зорлыққа құрылған. Бұл баланың намысына тиіп, ар-ожданын
таптайтын, сезімін өшіріп, өзіне-өзі баға бере алмайтын күйге
жеткізеді. Нәтижесінде отбасынан аластану, ата-ана ықпалынан босап
шығу ниетіне ауып, ауладағы, көшедегі бейресми топтардың қолына
түседі;
-
әлеуметсізденген
отбасы-отбасылық
ұстанымдар
мен
қамқорлықтың жойылуы, бала құндылығын бағаламау, тәрбиесіздік,
сексуальдық арсыздық, мастардың сотқарлығы тағы басқа;
Басты «тәрбие әдісі» - ұрып соғу. Бұл отбасылардан шығатын
балалардың психикасы бұзылады, үйінен, сабақтан қашады, оқу -
үлгерімі нашар болып қалыптасады.
4. Сырттай сау көрінетін отбасы - бірақ іштей рухани азғындық
жайланған, шынайы адамгершілік құндылықтары жоқ, ұрпақтың
сезімталдық қасиетті бұзылған. Бұл отбасыларынан шыққан кейбір
жасөспірімдер өз отбасының сыртқы «бейнесін» жақсы көрсете
білетіндіктен мұндай балалармен тәрбие жұмысын жүргізу аса
қиындыққа түседі.
5. Қалыптаспаған отбасылар – дау-жанжалды, бейморальді мінез-
құлықты, сотқарлық, қатыгездік орын алған. Баланы қорғау үшін
әлеуметтік педагогтың мұндай отбасына үнемі көңіл аударып отыруы,
қоғамдық ықпал көрсетуі немесе белсенді араласуы қажет.
Әлеуметтік педагог пен ата-ананың бірлескен әрекеті ортаның
тәрбиелік ауанын едәуір байытады, егер өзара әрекет мақсаты
формада жүргізілетін болса тұлғаны қалыптастырудың әлеуметтік
қуат-күші ашылып, әлеуметтік педагог пен ата-ана қызметінің
мазмұны мұратқа жетеді.
Сұрақтар:
1)
Әлеуметтік мәдени өлшем қалай анықталады?
2)
Әлеуметтік педагогтің отбасымен өзара бірлесе әрекет етуін
қалай ұйымдастырылады?
3)
Әртүрлі жағдайдағы отбасылармен жұмысында әлеуметтік
педагог қандай ережелерді сақтау тиіс?
4)
Әлеуметтік педагог қандай әдістерді қолдана алады?
5)
Әлеуметтік мүмкіндігіне қарай отбасылар неше топқа
бөлінеді?
6)
Жоғары адамгершілікті, этномәдени қарым-қатынастардағы
отбасылар дегенді қалай түсінесіз?
7)
Қалыптаспаған отбасы ұғымына түсініктеме беріңіз?
8)
Сырттай сау отбасы дегеніміз қандай отбасы?
9)
Ата-аналардың қалыптасқан ережеге сәйкес қарым-
қатынаста болуымен сипатталатын отбасылар қандай?
АТА-АНАЛАРДЫҢ
ҚАМҚОРЛЫҚСЫЗ
ҚАЛҒАН
БАЛАЛАРМЕН
ӘЛЕУМЕТТІК-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
ЖҰМЫСТЫН ӘДІСТЕРІ
Бүгінгі таңда күнделікті қолданып жүрген және теориялық
зерттеулерде кең тараған екі ұғым қалыптасқан, олар: жетімдік және
әлеуметтік жетімдік ұғымдары. Жетімдік әлеуметтік құбылыс ретінде
адамзат қоғамы пайда болғаннан бар. Сан жылдық соғыстар,
эпидемиялар, уайым-қайғы және т.б. бірнеше себептердің нәтижелері,
балаларды ата-аналарынан айырып, жетімдер қатарына әкеп қосып
отырған. Қазіргі кездегі негізгі себебі болып біріншіден, ата-
аналардың баласынан бас тартуы, ата-аналық құқығынан шектелуі,
екіншіден әлеуметтік соққылардың нәтижесінде балалардың ата-ана
қамқорынсыз қалуы, үшіншіден, ата-ананың тілеуінсіз туған
нәрестелердің тууы саналады.
Отандық заңда жетім балаларды екі категорияға бөліп
қарастырады:
1. Жетім балалар
2. Қамқорсыз қалған балалар.
Жетім балалар қатарына бір не екі бірдей ата-анасынан айрылған
балалар жатады. Қамқорсыз қалған балалар қатарына ата-анасы бар,
бірақ, олармен әртүрлі жағдайдың нәтижесінде байланыстары үзілген
балалар
жатады.
