Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

- Қорытынды трсырым жасау ұшін кыскаша эссе жазулары,
т.б.
Сабакгын осындай құрылымы адам қабылдауынын кезендеріне 
сай анықгалган. Қысқаша айтқанда, ең бірінші тақырып бойынша не 
білетіндерін ортага сапып қызыгушылықты ояту, екіншіден, жана 
ақпараттармен танысу жэне бөлісу, ушіншіден, бұл алған білімдерді не 
үшін жэне қалай қолдану жайлы ой толганыстың болуы қажет.
Бүл технологияда ақпараттардыц оқу аркылы қабылданып, жазу 
арқылы есте калатынына аса мән берілген. Сондықтан аталып отырған 
технологияда оку жэне жазу үрдістерінің түрлі тәсілдері қарасты- 
рылады. Мэтінмен жұмыс істей отырып окушы өзінін каншапықгы 
түсініп отырғанын бакылайды, оған сырттан ешкім ықпал бермейді 
жэне танымдык максатқа өз бетінше жетуге тырысады.
Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологнясынын түйін сөз- 
дері: 
түсіне оқу, тиімді оқу, рефлексиялық жазу.
Мектептегі өзгермелі 
фактор - педагогтардың оқушыларды 
неге
үйрететіндері емес, 
қалай
үйрететіндері.
Ең маңыздысы сол белгілі білім ақпараттарын тың- 
даушыға қандай әдіс-тәсілдерді қолдана отырып жеткізуінде. Оқыту 
мен жазу білім берудегі ең негізгі үрдістер болғандыктан, оқушыларды 
дұрыс жазып, дұрыс оқу тәсілдеріне арнайы үйрету, ақпараттарға сын 
тұрғысынан қарап, ой елегінен өткізу тэсілдерін меңгерту кажет.
Оқуда кез келген ақпарат түрлі тәсілдермен талданып, мазмұны 
бойынша маңызды жактары іріктеліп отырады. 
Түсіне оқу
деген ұғым- 
ның өзі педагогты ойландыруы керек. Мұғалім ақпараттың күрделілік 
деңгейін дұрыс таңдап, оның окушылардың жас ерекшеліктеріне сай 
келуін ескеруі қажет.
Сондай-ақ 
тиімді оқудың
өзі үлкен өнер. Ол үшін мұғалім ой 
енбегінің нэтнжесіне эсер ететін барлык факторлар дұрыс ойластыруы 
керек. Қанша уақыт жұмсау, нені анықгау, қандай сұрақтарға жауап 
іздеу, не үшін оқу - осының барлыгын дұрыс ұйымдастыру мұғапімнін 
педагогикалық шеберлігінін жэне технологиялық 
құзіреттілігінін 
айкын дәлелі бола алады.
Рефлексиялық жазу -
оқу барысында оқушылар көптеген жазба 
жұмыстарын атқарып отырады. Мысалы қысқаша конспект жасау, 
түртіп жазу, ұнаған ойларды жазып алу, ұлы адамдар сөздерін жазып 
апу. Сонымен катар окыган материал бойынша рефлексиялык жазба 
жұмыстарын жүргізу (оқылған материал бойынша эссе, шығарма, маз- 
мұндама жазу, т.с.с.) білімді меңгеру деңгейін дұрыс аныктауга 
мүмкіндік беретін маңызды тетіктердін бірі.
Сыни тұрғыдан ойлауды дамытуда шетелдік білім беру үрдісін- 
де көп жылдардан бері колданылып келе жатқан 
Блум таксономиясы
тиімді нәтижелер көрсетуде. Осы теория негізінде таным үрдісі ең 
қарапайымынан бастап 6 деңгейге бөлініп карастырылады.
319

6- Кесте. Бпум яшксономиясының деңгейлері
№
Таным
децгейі
Іс-эрекет маімұны
Деңгейлер
1
Білу
Есте сақгау, жаттап алу, ажырату, 
кайта жаңгыртып айтып беру.
Төменгі
2
Түсіну
Өз сөзімен айтып беру, түйіндеу, 
ережелер 
мен 
анықгамаларды 
мысалдармен дәлелдей алу.
Орташа
3
Қолдану
Алган білімдерін практикалық іс- 
эрекетге қолдана алу, мэселелерді 
шешуде 
ен 
оптималды 
тиімді 
жолдарды тақдай алу, таныс емес 
жагдайда білімдерді пайдалана алу.
Орташа
Талдау
(Анапиз)
Зерттеу 
нысанасын 
түрлі 
бөліктерге бөлу, эр бөліктің мэн- 
магынасын саналы түрде түсінуі, 
Терминдерді, сөздерді топтастыру,
Жоғарғы
5
Біріктіру
(Синтез)
Нэтижелерді 
шығармашылык 
тұрғыдан 
біріктіру. 
Тақырып 
кұрылымы бойынша модель кұрастыра 
білу, барлық білімдерді 
біріктіріп 
барлығын камтитын бір тұжырым
Жоғарғы
6
Бағалау
Шешім 
кабылдай 
апу, 
түрлі 
пікірлердегі 
қарама-қайшылыктарды 
жою, өз пікірін қоргай алу, жүйелі 
тұжырым жасай алу.
Жоғарғы
Осы кестедегі көрсетілген таным деңгейлерін салыстыра оты- 
рып, жалпы білім беру мектептеріндегі дәстүрлі қалыптасып қалған 
окыту жүйесінің қаншалықты жетілдіруді кажет ететінін айқын бай- 
қауға болады. Қазіргі орта білім беру мазмұнын жаңарту бағдарламасы 
толығымен осы теориялардың тұжырымдамаларына негізделіп жаса- 
луда. Яғни, сабақты жоспарлауда мұғалім оқушыларға берілетін тап- 
сырмапарды Блум таксономиясының оқу мақсаттарына сай ойлас- 
тырып дайындауы қажет.
Сыни тұргысынан ойлауды дамыту технологиясының көптеген 
стратегиялық тәсілдері бар жэне олар жылдан жылға көбею үстінде: 
«Білемін, білгім келеді, білдім», «Ш8ЕКТ (іпіегакііу поіід зузіегп Ғог 
геаёіп§ аші Іһіпкіп§)», «Синквейн», «Кластер», «Сенесіз бе?», «Зигзаг», 
«Рефлексиялык сұрақтарға жауап», «Жолақтагы белгілер 
?),
«Паузамен оқу», «Сұхбат», «Эссе», «Джигсо (]і§5аҮ¥-пазл)», «Аралас 
мәтіндер», «Берілген мэтін бойынша сұрақгар құрастырып өзара тек- 
серу», «Мұғалімнің жасырын қателері», «Жарнама», «Тақта алдын- 
дағы топтық жауап», «Тарау бойынша блиц-турнир», «Ассоциация», 
«Болжау», «Венн диаграммасы», «Балыкшылар сайысы», т.б. көптеген

