Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

гіздейді, ол пікірдің эділдігін растайтын дәйектерді де, сондай-ак, бас- 
қа козқарастың болу мүмкіндігін дәлелдейтін карама-карсы дәйектерді 
де қамтуы мүмкін.
Оқушылар өздері таңдаган тақырып бойынша көлемі 250-300 
сөзден түратын эссе жазады. Оқушылар шимай парақты қолдана ала- 
ды. Эссенің композициясын мұқият ойластыру қажет. Эссені анық жэ- 
не түсінікті етіп, сөйлеу тілі нормаларын сақтай отырып жазу қажет.
Эссе қүрылымы оған койылатын мынадай талаптармен анык- 
талады:
- эссе авторынын ойлары проблема бойынша кысқа тезистер 
ретінде беріледі;
- ойлар дәлелді болуы тиіс, сондықган тезистерден кейін 
дәйектер жазылады.
Дэйектер - қогамдық өмірден, алынған фактілер, окиғалар, 
өмірлік жағдайлар мен өмірлік тәжірибелер, ғылыми дэлелдер, ғалым- 
дардың пікірлеріне жүгіну жэне т.б. Әрбір тезиске екі дәйек келті- 
ріледі, себебі бір дәйек келтіру көп жағдайларда жеткіліксіз, үш дэйек 
ықшамдыққа және көркемдікке бағытгалған жанрда жазылған шығар- 
маны «ауырлатуы» мүмкін.
Сонымен, эссенің кұрылымы (тезистер мен дэйектердін саны 
тақырыпқа, құрылған жоспарға, ойды дамыту логикасына байланысты 
болады): кіріспе; тезис, дэйектер; тезис, дэйектер; қорытынды.
Кіріспе жэне корытынды бөлімдерде қарастырылып отырған 
проблемаға назар аударуы кажет (кіріспеде мэселе қойылады, коры- 
тындыда автордың ойы нактыланады). Эссе тіліне эмоционалдык, 
экспрессивтік, көркемдік тэн екенін оқушылардың түсінулеруі аса ма- 
ңызды. Сонымен катар, эсседе сленгті, шаблонды фразаларды, сөздер- 
ді қысқартудан аулақ болу кажет. Эссені жазуда қолданылатын тіл 
жеңіл қабылданатындай болуы тиіс.
Эссені жазудың формальді ережесіне сэйкес атауының болуы- 
мен ерекшеленеді. Эссенің ішкі құрылымы еркін болуы мүмкін. Бұл 
жазба жұмысының шағын түрі болғандықтан, соңында корытынды- 
лауды міндетті түрде қайталау талап етілмейді, олар негізгі мэтіннің 
немесе атауының ішіне енгізілуі мүмкін.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрактар мен тапсырмалар:
1. Қандай жагдайда пэннің өзі окыту құралының кызметін аткарады?
2. Окыту кұралдары кандай негіздер бойъшша жіктеледі?
3. Дидактикалык кұралдарға кандай тапаптар койылады ?
4. Өз пэніңіздің сабактарында кандай оку картапары немесе кестелері 
колданылуы мүмкін?
5. Оқыгу кұрапдарының окушылардың акыл-ойынын дамуы мен кандай 
байланыс бар?
260

10 такы ры п. САБАҚ - ОҚЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ ФОРМАСЫ

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: