Тарихты оқыту әдістемесі

жүктеу 222 Kb.

бет	9/17
Дата	22.06.2023
өлшемі	222 Kb.
	#43055

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 ... 17

b320

Мұғалімнің сабакта көркем әдеби шығарманы қолдануының тәсілаері көп. Мұғалім көркем әдебиеттен үзінді жасайды немесе жеке өзінің кітабы болса, шетіне белгі соғады. 5-6 сынып оқушылары үшін сюжеттік және картиналық, тарихи тұлғаға сипаттама беретін үзінділер тандалып, оқиғаларды шиеленістіру және тұлғаландыру мақсатында қолданылады. Шығарманың игеруге қиындығы және көлемінің молдығы кедергі болған жағдайда мұғалім одан үзінділер алып, өз әңгімесінде пайдалуы мүмкін.
Көркем шығарманың мәтінін сабақта қолдануға дайындағанда қандай қысқартулар жасау, қалай байланыстыру қажеттігі үнемі ойда болуы тиіс.
Көркем шығарманың үзіндісін оқу немесе әңгімелеу тым ұзаққа созылып кетсе, ол оқушыларды негізгі идеядан ауытқытады. Сондықтан үзінділер барынша қысқа болтаны жөн.
Оқушыларға әдебиет пәні сабағынан белгілі кітаптарды қолданудың да маңызы зор. Мысалы, Шоқанның Қашқарияға сапарын әңгімелеуде мұғалім С. Мұқановтың "Аққан жұлдыз" диалогиясынан үзінділер келтіруі сабақты кызықты ете түседі. Сол сиякты "Ежелгі Үндістан" тақырыбында Р. Киплингтың "Маугли" повесіндегі табиғат көріністерін қолдануға болады.
Мұғалім сабақ үстінде көркем кітапты дәйексөз келтіруге немесе жеке үзінділерін әңгімелеп беруге пайдаланады (әдеби безендіру ретінде). Кітап сюжетіне тоқталмас бұрын мұғалім кітап авторын таныстырып, қажет болған жағдайда кітаптың қысқаша мазмұнын баяндайды. Содан соңғы кезекте оқушыларга сұраулар мен тапсырмалар беріп, әңгіме жүргізеді. Одан әрі қарай көркем шығарма үзіндісін қайталау және оқушылар білімін тексеру жүйесіне өтеді.
Көркем сөз ескерткіштсрінің қатарында аңыз, ертегі, шешендік сөздер, мақал-мәтел, жаңылтпаш, жұмбақтар сияқты ауыз әдебиеті жанрларын да атауға болады. "Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді", "Абысын тәту болса, ас көп, ағайын тату болса, ат көп" деген мақалдардың ынтымаққа шақырған идеясын оқушылар аңғара білуі керек.
Оқушылардың тарих сабағында кітаптарды қолдануының да тәсілдері көп. Ол ең алдымен кітап үзінділерін тарихи білім көзі ретінде пайдаланудан туындайды.
Сабақ үстінде оқушылардың кітап үзінділерін пайдалануына қойылатын талап, мәтінді дауыс ырғағын реттеп, көркем оқи алу, оқығанда асықпай, дауыстап (бірақ бақырмай) оқу керек. Дауыс қуаты сыныптың көлемімен үйлесксні жөн. Оқу барысында бірыңғай ырғақта емес, дыбыс жиілігін өзгертіп, үзіліспен, әрбір тыныс белгісіне мән беріп оқу керек. Әрине, үзілістер қисынды бөлшектеу және тындаушылардың материалды игеруі үшін жасалатындығы әрдайым естен шықпауы тиіс.
Оқушылар тарихи шығарманы тарих ғылымы позициясы тұрғысынан талдайды; пікір жазады, кітап мәтінімен дербес жұмыс жүргізеді, мысалдар тандап, андатпа құрастырады. Аңдатпада мыналар ескерілуі тиіс:
1) Шығармада көрініс тапқан дәуір, құбылыс;
2) Шығармадағы ең маңызды және жарқын оқиға;
3) Тарихи және типтік кейіпкерлер, олардың арасындағы қарама-қайшылықтар;
4) Автордың суреттеген оқиғаға және кейіпкерлерге көзқарасы;
5) Кітап туралы жеке өз пікірің? Сенің ойыңша кітаптың басты көркемдік құндылығы неде?
6) Оқырман шығармадан не біледі?
Сол сияқты кітаппен жұмыс істеуге арналған арнайы жаднамалардың бірі мынадай:
1) Кітап өзіңнің жеке меншігің болса, онда оны қолыңа карандаш алып оқы. Қызықты немесе күмәнданған тұсқа ұқыпты түрде белгі сал;
2) Жылдам, бірақ ыждаһатпен оқы;
3) Кітапты оқып болып, оның негізгі идеясы, онда жазылған оқиғалар, деректер туралы ойла.
Оқыған кітаптың маңызы, артықшылығы мен кемшілігі туралы жазбаша белгі жаса.
Оқушылар барлық кезге бірдей көсемсөздік және көркем әдебиетке сын көзімен қарай бермейді. Соңдықтан сабақ барысында I. Есенберлиннің "Қаһар" романы мен Е. Бекмахановтың монографиясындағы Кенесары Қасымұлы бейнесін салыстыру сияқты тәсілдерді де қолданудың манызы зор.

жүктеу 222 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 ... 17