6. 
   Спирт концентрациясын анықтау және есептеу әдістері.
   
7. 
   Фармацевтикалық технологияда қолданылатын тазартылған суға қойылатын талаптар.
   

1. 
   Алкоголиметрия. Этил спиртінің концентрациясы, оны анықтау әдістері және қолданылатын құралдар.Алкоголиметриялық кестелер. Спиртті сұйылту және қанықтыру, есепке алу, сақтау тәртіптері.
   
2. 
   Ерітінділер, олардың жіктелуі. Ерітінділердің жалпы технологиясы.
   
3. 
   Ерітудің теориялық сұрақтары. Еріту процесін динамизациялау жолдары.
   
4. 
   Араластыру. Араластырғыштардың түрлері.
   
5. 
   Ерітінділерді стандарттау. Массасы, көлемі, тығыздығы бойынша сұйылту.
   
6. 
   Стандартты ерітінділер. Жіктелуі.Номенклатурасы. Оларды сұйылту,есепке алу және сақтау ерекшеліктері.
   
7. 
   Суды дайындау, негізгі операциялары мен қолданылатын аппараттар.
   

Төменде көрсетілген спирттік ерітіндінің біреуін дайындау (оқытушының тапсырмасы бойынша):

а) 10% –тік камфораның спирттік ерітіндісі;

б) 3 %–тік бор қышқылының спирттік ерітіндісі;

в) 1 % -тік салицил қышқылының спирттік ерітіндісі;

г) 1 %–тік және 2% –тік ментолдың спирттік ерітіндісі;

Ол үшін:

• 
  лабораториялық регламент құру, жұмыс жазылымын есептеп жазу;
  
• 
  дәрілік түр дайындау және оны стандартту;
  
• 
  материалдық баланс құрастыру , технико-экономикалық көрсеткіштерді есептеу;
  
• 
  дайындалған дәрілік түрді дұрыс безендіру және оқытушыға өткізу;
  

1. 
   Сағындықова Б.А. Дәрілердің өндірістік технологиясы: оқулық – Шымкент, 2008.
   
2. 
   Муравьев И.А.-Технология лекарств. – 2 том. - М. - 1980.
   
3. 
   ИвановаЛ.А.-Технология лекарственных форм.-2-том.-1991.
   
4. 
   Тенцова А.И.-Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм.-М.- 1986.- 272 бет.
   
5. 
   МФ СССР, ХІ басылымы. - 1990 ж.
   

1. 
   Лекциялық материалдар.
   
2. 
   В.И. Чуешов. Промышленная технология лекарств, в 2-х томах, г. Харьков, 2002 г.
   

а) 82⁰ С б) 80,5⁰ С в) 90,8⁰ С г) 96⁰ С

д) 79,4⁰ С е) 86,5⁰ С ж) 81,2⁰ С.

Берілген концентрация қандай процентпен көрсетілген (көлемдік немесе салмақтық)?

1. Алкоголиметрия дегеніміз не? Спиртті-сулы қоспалардағы спирт концентрациясын анықтау үшін қандай әдістер қолданылады? Қандай приборлар қолданылады? Қандай алкоголиметриялық кестелер қолданылады?

2. Спиртті сұйылту және қанықтыру, есепке алу және сақтау жағдайларын көрсетіңіздер. Контракция қандай құбылыс? Оны қандай жағдайда ескеру керек?

3. Ерітінділерге анықтама беріңіз және олардың жіктелуі.

4. Ерітінділер технологиясының еркшелігін көрсетіңіз.

5. Еріту деген не? Ерітудің теориялық негіздері қандай? Еріту процесін динамизациялаудың қандай жолдары бар?

6. Өндіріс жағдайында дайындалатын медициналық спирттік ерітінділердің номенклатурасы және құрамы.

7. Ішке және сыртқа қолдануға арналған медициналық спирттік ерітінділердің дайындалу ережелері.

8. Медициналық спирттік ерітінділердің завод жағдайындағы технологиясының ерекшелігі, оларды бөлшектеу, орамдау, безендіру және стандарттау.

9. Араластыру қандай әдістермен жүзеге асырылады? Жылжымалы және қою тұтқыр паста тәрізді сұйықтықтарды және массаларды араластыруда араластырғыштардың қай түрлері қолданылады?

10. Суды дайындау қалай іске асады? Технологиялық процестері қандай операциялардан тұрады? Олар қалай жүргізіледі? Қандай аппараттарда?

11. Суды деминералдау қалай және қандай аппараттарда жүргізіледі?

12. Суды дистильдеу қалай және қандай аппараттарда жүргізіледі (тазартылған су алу)? Оларға қойылатын талаптар.

13. Этил спиртіне экстрагент және еріткіш ретінде қысқаша сипаттама беріңіз. Қандай қасиетіне байланысты этанол фармацевтикалық технологияда кеңінен қолданылады?

• 
  галендік препараттардың номенклатурасы, олардың жіктелуі;
  
• 
  экстракцияның толық жүруіне және жылдамдығына әсер ететін факторлар;
  
• 
  кептірілген және жаңа өсімдік шикізатын экстракциялау ерекшіліктері;
  
• 
  экстракция процесінің қозғаушы күштері, масса алмасу заңдары, молекулалық және
  
• 
  конвективтік диффузия;
  
• 
  экстракциялау әдістері, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері;
  
• 
  экстракцияға қолданылатын технологиялық қондырғылар;
  
• 
  еріткіштер мен экстрагенттердің номенклатуралары мен жіктелуі, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері, экстрагентке қойылатын талаптар;
  
• 
  экстракциялық препараттардың артықшылықтары мен кемшіліктері;
  
• 
  тұндырмалардың дәрілік түр ретінде анықтамасы, жіктелуі, номенклатурасы, артықшылықтары мен кемшіліктері;
  
• 
  тұндырмалар өндірісінің жалпы технологиялық схемасы, жеке тұндырмалардың технологиясының ерекшеліктері, шикізат пен экстрагенттердің қатынастары, тұндырмаларды стандарттау;
  
• 
  тұндырмаларды тазарту әдістері;
  
• 
  тұндырмаларды сақтау шарттары.
  

• 
  қарапайым және күрделі тұндырмалар алуға лабораториялық регламент жазу;
  
• 
  зауыт жағдайындағы тұндырмалар өндірісінің технологиялық және аппаратуралық схемаларын теория жүзінде негіздеу;
  
• 
  экстракциялау әдістерін теорияға негіздеу;
  
• 
  экстрагент мөлшерін дұрыс есептеу және дұрыс сұйылту;
  
• 
  тұндырмаларды әртүрлі әдістермен дайындау: мацерация, бөлшекті мацерация, перколяция;
  
• 
  тұндырмалар өндірісінде сығындыларды тазартуды дұрыс жүргізу;
  
• 
  спирттік сығындыларды стандарттауды дұрыс жүргізу:
  
• 
  а) спирттік сығындылардағы этанолдың құрам мөлшерін қайнау температурасы
  

• 
  б) спирттік сығындылардағы құрғақ қалдықты анықтау;
  
• 
  толық сығындалынған өсімдік шикізатынан спиртті әртүрлі әдістермен рекуперациялау;
  

• 
  абсолюттік спирт бойынша материалдық баланс құрастыру және технико-экономикалық көрсеткіштерді есептеу;
  

1. 
   Сабақ тақырыбы бойынша орыс және латын тіліндегі терминология.
   
2. 
   Әртүрлі өсімдік шикізаттарындағы экстрактивті заттардың химиялық құрамы.
   
3. 
   Өсімдік шикізаттарының структуралық механикалық қасиеттері.
   
4. 
   Өсімдік клеткаларының құрылысы, клеткалардың биофизикасы.
   
5. 
   Дәріханаларда тұнбалар мен қайнатпалар дайындау. Технологиясының ерекшеліктері.
   

1. 
   Галендік препараттар суммарлы құрамды дәрілік зат ретінде. Галендік препараттардың эволюциясы. Жіктелуі.
   
2. 
   Экстракциялаудың теориялық негіздері. Экстракциялау процесінің мәні. Молекулалық және конвективтік диффузия үшін Фик заңы. Эйнштейн теңдігі. Күрделі масса алмасу.
   
3. 
   Жаңа және кептірілген өсімдік шикізатын экстракциялау ерекшеліктері.
   
4. 
   Заттарды жібіту. Биологиялық активті заттарды еріту.
   
5. 
   Экстракциялаудың толықтығы мен жылдамдығына әсер ететін факторлар.
   
6. 
   Еріткіштердің және экстрагенттердің (су, спирт, хлороформ және т.б.) жіктелуі және қазіргі кездегі ассортименттері. Экстрагенттерге қойылатын талаптар. Сығылған газдардың қолданылу перспективалары.
   
7. 
   Экстракциялау әдістері, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері. Қолданылатын технологиялық қондырғылар. Мацерация, ремацерация (бөлшекті мацерация), перколяция әдістерінің ерекшеліктері.
   
8. 
   Экстракциялық препараттардың жіктелуі. Олардың артықшылықтары мен кемшіліктері.
   
9. 
   Тұндырмалар. Анықтамасы. Жіктелуі. Номенклатурасы. Қолданылуы.
   
10. 
    Тұндырмалар өндірісінің жалпы технологиялық схемасы.
    
11. 
    Спирт рекуперациясы. Спиртті рекуперациялау тәсілдері. Қолданылатын аппараттар.
    
12. 
    Жылу процестері. Жылу берілу.
    
13. 
    Жылу өткізгіштік. Фурье заңы.
    
14. 
    Конвекция. Ньютон заңы.
    
15. 
    Сәулелену. Стефан-Больцман заңы. Күрделі жылу алмасу.
    
16. 
    Қыздыру. Қыздыру тәсілдері. Негізгі жылу тасымалдағыштар. Олардың салыстырмалы сипаттамалары: артықшылықтары мен кемшіліктері.
    

Студенттер жеке лабораториялық жұмыстарды келесі тапсырмалар бойынша орындауы керек және берілген ситуациялық есептерді шешуі тиіс.