стратегиялары бар. Тек эр мұғалім осы стратегияларды эр ситуацияда 
ұтымды пайдалана алуы оныц жеке кузырында.
7) 
Оқытудың белгі-контекстік технологиясы. «Контекст» 
сөзі латын тілінен аударғанда «сопіехш»» - өрілу, бірігу деген магы- 
наны білдіреді. А.А.Вербицкийдің белгі-контестік оқыту технологиясы 
кәсіби білім беру салаеына арналган және оқыту үрдісін білім алу- 
шынын болашақ кэсіби іс-эрекеті контекстінде қарастырумен негіз- 
деледі. Технологияныц басты идеясы - оқыту үрдісінде гылыми теория 
мен кэсіптік сапаны (өндірісті) кіріктіру. Яғни, жоғарғы оқу орын- 
дарында білім алушылар тек пән мазмұндарын меңгерумен емес, соған 
қоса алған білімдерін кэсіби салада пайдалану дағдыларын қалып- 
тастыра алулары керек. Демек, білім болашақ кэсіби іс-әрекет контекс- 
тінде (кэсіби іс-эрекет моделі, белгісі арқылы) берілуі керек.
Технолоғияда білім алушының үш түрлі іс-әрекеттері ажыра- 
тылып қарастырылады:
- Академиялық типтегі оқу іс-эрекеті (лекция, семинар, өздік 
жэне лабораториялық жұмыстар, т.б.);
- Квазикэсіби іс-эрекет (кэсіпті меңзейтін іскерлік ойындар, 
сабақтын кэсіби іс-әрекетке жақындатьшған ойын формалары, т.б.);
- Оқу-кәсіби іс-эрекет (ғылымн-зерттеу жүмыстары, кәсіптік 
практика, днпломдық жүмыс, т.б.).
Осы іс-эрекет түрлерінін өзара кіріктіріле атқарылуы конекстік 
оқыту технологиясының мэнін ашады. Контекстік оқыту білім беру 
саласындағы негізгі қарама-қайшылық болып табылатын теориялық 
білімдердің шынайы кэсіби іс-эрекет тапаптарына сәйкессіздігін 
жоюға бағытталған.
Бүл технологияны колданудың негізгі принциптері:
- Теория мен практиканың байланысын модельдеу;
- Бірлескен іс-эрекет түрлерін модельдеу;
- Түлғаның белсенділігін қалыптастыру;
- Проблемалық жағдаяттарды шешу;
- Оқыту мен тәрбиенің бірлігін қамтамасыз ету;
Іскерлік ойын - казір кэсіби (болашак кәсіпті елестету) іс- 
эрекеттің жетекші формасы болып табылады. Іскерлік ойын арқылы 
білім алушы өзінің болашақ кэсібімен жанама түрде тереңірек таны- 
сады, ондагы қызметтерін іс-жүзінде орындап көруге тырысады. Мы- 
салы, педагоггық кэсіпті жақсы меңгеру үшін, болашак ұстаздар ара- 
сында іскерлік ойындар ұйымдастыру арқылы олардын бойында 
сөйлеу шеберлігін, шығармашылық, ұйымдастырушылық, конструк- 
тивтік, т.б. кабілеттерін қалыптастыруға болады.
Сонымен қатар іскерлік ойындарды жүргізуге қойылатын 
эдістемелік талаптарды ескеру қажет:
321

- Іскерлік ойын бір тарауды пысықтау үшін, оның логикалык 
аяқталуын көрсету үшін қоланылады;
- Ойынның ұйымдастырылуы барынша шынайы кэсіби іс- 
эрекет моделіне сэйкес болуы керек;
- Еркін шығармашылык және ізденіс ахуапынын қамтамасыз 
етілуі қажет;
- Қажетті оқу-әдістемелік кұжаттарды дайындау талап етіледі;
- Іскерлік ойынныц максаты, міндеттері, мазмүны, жүргізу 
ережелерінің нақты белгіленуі;
- Ойында көрсетілген кэсіби проблеманың мүмкін болатын бір- 
неше шешімдерінің анықталуы;
- Ойынды жүргізуге қажетті жабдықгардың болуы.
Контекстік оқыту технологиясы жоғарғы сынып оқушыларынын
арасында, кәсіпке бейімдеу барысында қолдану өте тиімді.

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: