Тарих кафедрасы

Тарихи – революциялық мұражайлар өз өлкесіндегі революциялық қозғалыстың тарихын ашады, адамдардың ерлік істері туралы материалдар жинақталады.

Әскери – тарихи мұражайлар ( жауынгерлік даңқ мұражайлары ) адамдарының ерліктерін жаңғыртатын тарих беттерін елестетеді, жас өспірімдерге, Отанды қорғауға әзір болуды тәрбиелейді, Жауынгерлік даңқ мұражайларының девизі – « Ешкім де ұмытылған жоқ, ешнәрсе де ұмытылмайды ». Жауынгерлік даңқ мұражайы негізінен осы территориядағы жауынгерлердің өмірімен байланысты.

Өлке тану мұражайларында өз өлкесінің табиғаты, тарихы, экономикасы, мәдениеті туралы материалдар болады, оқушыларда патриоттық сезімін тәрбиелейді, оларды халық өмірімен жақындатады, өндірістік ұжым қызметтерімен таныстырады.

Мектептің политехникалық мұражайы бірнеше жыл бойы ұйымдастырылады. Ол алғашында мектеп өлке тану мұражайының политехникалық бұрышы немесе бөлімі болуы мүмкін. Экспонаттары ең алдымен облыс, аудан өнеркәсібінің басты салалары және ауыл шаруашылығының негізгі бағыттары туралы баяндауы қажет. Шағын профильді, мектеп тарихы мұражайын құру тиімді болып табылады. Олар оқушыларды озат мұғалімдердің , мектеп түлектері - өндіріс жаңашылдарының, Ұлы Отан соғысына қатысқандардың, даңқты еңбек ерлерінің қызметтерімен, жергілікті ұйымның тарихымен таныстырады.

Барлық пән мұғалімдері оқу жылына, жарты жылға немесе оқу тоқсанына перспективалық жоспар жасағанда оқушылардың мұражайда жұмыс істеуін және мұражай материалдарын оқу программасына сәйкес пайдалануды ескертулері қажет. Мектептің тарихи мұражайының документтік, түп нұсқа материалдары тарих пен қоғам тану пәні мұғалімдеріне тарихтың басты кезеңдерін, қоғам дамуының негізгі заңдарын баяндауға көмектеседі. Мысалы кезкелген бір бөлімді оқытқанда мұғалім мұражайдың нақты матреиалдары негізінде еңбекші халықтың тұрмысын, жұмысшы табының экономикалық және саяси бостандық үшін күресін, қала мен ауыл көпшілік бұқараның өрлеуін көрсетеді. Ол сабақта ержүрек ұрпағы, даңқты, жұмысшылар өнеркәсібінің тарихы туралы документтерді пайдаланады.

Мектеп мұражайын құру – мұғалімдер мен оқушылар ұжымының еңбегінің нәтижесі. Мұражай – тек қана өткендегінің құнды материалдарының, қасиетті заттарының қоймасы емес. Ол қазіргі заманмен жанды байланысты нығайтуға, бүгінгі күнді көрсете білуге, біздің еліміздің болашақ перспективасын ашуға жәрдемдеседі.

Мұражайда ( оқу программасына сәйкес ) мұғалімдердің басқаруымен оқушылар сабақта тарататын материалдар әзірлейді, жорықтар мен экспедициялардың материалдар бойынша тақырыптық кинофильм мен диафильмдер жасалады, мұражай экспозицияларының тақырыптары бойынша ең жақсы деген жұмыстар ( өлең, шығарма, сурет, скульптура, графика т.с.с ) ұсынылады. Сынып жетекшілері, ұйымдарға мектеп мұражайының тақырыптары бойынша экскурсиялар мен жорықтар дұрыс жоспарлап, өткізуге, мұражай экспозицияларын әңгімелер, диспуттар өткізу үшін пайдалануға көмектесулері тиіс. Мектептерге мұражайлар ұйымдастыруға едәуір көмекті мектептен тыс мекемелер – сарайлары мен үйлері, жас туристер, техниктер, натуралистер станциялары көрсетіге міндетті, әсіресе балалар активінің ішінен безендіруші, экскурсия жетекшісі, тілші, лекторлар дайындауға міндетті.

1. 
   Пән аралық байланыс дегеніміз не ?
   
2. 
   Жаратылыстану пәндері мен тарих пәнінің байланыстылығы қандай?
   
3. 
   Мұражайларды\ң тарихи білім берудегі орны қандай?
   

1. 
   Негізгі идеялар мен түсініктер. Материал мазмұнын ашу әдістерінің ерекшеліктері.
   
2. 
   Курстың оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудегі ерекшеліктері. Мектепте 8-9 және 10-11 сыныптардағы Қазақстан тарихы курсының құрылымы мен білімдік тәрбиелік мәні, сипаттамасы, хронологиялық рамкасы, құрылымы және кезендерге болінуі.
   
3. 
   Қазақстан тарихын оқыту процесінде тарихи үғымдарды қалыптастыру.
   

а) қоғамның өткендегі барлық тарихын, фактілерді қамтитын: материалдық

э) тарихи уақыт туралы (тарихи оқиғаның белгілі бір уақытта болуы, оқиғалардың реті, үлақтығы) түсінік қалыптастыру қоғамның пәрмеңці дамуын түсінуге мүмкіндік береді.

б) тарихи кеңестік туралы (тарихи оқиғаны сол эрекет - қимыл болған жермен
байланыстыру, тарихи оқиғаны монолизациялау - жергіліктендіру...) тарихи
география - географиялық ортаның оқиғаның, қогамның, мемлекеттің т.б.
дамуына қалай эсер ететіні туралы түсінік қалыптастырады.

в) тарихи қозғалыс.

Сонымен тарихты оқыту барысында үш түрлі түсінік қалыптастырады екен.

Осы түсініктерді қалыптастырудың әдістемесін білу де маңызды. Өйткені ол үшін көптеген эдіс , тэсілдер қолданылады: ауызша эдістермен қатар, көрнекі қүрал, эсіресі - бояулы суреттер, схемалар, кестелер, аппликациялар, сынып тақтасы қосымша эдебиет т.б. Бірақ та оларды қолдану: 5-6, 7-8, 9-11 сыныптарда түрлдіше.

Тарихи үғымдарды қалыптастыру. Кез келген пэнді, ғылымды білу, меңгеру деген, оның үғымдар жүйесін меңгғру деген сөз. Мектеп қабырғасында оқушылар тарих пэнін жеті жыл оқығанда оларды 300-дей үғым қалыптастырады. Әрине олар тек тарих пэнінің үғымдары емес. Тарихи білімді меңгеруде үғымдарды қалыптастыру маңызды орын алады.

Оқыту барысында тарихи түсінік те үғым да қатар қалыптаса береді. Бірақ айыр- машылығы мынада. Тарихи түсінік эр оқушыда түрліше қалыптасуы мүмкін, ал үғым бэрінде бірдей қалыптасады немесе қалыптасуы тиіс.

Тарих курстарының, демек, Қазақстан тарихының да сабақтарында оқытылатын тарихи материалдың бәрі дерлік тәрбиелік мақсатқа пайдалануға колайлы. Өйткені тарих адамзаттың басынан өткізген тарихи-мәдени тәжірибесін, алдымен күндылыктарын оқытып үйретуді мақсат етеді.

Қазакстан тарихының барлык сабактарының алдына белгілі бір тәрбиелік міндет қойылады десек, мұның өзі тарихшы мүғалімге үлкен жауапкершілік жүктеледі деген сөз.

Қазакстан Республикасы азаматтарын тәрбиелеу мәселесі казіргідей мемлекеттік деңгейде колға алынып отырғанда, бұл істе мектеп шешуші орын алатыны белгілі. Бұған барлык пәндер үлес косуға міндетті.

Мұндай маңызды міндетті ойдағыдай орындау, әрине, алдын ала дайындыкты талап етеді. Ол үшін мұғалім өзі сабақ беретін сыныбы аныкталысымен, сонда окытылатын тарих курстарының Мемлекеттік білім стандартымен, оку бағдарламаларымен, окулықтарымен, оқу-әдістемелік кешенімен, баска да құралдармен танысуы тиіс. Егер де сол сыныптағы тарих курсын окыту туралы әдістемелік кұрал болса, онда міндетті түрде курсты окытудағы тәрбиелік міндеттерді жүзеге асырудьщ әдістемелік жолдары немесе жеке сабактардың тәрбиелік міндеттерін жүзеге асырудың әдістемесі қарастырылады. Бұл құралдармен де жаксылап танысып алу кджет. Сабақтың тәрбиелік міндетін толық жүзеге асыру үшін мұғалімге қосымша материалдар пайдалануға тура келеді. Келесі жұмыс— кандай тақырыптарды өткенде кандай қосымша материал қажеттігін аныктап, оларды күнтізбелік жоспар жасағанда арнайы бағанада корсетіп кою.

Ең негізгі жұмыс жеке сабақ жоспарларын жасағанда және сабақты ұйымдастырып өткізгенде жүзеге асады. Сабақтың тәрбиелік міндетін аныктау өтілетін такырыптың мазмұнына байланысты. Кейбір сабакта тарихтың бірнеше жағы: мәселен, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-экономикалык жағдайлар, ал ұлт-азаттық козғалыс болса азаттық, тәуелсіздік жолындағы күрес, жеке кайраткерлердің қызметі баяндалады. Мұғалім сабактың тәрбиелік міндетін аныктағаннан кейін, окулыкта берілген материалды саралап, оның сол өткелі отырған сабактың тәрбиелік міндетін қаншалықты жүзеге асыруға жеткіліктігін шамалайды. Егер оқу материалы жеткіліксіз болса, онда қосымша материалды карастырады, оны негізгі оқу материалының кай кезеңінде, кай әдіс, тәсілдің кемегімен пайдаланатынын белгілейді. Қазақстан тарихыан косымша материалдың жеткілікті екенін мүғалімдер жақсы біледі.

Тарих сабағында окушыларды тәрбиелеудің арнайы немесе ерекше әдісі жоқ. Негізінен, бүрыннан белгілі окыту әдіс-тәсілдері: әңгіме, баяндау, әңгімелесу; картаны, түрлі көрнекті құралдарды, тарихи көркем әдебиетті, тарихи құжаттарды, өлке материалын пайдалану; интерактивті әдістер, оқулыкпен, мерзімді баспасөз материалымен жүмыс істеу сияқтылар пайдаланылады. Окушылардың өздігінше аткаратын жұмыстарын ұйымдастырып, ездеріне тәрбиелік мәні бар корытындылар жасату да тиімді.

Осы және басқа да әдіс, тәсілдерді тәрбиелік мақсатқа пайдалануга койылатын негізгі талап — қолданған әдісіміз окушылардың жүрегіне, сезіміне, ішкі жан-дүниесіне эсер етуі, оларды толғандырып, тебірентуі, олар өздерін сол баяндалып түрған оқиғаға катысып жүргендей сезінуі тиіс. Өтіліп жаткан тарихи фактінің, құбылыстың мазмұн-сипатына қарай оқушылар көңілденіп, шаттанып, оларда мактаныш сезімі байқалса немесе олардың қамығып, ренжіп, дұшпанға, шапкыншыға деген жек көру, тіпті, кек алу сезімі пайда болса ғана мұғалімнің тәрбиелік максатта қолданған әдіс-тәсілдері нәтиже берді деуге болады. Өйткені мұғалімнің майын тамыза айткан әңгімесі, тарихи романнан оқылған, баспасөзден пайдаланылған үзінділері, мұғалім әңгімесі бойынша экранда етіп жаткан кадрлар, сәулетгі ғимаратты суреттеп, сипаттаған көркем сөз, оқушылардың белгілі тарихи күжатпен ездігінше жүмыс істеп, өздерінше баға беріп, қорытынды жасауы, ақын-жыраулар, ауыз әдебиеті шығармаларынан келтірілген үзінділер, қайраткерлердің, ғалымдардын, үнтаспа аркылы берілген жігерлі сездері, т.б. окушыларға эсер етеді, оларда терең із қалдырады, оның үстіне осындай әдіс-тәсілдердің көмегімен түсіндірілген тарихи материал оқушылардың есінде берік сакталады.

Күнделікті окытылатын тарихи материалды алдын-ала, әрі қажетті дайындыкпен тәрбиелік максатка тиімді пайдалансақ, жұмысымыз нәтижелі болады. Мұғалім шәкіртімен тығыз ынтымактастык катынас орнатса, олардың жүріс-тұрысын, мінез-құлкын, білімнің өсуін, т.б. ерекшеліктерін үнемі назарда ұстаса, шәкірттерінің тәрбиесінде болып жаткан өзгерістерді өзі де байқайды. ¥стаз бұдан тиісті қорытынды жасай отырып, өзінің осы бағытта жүргізіп жатқан жүмыстарын одан әрі жетілдіре түседі.

5 сынып.

Жалпы тарих (элементарлық курс)

6 сынып

Ежелгі Қазақстан тарихы

7 сынып

Орта ғасырлар тарихы (V – ХV ғғ.)

8 сынып

Жаңа замандағы Қазақстан тарихы (ХVІғ. – 1918ж)

9 сынып

10 сынып

Қазіргі заман тарихы (1991ж – бүгінгі күнге дейін)

Қатар жүретін пропедевтикалық курстар отандық және дүниежүзілік тарих бойынша қарапайым түсініктер қалыптастыру міндетін орындауы тиіс. Бұл курстарда кейбір жаңа ұғымдар мен терминдер, тарихи уақытты өлшеу негіздері, Қазақстан мен шетелдер тарихының жекелеген тарихи оқиғалары мен құбылыстары оқытылады.

Ұғым – заттар мен құбылыстардың мәнді ерекшеліктерін, байланыстарын және қатынастарын, олардың қарама-қайшылығы мен дамуы үрдісінде бейнелейтін ой формасы, белгілі бір класқа жататын заттардың жалпы және тек соларға ғана тән ерекшеліктерін жинақтап көрсететін ой немесе ой жүйесі. Ғылыми ұғымдар заттар мен құбылыстардың мәнді және қажетті қасиеттерін бейнелейді, ал оны белгілейтін сөз бен таңбалар (формулалар) ғылыми термин болып табылады.

Ұғымдарды реттеу жолдары:

• 
  Зерттеу тақырыбына сай қажетті ұғымдарды жинақтау, оларды мағынасына қарай бөлу.
  
• 
  Олардың мән-мағынасын ашып, білу, түсіну.
  

1.Негізгі идеялар мен түсініктерге анықтама беріңіз

2.Курстың оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудегі ерекшеліктері неде?

3. Мектепте 8-9 және 10-11 сыныптардағы Қазақстан тарихы курсының құрылымы қандай?

4. 
   Қазақстан тарихын оқыту процесінде тарихи үғымдарды қалыптастырудеген не?
   

1. 
   Кино, бейне таспа, Баспадағы тарихи мәліметтермен жұмыс әдістері.
   
2. 
   Баспа мәтіндері Қазақстан тарихы бойынша білім (Қазақстан Республикасы құжаттары, тарихи қүжаттар, мектептегі тарихи хрестоматиялар коркем әдебиеті).
   
3. 
   Қазақстан тарихы бойынша көрнекі құралдарды классификациялау (топтастыру) пәндік көрнекілік, (бейнелеу) суретті көрнекілік, шартты-графикалық (схемалық) көрнекілік.
   

Заттарды көріп қабылдау арқылы оқыту үрдісінде оқушыларда бейнелік ұғым қалыптасады. Көрнекі құралдар оқушылардың сабақты қызығып тыңдауын қамтамасыз етеді және материалды түсіну жолдарын оңайлатады. Көрнекі құралдарды қолдануға байланысты былай бөлуге болады :

Жалпы көрнекіліктерді қазіргі таңда сыртқы белгілеріне қарай:

• 
  баспа, экранды, дыбыстық
  

• 
  пәндік, бейнелеуші және шартты-графикалық деп бөледі.
  

• 
  Экранды және экранды дыбыстық : ( техникалық оқыту құралдары), оқу киносы, диапозитив, диафильм, радио, үнтаспа, киноскоп, кинопроектор, диапроектор, эпипроектор, графопроектор, эпидоскоп, теледидар, видеофильм, компьютер (мультимедиа) секілді техника құралдары қолданылады.
  
• 
  Заттар мен құбылыстарды қажеттігіне сай табиғи ортада көрсетуге болады, онда табиғат, оның құбылыстары, жан-жануарлар, өсімдіктер, ауылшаруашылығы техникалары, өндіріс құралдары, заттардың муляждары, макеттер, модальдер, экспонаттар қолданылады.
  

• 
  көрсету құралымен жұмыс жасай білу керек.
  
• 
  көрсету құралдары, көрсетілетін заттар пайдалануға дайын болу керек.
  
• 
  көрсетіліп отырған материал барлық оқушыға көрінетіндей болу керек.
  
• 
  көрсету құралдарымен жұмыста техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау керек.
  
• 
  көрсету құралын сабақ барысында қажетті уақытта ғана қолдану керек.
  
• 
  сабақ барысында көрсету құралдарын 10-15 минут шамасында ғана қолдану керек.
  
• 
  Қолданылатын көрнекіліктер оқушының жас ерекшелігіне сай болу керек.
  

• 
  Бейнелеушілік: картиналар, аппликациялар, суреттер, тақтаға жазу, сызу, шиырмалар, плакаттар жатады.
  
• 
  Шартты-графикалық: карталар, сызбалар, графиктер, таблицалар, планшеттер, картасхемалар жатады.
  
• 
  Таратпа материалдар: карточкалар, перфокарталар, оқу лотолары, суретті-карточкалар, шығармашылық үлгідегі тапсырмалар.т.б жатады.
  

• 
  Зерттеу тақырыбына сай қажетті ұғымдарды жинақтау, оларды мағынасына қарай бөлу.
  
• 
  Олардың мән-мағынасын ашып, білу, түсіну.
  

1.Кино, бейне таспаны қазақстан тарихы сабақтарында қалай пайдалануға болады?

1. 
   Қазақстан тарихы сабағы- мектепте оқытуды ұйымдастырудың түрі.
   
2. 
   Қазақстан тарихы сабағына қойылатын талаптар.
   
3. 
   Ұғымдардың ара-қатынасы: сабақты ұйымдастыру жайы, сабақты ұйымдастыру ережесі, Қазақстан тарихы сабағына қойылатын талаптар. Қазақстан тарихын оқытудың дидиктикалық принциптері.
   
4. 
   Қазақстан тарихы сабағыиың типтері. Сабақ жоспарын құру әдістсрі.
   
5. 
   Қазақстан тарихын оқытудыц дәстүрлі емес түрлері.
   

• 
  Тақырыпқа сай болуы тиіс;
  
• 
  Мемлекеттік білім беру стандартының талаптарына сай болуы тиіс;
  
• 
  Оқу бағдарламасының тақырыптарына негізделген болуы тиіс;
  
• 
  Сабақ мазмұнын ашатындай, ғылымилық тұрғыдан ұйымдастырылған болуы тиіс;
  
• 
  Оқытушының шығармашылық еңбегңне байланысты болуы тиіс
  
• 
  Бүгінгі күнмен байланысты болуы тиіс
  

• 
  тақырыпты ашуға керекті мәліметтерді іріктеу, оқуға керекті тірек білімдерді анықтау;
  
• 
  негізгі материалды, дәлірек айтсақ сабақтан оқушы түсініп, есінде қалу керек мәліметтерді анықтау;
  

• 
  сабақтың құрылымын, типін, мақсатқа жеткізетін әдіс-тәсілдерін белгілеу;
  
• 
  тақырыптағы мәліметтердің басқа тақырыптағы мәліметтермен байланысын ашу;
  
• 
  сабақтың барлық кезеңінде мұғалім мен оқушылар атқаратын жұмыстарды, әсіресе жаңа білімдер мен іскерліктерді меңгеру кезеңдегі жұмыстарды анықтау
  
• 
  Оқушыларға өз білімдерін өзгерген жағдайларда қолдандыру;
  

• 
  сабаққа керекті дидактикалық құралдарды, атап айтсаң, кино және диафильмдерді, суреттерді, плакаттарды, карточкаларды, сызбаларды, көмекші әдебиеттерді және басқаларды іріктеу;
  

• 
  тарихи құжаттармен жұмыс
  
• 
  тарихи танымды ашу
  
• 
  тарихи білімнің бүгінгі таңдағы тарихи білім беруге қойылатын талаптарға сай келуі т.б.
  

Жаңа материалды игеру типіндегі сабақтардың мынадай түрлерін атауга болады: материалды мүғалімнің мазмүңцау сабағы; мектеп дәрісі; саяхат сабақ; киносабақ; оқушылардың хабарламалары мен баяндамаларына арналған сабақ. Жаңа материалды игеру сабагында оқу әрекетінің бүл түрлері басым болып келеді және сабақтың едәуір бөлігін қамтиды. Ал бекіту, қайталау, оқушылар білімін тексеруге аз уақыт, аз көлем бөлінеді. Көбіне мүндай сабақтар алдыңгы сабақтармен байланысы жоқ тақырыптарды оқыи үйреыгенде немссе күрделі үғымдары мен түсініктсрі мол тақырыптарды түсіндіргенде колданылады.

• 
  Ұйымдастыру кезеңі
  
• 
  Үй тапсырмасын сұрау
  
• 
  Сабақтың мақсатын қою
  
• 
  Жаңа тақырыпты түсіндіру
  
• 
  Оқу материалымен жұмыс
  
• 
  Оқушы білімін бақылау, бағалау
  
• 
  Сабақты қорытындылау, бекіту
  
• 
  Үйге тапсырма беру
  
• 
  Сабақты аяқтау
  

Бұл жерде білімді жинақтау емес, оны анықтау жөне бағалау міндеті қойылады. Бүл сабақ тақырып бойынша мүғалімнің кіріспе сөзімен басталады. Жан-жақты әңгімелеу барысында оқушылардың жауабын жолдастары тольіқтырьт немесе түзегіп отырады. Жазбаша жүмысты тексеруде мүғалім тесті талдайды немесе тапсырма нүсқаларын белгілеп, үлгілердің жауабын ойластырады. Жазбаша жүмысты мүғалім кейінгі сабақтарда тексеріп бағалайды немесе окушылар бір-бірінің жүмысына пікір айтады.

Егер мүғалім оқушылардың тақырыпты қалай меңгергенін тексергісі келсе, негізгі сүрақтардан бірнеше тақырыпты жазбаша жауап беру үшін оқушылардың өздеріне таңдатады. Парталастар бір-бірінен көшірмес үшін оларға өртүрлі нүсқадағы тапсырма беріледі. Жүмыс барысында оқушылардың қандай мәселелерді ескермегендігі анықталады. Мүғалім ол олқылықтарды келесі сабақтарда жоюға тырысады.

Әңгіме және өзара сүрақ. Жан-жақты әңгімелеуді үйымдастыру кезінде сүрақтардың мазмүны мен өңгімені жүргізудің техникасына назар аудару керек. Бүкіл сыныптағы оқушылардың жүмысқа белсенділігін арттыру үшін мүғалім оларға сүрақ қойып, ойлануға аз гана уақыт береді. Содан соң оқушыны жауап беруге шақырады. Оқушылардың ес, ойлау жөне зейін лроцестерін іске қосу үшін мугалім "Қане, еске түсірсйік", "Сеіщср қалай ойлайсыңцар?" "Осылай деген дүрыс па?" деген сүрақтар қояды.

Жауаптағы қателерді өңгімелесу барысында мүғалім немесс оқушылардың өздері түзетіп отырады. Қажет болған жағдайда мүғалім қосымша сүрақтар қояды. Жоспардың әрбір пункті бойынша мүғалім қорытынды жасайды. Әңгімелесу сүрақтары мазмүны жағынан қысқа, ғылыми көзқарас түрғысынан дәл, дидактикалық түргыдан одай жәнс корнекті болуы тиіс.

Әңгімелесу тарихи дсректерді салыстыруга, олардың өзара байланысын анықтауға, басты мазмүнды анықтап, оқушылардын белгілі бір түжырым жасауына көмектесуі тиіс. Әңгімелесу оқушылардың ойлауын ынталандырып, оларды алға қойған міндетгерді шешуге үмтылдырады. Дайындығы жогары сыныптарда оқушылар жинақтауды ез беттерінше жүргізе алады. Ал, дайьіндығы темен сьшьштарда мүғалімнің өзі қысқаша қорьпынды жасап, баға қояды.

Сабақ барысында оқушылардың өзара сүрак, қою төсілі де қолданылуы мүмкін. Ол үшін мүғалім тақырып бойынша сүрақтар мен тапсырмалар түзуге үй тапсырмасын береді. Сабақ қарсаңьшда ол сүрақтар мен талсырмалар тексеріліп, түзетіледі. Сүрақ беруші оқушы оның жауабын өзі білуі тиіс, өйтпесе жауапты түзетіп, бағалай алмайды. Сабақта жақсы дайындалған бір немесе бірнеше • оқушы тақтаға шақырылады (одарға ойлануға біршама уақыт беріледі). Мүгалім атаған оқушылар кезегімен сүрақ қояды. Сол кезегімен жауап беріледі. Тақтадағы бір оқушы жауап берсе, екінші оқушы жаңа сүраққа дайындалып түрады. Бүндай езара сүрақ беру жарысын екі оқушының арасында немесе бүкіл сынып оқушыларын қатыстырып өткізуге болады.

• сабактың басын үйымдастыр

- оқушыларға сабақтың тақырыбын және оның алдында тұрған міндеттерді айту;

• іскерлікті қалыптастыруға керекті жаңа білімдерді оқып-үйрену;

• біліктілікті бірнеше рет үйрету, жаттықтыру, үлгілер бойынша жүмыс істету;

• білімді және біліктілікті шығармаіпылықпен қолдану;

• дағдыларды бекіту үшін жаттығулар беру;

• үйге тапсырма;

• оқушылардың жүмыстарына баға беру және сабақты қорытындалау.

Білім, іскерлік және дағдыларды дамыту сабақтарының құрылымы.

• оқу жұмысының маңсатын оңушыларға хабарлау;

• оқушылардың тапсырманы орындауға керекті білім, іскерлік, дағдыларын естеріне түсіріп қолдануы;

• оқушылардың түрлі тапсырмалар мен жаттығуларды орындауы;

• олардың орындаған жүмыстарын тексеру;

• қателерді талдау және оларды түзету;

• қажет жағдайда үйге тапсырма беру;

Қайталау сабағы. Бүл сабақтардың максаты - оқушылардын, білімдерін еске түсіру және кеңейту.

• ұйымдастыру бөлімі;

• білімдік, төрбиелік, дамыту міндеттерін қою;

• негізгі үғымдарды, онымен байланысты біліктілік, дағдыларды (тәжірибелік және аңыл-ой) ңайталау үшін үйге берілген тапсырманы тексеру. Келесі сабақтарда қайталанатын материалдарды анықтау, оларды үйге беру; • тексерудің нәтижесін шығару, сабақ үстіндегі оқу жұмысының нәтижелерін тексеру;

• үйге тапсырма.

Іскерлік және дағдыларды қалыптастыру сабағының құрылымы:

• сабақтың мақсатын ңою;

• жаңа іскерлік, дағдыларға керекті бүрынғы іскерлік, дағдыларды қайталау;

• бүрынғы іскерлік, дағдыларды тексеру үшін оқушыларға тапсырма беру;

• жаңа іскерлікпен таныстыру, жасап көрсету;

• жаңа іскерлікті меңгеру үшін оңушыларға түрлі жаттығулар жасату;

• іскерлікті шыңдап, бекіту үшін жаттықтыру жүмыстарын жүргізу;

• үлгі, алгоритмге, нүсқау бойынша машықтану;

• іскерлік пен дағдыны үқсас жағдайларда қолдануға жаттығу;

• шығармашылық жаттығулары;

• сабақтың қорытындысы;

• үйге тапсырма.

Қазіргі кезде білім беру үрдісінде оқу іс-әрекетінің жаңа түрлері , дәстүрлі емес сабақтар қолданылуда.

Дәстүрлі емес сабақтар – арнайы құрылымы жоқ сабақтар. арқылы педагогикалық ойлардың дамуын, мектептегі демократияландыру бағыттарын анықтауға болады. Дәстүрлі емес сабақтарлдың көптеген типтері , түрлері, өзіндік мақсаты, міндеті, әдістемесі болады. Олар оқушының қызығушылығы мен еріктеріне сай құрылады. Осындай сабақтар арқылы оқушы танымын жаңаша ашып, тұлғалық дамуын қалыптастыруға , ой –толғамдарын ашу , ізденістерін дамыту шараларын да дәстүрлі емес сабақтар арқылы жүргізуге болады.

Дәстүрлі емес сабақтар қайталау, қорытындылауға арналған тренингтер, оқу процесін бақылау сабағы, кіші мектеп оқушыларының дамуын диагностикалау , балалардың логикалық ойлауын дамытуға арналған сабақтар т.б. Дәстүрлі емес сабақтардың мағынасы мынада :

А) Оқушылардың таным белсенділігін көтеру . Оқу сабақтарына қызығушылығын арттыру.

Б) Оқушылардың белсенділігін, шығармашалығын дамыту.

В) Оқушының үнемі ізденуіне жол беріп , шығармашылық әрекетін қалыптастыру.

Г) Оқушылардың шаршауын болдырмай, оқу –тәрбие үрдісінде оларға қолайлы жағдай жасау.

Д) Іскерлік дағдыларының қалыптасуына жағдай жасау, саналылық ұстамының талаптарына сай, білімге деген саналы көзқарасты дамыту, қабілеттерін ашу.

Дәстүрлі емес сабақтың түрін әртүрлі мақсаттарға орай таңдап алады: Оқушылардың жас ерекшеліктеріне,оқушылардың дайындық дәрежесіне, дүниетанымына, жеке психологиялық ерекшеліктеіне т.б.

Дәстүрлі емес сабақтардың әдістері соңғы шығармашылық ізденістен туындаған дәстүрден тыс әдіс-тәсілдердің жүйелі бірлігі, жоғары белсенділікті туғызу әдістері болып табылады.

Мысалы : Тірілген туынды, көңіл-күйді көшіру, ұстап тану, ауада сурет салу, ауызша сурет салу әдістері оқушылардың бойында шығармашылық ізденіске деген құштарлықты арттырып, өзіндік бейне , өзіндік іс-әрекет жобасын құруға мүмкіндік жасайды. Дәстүрлі емес сабақтардың мынандай түрлері бар : ойын- семинар, не?қайда? қашан? , брейн-ринг, ғасыр лидері ,ойындар мерекесі, логикалық марафон, тренингтер т.б.Дәстүрлі емес сабақтардың 45 тен астам түрлері бар: КВН сабағы. Ойын сабағы, сот сабағы, дебат сабағы, блок сабағы, ертегі сабақ, театрланған сабақ т.б.

1. 
   Қазақстан тарихы сабағы, оны ұйымдастыру ерекшеліктері қандай?
   