Әлеуметтік
жетімдік
-
бұл
әлеуметтік
құбылысқоғамдағыбалалар санынан кӛрінеді. Оған: ата-аналарынан
айрылған; ата-ана құқығынан айрылған; ата-ана қарауынсыз қалған;
ата-анасы белгісіз кеткен балалар жатады. Әлеуметтік жетімдік -
отбасындағы кризистік жағдайдан пайда болатын құбылыс болып
табылады. Әлеуметтік жетімдіктің көбеюінің себебі болып: ата-ана
құқығынан
айрылу;
тұрғындардың
тұрмыс
жағдайларының
нашарлауы; нашақорлық пен алкогольге құмарлық; ата-аналардың
денсаулық жағдайына,физикалық немесе психикалық жағдайына
байланысты балаларын тәрбиелеуге мүмкіндігі жоқ отбасылар
санының өсуі; қалыпты өмір сүру мүмкіндігі жоқ отбасыларының
көбеюі; кәмелет жасқа толмаған атааналардың балаларды тастап кетуі
табылады. Жетім балалар бұл жасы 18-ге толмаған немесе ата-
аналары жоқ қайтыс болған. Яғни белгілі бір себептермен бала
тәрбиесімен айналыспайды, бала жағдайын ойламайды. Осындай
жағдайларда мемлекет пен қоғам бала қамқорлығын өзіне алады.
Сонымен ата-ананың қамқорынсыз қалған бала санатына ата-анасы:
қайтыс болған; ата-ана құқығынан айлылғандар; ата-ана құқығына
шектелгендер; бас бостандығынан айрылғандар; бала тәрбиесінен бас
тартқандар. Балалардың, оның ішінде жетім балалар мен ата-
анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғау мемлекетіміз ұстанған саясаттың басым
бағыттарының бірі болып табылады. Бүгінгі таңда Қазақстан
Республикасында осы санаттағы балалардың құқықтарын қорғау
саласына
қажетті
нормативтік-құқықтық
база
жасалынды.
Қолданыстағы заңнамаға сәйкес әрбір бала отбасында ӛмір сүруге
және тәрбиеленуге құқылы. Осы заманғы әлемдік қауымдастықтың
дамуы мемлекеттер арасында шекараның ашықтығын, әр түрлі
елдердегі адамдардың, ұлт өкілдерінің, этникалық топтардың бір-
бірімен еркін қарым-қатынасын қамтамасыз етеді, соның арқасында
біздің елімізге деген қызығушылық артуда, соның бірі – халықаралық
бала асырап алу мәселесі. Дегенмен, бүгінде республикада жетім
балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға
арналған 205 мекемеде 17486 бала тәрбиеленуде. Оның ішінде
денсаулық сақтау жүйесінің 26 балалар үйінде - 2134 бала, халықты
әлеуметтік қорғау жүйесінің 19 мүгедек балалар үйінде - 1249 бала,
білім беру жүйесінің 160 ұйымында - 14103 бала. Адамдардың ерекше
категорияларымен жұмыс істейтін, олардың бойындағы достық пен
сүйіспеншілік, бір-біріне деген түсіністік сезімдерін оята білетін
әлеуметтік қызметкер және психологтар қажет. Тәрбиеде әр балаға
жеке қарау - бұл оқушыны басқалардан айырып тұрған жеке бас
ерекшелігін есепке алу ғана емес. Бұл, бәрінен де бұрын, оқушыға әр
уақытта және барлық қарымқатынастарда жеке тұлға ретінде, іс-
әрекеттің жауапты да өзінөзі тани алатын субьектісі ретінде қарау.
Ата-анасының
қамқорлығынсыз
қалған
баланың
құқықтары: қорғаншылық, қамқоршылық және патронат:
1. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаға оның мүлiктiк
және мүлiктiк емес жеке құқықтарын қорғау үшiн Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес қорғаншы немесе қамқоршы
белгiленедi.
2. Қорғаншылық он тӛрт жасқа толмаған балаларға белгiленедi,
ал қамқоршылық он тӛрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке
толмағандарға белгiленедi.
3.
Жергiлiктi
атқарушы
органдар
қорғаншылық
және
қамқоршылық органдары болып табылады.
4. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, соның iшiнде
тәрбиелеушi, емдеушi немесе басқа мекемедегi балаға Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес патронат белгiленуi мүмкiн.
5. Қорғаншылық немесе қамқоршылық белгiленген баланың аға-
iнiлерi және апасiңлiлерi бар болса, олардың бiрге тұруы үшiн жағдай
жасалады. Бала асырап алу: отбасында өсiрiп-жетiлдiру мен тәрбиелеу
Достарыңызбен бөлісу: | 