Лабораториялық жұмысты орындауға арналған тұндырмалар номенклатурасы:

1. 
   Долана (боярышник) тұндырмасы (1:10) 70% спиртте;
   
2. 
   Сасықшөп (пустырник) тұндырмасы (1:5) 70% спиртте;
   
3. 
   Қырмызыгүл (календула) тұндырмасы (1:5) 70% спиртте;
   
4. 
   Шайқурай (зверобой) тұндырмасы (1:5) 40% спиртте;
   
5. 
   Жусан (полынь) тұндырмасы (1:5) 70% спиртте.
   

• 
  сыртқы түрі мен органолептикалық қасиеттерін сипаттау;
  
• 
  тұндырмадағы этанолдың мөлшерін қайнау температурасы бойынша анықтау;
  
• 
  құрғақ қалдықты анықтау.
  

• 
  шротты 3-5 есе дистилденген сумен жуу;
  
• 
  қатаң бумен айдау және оны талдау, яғни қайнау температурасы бойынша рекуператтағы этанолдың мөлшерін анықтау.
  

САСЫҚШӨП ТҰНДЫРМАСЫНЫҢ ЖЕКЕ ТЕХНОЛОГИЯСЫНАН МЫСАЛ

Сасықшөп тұндырмасы (1:5) қатынасында 70% спиртте жылдамдатылған мацерация әдісімен дайындалады.

Сасықшөп тұндырмасы (1:5) қатынасында 70% спиртте жылдамдатылған мацерация әдісімен дайындаудың схемасы.

ШИКІЗАТТЫ ЖӘНЕ ЭКСТРАГЕНТТІ ДАЙЫНДАУ.

Шикізат-10 г., экстрагент –70% этанол 50 мл, 1:5 қатынаста.

1-мацерация(1-тұндыру) - 1 бөлік құю дайын өнім көлемінің 1/4 бөлігі;

2-мацерация(2-тұндыру) - 2 бөлік құю дайын өнім көлемінің 1/4 бөлігі;

3-мацерация(3-тұндыру) - 3 бөлік құю дайын өнім көлемінің 1/4 бөлігі;

4-мацерация(4-тұндыру) -4 бөлік құю дайын өнім көлемінің 1/4 бөлігі шикізатты сығындаумен бірге.

Сығындыны қараңғы жерде 7 тәулік тұндыру.

Дайын өнімді фильтрлеу------- мл.

Стандарттау. Тұндырма-------- мл.

ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУ ТӘРТІБІ

Өсімдік шикізатын дайындау: белгілі дәрежеге дейін ұнтақталған өсімдік шикізатының қажет мөлшерін 6-12 сағат бойы 1-2 есе экстрагент мөлшерімен жібітіп, ісіндіреміз. Перколятордың төменгі тесігін ішінен мақтамен жауып, шикізатты аздап нығыздайды.

Экстрагентті дайындау: тұндырманың берілген мөлшерін дайындау үшін қажетті спирт мөлшерін спирт сіңіру коэффициентін есепке ала отырып, келесі теңдік бойынша шығарады:

Х = а+РК

Х – экстрагент мөлшері (мл)

а - алынатын тұндырманың мөлшері (мл)

Р –бастапқы шикізаттың мөлшері (г)

К – спирт сіңіру коэффициенті (сасықшөп үшін К=2).

Керекті концентрациядағы сулы спирті ерітіндіні алу үшін күшті спиртті сұйылту жолымен формула бойынша жүргізіледі.

Бұл жерде:

Х –сұйылтуға арналған спирт мөлшері, мл

Y – қажет концентрациядағы спирт мөлшері, мл

a- сұйылтылған спирт концентрациясы, м%

b – сұйылтылатын спирт концентрациясы, %

Толтырылған перколяторға экстрагенттің қажетті мөлшерін құяды да (“айна” пайда болғанша), 24 сағат тұндырады. Содан соң дайын тұндырманың сығындысын алады, оның көлемі жалпы тұндырманың көлемінің 1/4 бөлігін құрайды. Перколяторға 1,5 есе көп экстрагент мөлшерін құйып, 1 сағаттан кейін тұндырманың 2 - сығындысын дәл осындай мөлшерде алады. Экстрагенттің 1 есе мөлшерін тағыда құйып, 1 сағаттан кейін 3 - сығындыны алады да, перколяторға 0,5 есе экстрагент құяды. 1 сағаттан соң 4 – сығындыны алады. Шикізатты сығып алады. Барлық сығындыны біріктіріп, алынған сығындыны келесі сабаққа дейін тұндыру үшін тығыз жабылған сарғыш түсті құтыда, + 8 ⁰ С жоғары емес температурада балласты заттардың тұнуы үшін (7 тәулікке) қалдырады (спирттік тазалау).

Ескерту: Экстракциялаудың аяқталғанын, яғни материалдың толық сығындалғанын келесі тәсілдермен анықтайды:

а) сұйықтықтың түссізденуі бойынша;

б) меншікті салмақтың айырмашылығы болмауы және таза экстрагенттің жоқ болуы бойынша;