2. 
   Қазақстан тарихы сабағына қандай талаптар қойылады?
   
3. 
   Қазақстан тарихы сабағыиың типтеріне сипаттама беріңіздер
   
4. 
   Қазақстан тарихын оқытудыц дәстүрлі емес түрлеріне сипаттама беріңіздер
   
5. 
   Сот сабағының жоспарын құрастырыңыздар.
   

Семинар студенттермен жұмыс істеудің дәстүрлі формасы, студенттердің кәсіби біліктілігі мен дағдыларын дамытып, дерек көздерін жеткілікті меңгеруге мұмкіндік туғызады. Ұсынылып отырған сабақтардың тақырыбы мен мазмұны білім стандартына сай келеді.

• 
  Пән бойынша лекцияларда алған білімдерін бекіту, тереңдету және кеңейту
  
• 
  Теориялық материалды тереңдетіп оқыту, пән бойынша алған білімдерді жүйелеу
  
• 
  Тұрлі тарихи деректерді саралай отырып жалпы теориялық білімді нақтылай тусу
  
• 
  Сту денттердің тархи әдістермен , ғылыми мақалалармен өздігімен жұмыс істеу қабілеттерін қалыптастыру , көпшілік алдында сөйлеу, өз көзқарастарын қорғау, дағдылары қалыптасады
  

№ 1 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат.

Білім беруді анықтайтын құжаттарға: білім стандарты, оқу жоспары, оқу бағдарламалары, оқулықтар жатады. Оқу үрдісін ұйымдастыратын әрбір оқытушы аталған құжаттармен жұмыс істей алуы керек. Себебі олар білім алудың негізгі құралдары болып табылады.

3. 
   Тарих пәндері бойынша білім беру стандартының мазмұнымен танысу.
   
4. 
   Стандарт бойынша оқушылардың Қазақстан тарихы бойынша және Әлем тарихы бойынша білім-білік дағдыларын жазу.
   
5. 
   Пән бойынша типтік оқу, оқу жұмыс бағдарламаларымен танысу, тәжірибеде қолдану.
   

11. 
    Қазақстан Республикасы Білім беру Заңы. А., 2007ж.
    
12. 
    Қазақстан Республикасы білім беру концепциясы.
    
13. 
    ҚР Жалпыға міндетті білім беру стандарты. А., 2000.
    
14. 
    Қазақстан тарихы пәні бойынша типтік бағдарлама. А., 2006.
    
15. 
    Әлем тарихы бойынша типтік бағдарлама. А.,2006.
    

№ 2 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат.

Оқытудың ойындық формасына кіретін әдістерге – ролдік ойындар, конкурстар, жарыстар, тренингтер, интеллектуалдық шолулар, брейн – ринг т.б. іс-шаруалар өз кезегінде оқушылардың осы пәнге деген ынтасын арттырары сөзсіз. Қолданылатын ойын атауларын тізбелесек, олар: «Тарихи шынжыр», «саяхат», «Жас деректанушы», «ХХІ ғасыр көшбасшысы», «Проблемалық полемика», «Тестік конкурс», «Тарихи сахналық қойылымдар», т.б.

2. 
   Тарих пәні бойынша сабақта ойын түрлерін қолдану әдістемесін көрсету:
   

• 
  іскер ойын;
  
• 
  рөлді ойын;
  
• 
  дебат;
  
• 
  танымдық-шығармашылық ойындар;
  
• 
  дамыта-оқыту ойындары т.б./
  

1. 
   Б. Әбділғұловп «Қазақстан тарихын оқытудың кейбір мәселелері», ||Қазақ тарихы №2, 2005ж.
   
2. 
   А. Қайдарова «Инновациялық тәжірибе ерекшеліктері», ||Қазақстан мектебі №1, 2005ж.
   
3. 
   Батталханова Е. «Инновациялық іс-әрекетке мұғалім даярлау жолдары», ||Қазақстан мектебі №3, 2002ж.
   
4. 
   Әбділғұлова Б. «Қазақстан тарихы сабақтарындағы танымдық тапсырмалар», ||Білім берудегі менеджмент №1, 2002ж.
   

№ 3,4 Іс-тәжірибе сабағы. 2 сағат.

Әдістемелік нұсқау:

• 
  Білім берудің жаңа талаптарына сай тарих сабақтарын дидактикалық-көрнекілік жағынан қамтамасыз ету ерекшеліктерін анықтау.
  
• 
  Дидактикалық – көрнекі құралдардың қызметімен таныстыру.
  
• 
  Олармен жұмыс істеу жолдарын көрсету.
  
• 
  Оқу үрдісін ұйымдастыру барысында оларды басшылыққа алу міндеттілігін түсіндіру.
  
• 
  тарих сабақтарын дидактикалық-көрнекілік жағынан қамтамасыз ету, жабдықтау жолдарымен таныстыру, көрсету.
  
• 
  Дидактикалық-көрнекі құралдардың маңызына тоқталу.
  

5. 
   Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану әдістемесін меңгеру.
   
6. 
   Тарих кітаптарындағы иллюстарциямен жұмыс істеу тәсілдері.
   
7. 
   "Картаны оқу" шеберлігі картамен жұмыс істеу методикасы.
   
8. 
   Өз қолдарымен түрлі көрнекіліктер жасау.
   

Студенттердің жұмыс түрлері:

4. 
   Техникалық құралдарды тарих сабағында қолдану әдістемесін меңгеру.
   
5. 
   Тарихты оқытуда компьютерлік техниканы пайдалану жолын меңгеру.
   
6. 
   Электрондық оқулықтар, Он-лайн жүйесін оқу үрдісіне енгізу мәселелері.
   

1. 
   Короткова М.В. Наглядность на уроках истории. М.,2000.
   
2. 
   Штейнберг В.Э. « Семантические фракталы Штейнберга» для технологий обучения.// Школьные технологии, 2002, №1, стр. 204.
   
3. 
   Дмитриев А.Е., Дмитриев Ю.А. Тренинговые и контрольные занятия по дидактике. – М.: Флинта: Наука, 1998.
   
4. 
   Төлебаева Т. Тарихи білім беру – жаңа кезеңде. ||Қазақ тарихы №4, 1995ж.
   
5. 
   Тұрлығұл Т. «Тарихи таным және тәрбие», ||Қазақ тарихы №3, 2002ж.
   
6. 
   Әзішбаева Г. «Тарих сабағын жетілдірудің кейбір жолдары», ||Қазақ тарихы №2, 2003ж.
   

№ 5 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат.

16. 
    Тарих сабақтарында тарихи мәліметтер мен құжаттарды пайдалану.
    

1.Тарихи құжаттар мен мәліметтерді зерттеу методикасын меңгеру..

2.Мәліметті конспектілеу. Тарихи мәліметтердің сипаты: авторы, жасалу уақыты, жанры, негізгі идеялары, тақырыптары мен көркемдік ерекшеліктерін анықтау.

3.Тарихи мәліметтермен, құжаттармен жұмыс істеу оқушылардың зерттеушілік дағдысын калыптастырып, анализдеуге (сараптауға) үйретеді, ойлау қабілетін жетілдіру.

1. 
   Төлебаева Т. Тарихи білім беру – жаңа кезеңде. ||Қазақ тарихы №4, 1995ж.
   
2. 
   Тұрлығұл Т. «Тарихи таным және тәрбие», ||Қазақ тарихы №3, 2002ж.
   
3. 
   Тұрсын Хазретәлі. Тарихты оқыту әдістемесі. Оқулық.
   

№ 6 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат.

Студенттердің жұмыс түрлері:

1. Тақырыптық сабақты жоспарлау.

2. Сабақтың жұмыс жоспары мен оның негізгі компоненттері.

3. Тарих сабағының дидатикалық жабдықтары.

2. 
   Сабақ жоспарларын әзірлеу:
   
   • 
     Мұғалім баяндаған жаңа материалды түсіну сабақтары.
     
   • 
     Дағды мен шеберлікті қалыптастыру білімділікті тексеру сабақтары. Жалпылама немесе қайталама- жалпылау сабақтары.
     
   • 
     Білімділік пен шеберлікті тексеру сабақтары.
     
   • 
     Семинар сабақтар.
     
   • 
     Ықпалдастық сабақтар т.б.
     

1. 
   Короткова М.В., М.Т. Студеникин. Методика обучения истории в схемах, таблицах, описаниях. М.,1999.
   
2. 
   Актуальные вопросы методики обучения истории в среднй школе./ под ред. А.Г. Колоскова . М.,1984.
   
3. 
   Дайри Н.Г. Как подготовить урок истории? М.,1969.
   

№ 7 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат.

1. 
   Адамбасынов К. «Разработки уроков по инновационным технологиям», ||История Казахстана №1, 2004г.
   
2. 
   Нысанбаева Н. «Тарих сабағаындағы әңгімелесу методы», ||Қазақ тарихы № 9, 1991ж.
   
3. 
   Г. Сайшыбаева «Модульдік сабақ», ||Бастауыш мектеп №5, 2005ж.
   
4. 
   Әбілдаев Е. Педагогикалық практиканың рөлі. ||Қазақстан мектебі №11,№12 2005ж
   
5. 
   Т. Қариева «Жаңашылдық керек», ||Қазақстан мектебі №12. 2003ж.
   
6. 
   Ғ.Кертаева «Дамыта оқыту идеясын жүзеге асыру», ||Қазақстан мектебі №6, 2002ж.
   

№ 8 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат.

4. 
   Антикалық және ежелгі дүние тарихын оқытудың ерекшеліктері.
   

Студенттердің жұмыс түрлері.

1. Студенттердің таңдауы бойынша төмендегі ұсынылған тақырыптар бойынша оқу әдістемесін құру:

Алғашқы деректі қолдану. Эгей әлемінің пайда болуы мен құлауы, крит, треон және микен мәдениетінің гүлдену кезеңі, полистер әлемі мен оның күйреуі, эллиндік дөуірдегі Жерорта теңізі. Ұлы Рим державасының қалыптасуы, рим республикасының дағдырысы мен құлауы, принципат дөуіріндегі императорлық Рим, 3-ші ғасыр дағдарысы мен доминат кезеңі. Классикалық Рим қүқықтары. Императорлық Рим архитектурасы.

3. 
   Тәрбиелеу мақсаттарында ежелгі Рим кейіпкерлерін үлгі ретінде пайдалану.
   

1. 
   Төлебаев Т., Құсайынова Р., Дәкенов М.Ежелгі дүние тарихы. Жалпы білім беретін орта мектептің 5,6 сыныптарын арналған оқулық. А., 2006.
   
2. 
   Андюсев Б.Е. История древнего мира. Материалы к учебному курсу: опорные конспекты. //История. 1996г. № 31. с. 8-13.
   
3. 
   Андюсев Б.Е. Оппорные конспекты по истории древнего мира.: 5 кл. Пособие для учителя. М.: Гум. Изд. Центр ВЛАДОС, 1999 г.
   
4. 
   Аппарович Н.И., Борзова Л.Г., Драхлер А.Б. Из рабочей тетради по истории древнего мира. //История. 1997 г. № 39 с-6.
   

№ 9 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат.

5. 
   Орта ғасырлар тарихын оқыту ерекшеліктері.
   

Жоспар:

Ерте ортағасыр, ортағасырлық гүлдену кезеңі. Орталықтанған мемлекеттердің пайда болуы. Орталық Еуропадағы феодалдық күйреу. Батыс Еаропа мәдениеті. Ұлы географиялық ашулар және отарлық шапқыншылық. Еуропа елдерінің кейінгі ортағасыр тарихы. Еуропа елдерінің экономикалық , әлеуметтік және моделі дамуындағы түбегейлі өзгерістер, ерте капиталистік қатынастардың пайда болуы. Англия, Германия, Франция мемлекеттік құрылымындағы түбегейлі озгерістер. Реформация, контрреформация, қайта өрлеу сияқты жалпы еуропалық процестер. Еуропалық және Азиялық аймақтардағы экономикалық жөне саяси дамуға географиялық және климаттық ерешеліктердің ықпалы.

1. Орта ғасырлар тарихы. Жалпы білім беретін орта мектептің 7-8 сыныптарын арналған оқулық. А., 2006.

Мектепте және орта арнаулы оқу орындарында Қазақстан тарихын оқыту әдістемесін меңгеру, оны тәжірибеде қолдану.

Қазіргі білім беру ордаларындағы Қазақстан тарихының оқытылуы, әдістемелік жағынан қамтамассыз етілуі, БҰТ-ке Қазақстан тарихы пәні бойынша дайындық мәселесі туралы студенттердің білімдерін тексеру.

1. 
   Дүйсембінова Райфа «Жаңашылдық талапыныстары», ||Қазақстан мектебі №7. 2002ж.
   
2. 
   Г.Жақыпбекова «Оқыту үрдісінің кейбір мәселелері», ||Қазақстан мектебі №10, 2003ж.
   
3. 
   Батталханова Е. «Инновациялық іс-әрекетке мұғалім даярлау жолдары», ||Қазақстан мектебі №3, 2002ж.
   
4. 
   Т. Тұрлығұл «Жаңа оқу жылындағы жаңашыл қандай?», ||Қазақ тарихы №3, 2005ж.
   
5. 
   Жусанбаева Г. «Траих пәнін оқыту сапасы» ||Қазақ тарихы №4, 2005 ж.
   

Іс-әрекет түрлері:

1. 
   Тақырып бойынша қалалық өлкетану мұражайына саяхат ұйымдастыру әдістемелік- жоспарын әзірлеу.
   

1. Қазақстанның орта ғасырлар тарихы. Жалпы білім беретін орта мектептің 7-8 сыныптарын арналған оқулық. А., 2006.

№ 13 Іс-тәжірибе. 1 сағат.

Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихын оқытудың ерекшеліктері.

Іс-тәжірибе сабағының мақсаты: Студенттерге Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихын оқыту оқыту әдістемесін меңгерту.

Әдістемелік нұсқау: 9,10,11 сыныптардың Қазақстанның орта ғасырлар тарихы оқулығы бойынша оқу материалымен және жұмыс дәптерлерінің мазмұнымен танысу, пән бойынша оқу-әдістемелік жұмыстарды өз таңдаулары бойынша ұйымдастыру.

Жоспар:

1. Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихы. Жалпы білім беретін орта мектептің 9,10,11 сыныптарын арналған оқулық. А., 2006.

№ 14.Іс-тәжірибе. 1 сағат.

Кино-фото құжаттарын, кезеңдік баспа материалдарын пайдалану.

Іс-тәжірибе сабағының мақсаты: Студенттерге Қазақстан тарихы бойынша кино-фото құжаттарын, кезеңдік баспа материалдарын пайдалану жолдарын және әдістемесін меңгерту. оқыту әдістемесін меңгерту.

Әдістемелік нұсқау: Отандық тарихқа байланысты сабақта кино-видео қолдану және фото құжаттарын қолдану дағдыларын қалыптастыру, әдістемелк көмек беру.

Жоспар:

4. 
   Сабақтың құрылымын анықтау, соған сәйкес сабақ барысында тарихи киноны қолдану.
   
5. 
   Сабақтың құрылымын анықтау, соған сәйкес сабақ барысында фото құжаттарын қолдану әдістемесі.
   
6. 
   Сабақтың құрылымын анықтау, соған сәйкес сабақ барысында баспа материалдарын пайдалану әдістемесі.
   

1. 
   Ж.Сардарова «Жаңа ақпараттық технолгияның шығармашылық қабілет дамытудағы рөлі», || Қазақстан мектебі №5, 2003ж.
   
2. 
   Т. Тұрлығұл «Жаңа педагогикалық ақпараттық технологияларға бет -бұрсақ», ||Қазақ тарихы №4, 2003ж.
   
3. 
   39. Б. Әбділғұловп «Қазақстан тарихын оқытудың кейбір мәселелері», ||Қазақ тарихы №2, 2005ж.
   
4. 
   40. А. Қайдарова «Инновациялық тәжірибе ерекшеліктері», ||Қазақстан мектебі №1, 2005ж.
   

• 
  «Модульдік оқыту технологиясы
  
• 
  «Оқытудың проблемалық технологиясы»
  
• 
  Тақырып: «Ойын технологиясы»
  
• 
  «Дебат технологиясы»
  
• 
  «Тірек-сызбалар арқылы оқыту технологиясы»
  
• 
  «Сын тұрғысынан ойлау технологиясы»
  

1. 
   В.П. Бесполько «Слагаемые педагогической технологий», М-1989 г.
   
2. 
   Н.Р. Юсуфбекова «Общие основы педагогической инноватики» М-1991.
   
3. 
   В.Монохов «Проектирование и внедрение новых технологий обучения» М-1990 г.
   
4. 
   М.В.Кларин «Педагогическая технология в учебном процессе», М-1989.
   
5. 
   Байғазиева Гүлнұр «Педагогикалық технологияларды меңгеру- міндет» |Қазақстан мектебі №1, 2006ж|.
   
6. 
   Мусина Сапура “Оқыту технологияларын енгізу жлдары”, Қазақстан мектебі №86 2002ж|.
   
7. 
   Бұзаубақова Клара «Жаңа педагогикалық технолиялар», ||Қазақстан мектебі №4, 2005 ж.
   
8. 
   Қажығалиева Ажар «Модулмен оқытуды ұйымдастыру», ||Қазақсьан мектебі №26 2006ж
   
9. 
   Құрмансейтова Г. «Жаңа технологияны жандандыру жолында», ||Қазақ тарихы №56 2004ж..
   

1. 
   Әдістемелік нұсқау: Білім беруді анықтайтын құжаттарға: Қазақстан Республикасының Конституциясы;Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы, білім стандарты, оқу жоспары, оқу бағдарламалары, оқулықтар жатады. Оқу үрдісін ұйымдастыратын әрбір оқытушы аталған құжаттармен жұмыс істей алуы керек. Себебі олар білім алудың негізгі құралдары болып табылады. Қазақстан Республикасы президентінің жаңа ғасыр- жаңа ұрпақ тәрбиелеудегі ой түйіндері, «Жаңа әлемдегі- жаңа Қазақстан» негізгі басымдықтар, білім берудегі мәселелер туралы ой толғаныс, пікір білдіру.
   

1. 
   Қазақстан Республикасының Конституциясы.А.,2004.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының « Білім туралы Заңы»
   
4. 
   Типтік оқу бағдарламалары.(2002 ж.)
   
5. 
   Оқу-жұмыс жоспары.
   
6. 
   Оқу-жұмыс бағдарламалары
   
7. 
   Пән оқулықтары.
   
8. 
   Семушина Л.Т. Ярошенко П.Г. Содержание и технологии обучения в средних специальных учебных заведениях. М., 2001 г.