Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

214 
мектепте тәрбиелеу және дамытудан оқудың алғашқы жылдары-нан 
бастапжүргізу, оқу-тәрбие үдерісінде мамандық таңдау мотивте-рін 
қалыптастыруға және дамытуға аса көңіл бөлу қажет.
Кәсіптік бағдар беру - көп салалы әрі қиын үдеріс. Мектепті бі-тірген 
жастардың алдында қаншама кәсіптің ішінен өзіне қажетті бі-реуін таңдау 
міндеті түр. Оқушылардың мамандық әлемінде адаспауы үшін оларға бағыт-
бағдар беру керек.
Оқушыларға кәсіби бағдар берудің негізгі формалары:
оқу дәрістері, 
саяхаттар, пәндік сабақтар және техникалық үйірмелер, кә-сіптік бағдар 
әдебиеттері, кино және сахналық қойылымдар, курстар, оқу өндірістік 
практикасы, конференциялар, олимпиадалар, тақырып-тық кештер, 
диспуттар, әр-түрлі маман иелерімен, оқушылардың ата-анасымен мектеп 
түлектерімен кездесулер, қоғамдық пайдалы еңбек, әр түрлі жиындар, 
кәсіптік бағдар кабинеті немесе кітапханаларда орналасқан кәсіп таңдау 
бұрышы.
Кәсіптік бағдар әдістері оқушыны зерттеу мақсатында педагоги-калық 
бақылауды, іс - әрекет қорытындысын оның анкеталық, интер-вью алу, 
әңгімелесу, 
социометрия, 
психоло-педагогикалық 
экспери-менттер, 
психологиялық тестілерді қолданылады. 
Мектептегі оқу - тәрбие үдерісінде негізі кәсіптік бағдар беру 
жұмысын жүргізу арқылы тұлғаның қандай мамандыққа бейім екенін 
айқындау үшін диагностика әдісін жүргізу ең тиімді әдістердің бірі болып 
табылады. Әр оқушыны бақылау әдісі арқылы оның бойындағы 
темпераментке, іс- әрекетіндегі, қарым-қатынасындағы қасиеттер мен 
қабілеттін, ішкі жан дүниесінің сұранысын нақтылау үшін және ар-найы 
мамандар арқылы медициналық диагностика әдісі жүргізіледі. Сынып 
жетекшісі пән мұғалімдерімен, мектептің тәрбие жұмысы бойынша 
директордың орынбасары, әлеуметтік педагог, психологтар-мен бірлесе 
отырып сауалнамалар жүргізу арқылы, яғни қандай маман-дықтар сізді 
қызықтырады, болашақта қандай маман болар едіңіз, елі-міздің әлемдік білім 
көшіне еркін араласу үшін қандай мамандықтар қажет деп ойлайсыз, елімізді 
өркендету үшін қазіргі таңда қандай ма-мандықтарды жетілдіру қажет деп 
тұлғаның бейімділігін айқындай алады. Диагностикалық әдісті қолдану 
арқылы оқушының мамандық таңдауда қателіктерін алды ала болжау, 
болдырмауға мүмкіндік туады.
Мектептерде оқушыға кәсіптік бағдар беру жұмысында әдісте-мелік 
жүйе толығымен қамтылады. Бірінші, пән сабақтарының мүмкін-діктері, 
мұғалімнің педагогикалық шеберлігі, құзыреттілігі, екінші тәрбие және 
сынып сағаттары, мектептегі жүргізілетін оқу- тәрбие ша-ралары ерекше 
орын алады. Мектептерде кәсіптік бағдар беруге байла-нысты мектепшілік 
кәсіби бағдар беру жоспары, сыныпта кәсіби бағ-дар беру бағдарламасы, 
кітапханаларда кәсіби бағдар беруге байланыс-ты бұрыш, көрмелер 

215 
ұйымдастырылады және білім беру мекемелермен тікелей байланыста 
жұмыс бағыттарын айқындайтын іс- шаралар жос-пары дайындалады. 
Арнайы кәсіби білім беретін оқу орындарына бару, олардың келіп 
мектептердегі ашық есік күніне қатысуы, оқушылардың білім беру ме-
кемелеріндегі ашық есік күндеріне қатысу іс - шаралары оқушының болашақ 
кәсіп таңдауына маңызы зор. Сынып жетекшісі, пән мұғалім-дерімен, білім 
беру ұйымдары қызметкерлерімен, оқу орындарымен көптеген өндіріс 
орындарымен кездесу, кәсіби кеңес алу, кәсіптік бағ-дар беру формалары 
арқылы әңгімелесу, диспуттар өткізу, дөнгелек үстелдерге қатысу оқушының 
болашақ мамандық таңдауына игі ықпал етеді.
Сонымен қатар, оқушының болашақ кәсібін таңдауда отбасында ата - 
ана, ата –әже, туыстарының, мамандық таңдауда әулеттің кәсіби 
династиялық жалғастығы да әсер етеді.
Жаһандану заманында оқушыға кәсіптік бағдар беруде ақпарат-тық 
жүйенің алар орны ерекше. Ақпараттық жүйедегі орта кәсіптік және жоғары 
оқу орындары туралы мәліметтер де болашақ кәсіп таң-дауға ықпалы зор. 
Интернет жүйесінде кез келген оқу орындары тура-лы мәліметтер оқу 
орнының тарихы, ондағы мамандықтар, сол маман-дықтарға білім беретін 
профессор - оқытушылар құрамы, мамандық-тардың керекті құрал 
жабдықтармен қамтамасыз етілуі, тұлғаны әлеу-меттендіруге байланысты іс - 
шаралар, оқу орнының әлемдік білім ме-кемелерімен байланыс т.б. жан -
жақты ақпараттандырылған. Мек-тептегі кәсіптік бағдар беру тұлғаның мінез
- құлқындағы, іс әрекетіндегі, қарым - қатынасындағы қасиеттер мен 
қабілеттерін, ішкі жан дүниесінің сұранысын негізге ала отырып, болашақ 
мамандық таңдауға ықпал ету, көмектесу арқылы тәуелсіз елімізді құзіретті 
кәсіби маман-дармен қамтамасыз етуге ықпал ететін негізгі жұмыс болып
табы-лады.

жүктеу 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: