қазақтар 17 млн десятина жерінен айрылды

XIX ғасырдың екінші жартысы - XX ғасырдың басында Қазақстанның әлеуметтік-

экономикалық  және  саяси  дамуында  болған  өзгерістер  қазақ  халқының  рухани  өміріне 

терең әсер етті. 

Жалпы  Қазақстан  еңбекшілерінің  саяси  оянуына,  өлкедегі  отаршылдық  езгіге, 

әлеуметтік  теңсіздік  пен  қанаудың  басқа  да  түрлеріне  қарсы  ұлт-азаттық,  жұмысшылар 

мен шаруалардың бостандығы жолындағы қозғалыстардың ерекше серпін алуына, әрине, 

патшалық  Ресейдегі  1905-1907  жылдарда  өткен  тұңғыш  буржуазиялық-демократиялық 

революцияның ықпалы зор болды. Біріншіден, өлкенің экономикалық және саяси дамуы 

дәрежесінің  салдарынан  жұмысшы  қозғалысы  өрістеді.  Екіншіден,  оған  өнеркәсіп  пен 

қала  жұмысшылары  қатысты.  Үшіншіден,  аграрлық  қозғалыстар  негізінен,  қазақ 

ауылдарының, қоныс аударған деревнялардың, еңбеккерлер топтарының іс-әрекеттерінен 

көрінді.  Төртіншіден,  ұлт  зиялылары  қоғамдық-саяси  жұмысқа  белсене  араласып,  ұлт-

азаттық қозғалысты жаңа сатыға көтерді. 

XX  ғасырдың  басында  Қазақстан  қалаларында  жасырын  билікке,  яғни  патша 

үкіметіне  қарсы  жасырын  құпия  ұйымдар  пайда  болды.  1896  жылы  Атбасарда  жасырын 

марксистік  ұйым  құрыла  бастады.  1902  жылы  Орынборда  тұңғыш  маркстік  құпия 

ұйымның  бірі  құрылды.  Отарлық  ұлт  аудандарының  «ұйқыдан  оянуына»  негіз  болған 

оқиға-1905 жылғы «Қанды жексенбі» (9 қаңтар, Петербург оқиғасы) болды. 

Ресейдегі  революциялық  процестердің  жалпы  барысымен  тығыз  байланысты 

қазақстан  жұмысшыларының  бірқатар  саяси  және  экономикалық  толқуларыболып  өтті. 

Оларға  1905  жылдың  желтоқсанында  Успенск  мыс  руднигіндегі,  1907  жылдың  маусым 

айында  Спасск  мыс  қорыту  зауытындағы,  Қарағанды  кендері  мен  Успенск  руднигіндегі 

басқа ереуілдерді жатқызуға болады. 

Ресей  империясындағы  1905  жылғы  қалыптасқан  саяси  ахуал  қазақ  халқының 

азаттық  қозғалысының  жаңа  сатыға  көтерілу  кезеңін  бастап  берді.1905  жылғы  саяси 

оқиғалар  туралы  алғашқы  хабарлар  қазақ  даласына  жетісімен,  Ә.Бөкейханов:«бүкіл  дала 

саясат  аясына  тартылып,  азаттық  үшін  қозғалыс  тасқыны  құрсауына  енді»  деп  жазған 

болатын. 

Еңбекшілердің  саяси  көзқарасының  өсуіне  Бүкілресейлік  қазан  саяси  ереуілі 

ерекше  әсер  етті.  1905  жылы  ақпанда  Түркістанда,  Перовскіде,  Жосалыда,  Шалқарда 

алғашқы қарсылықтар болып өтті. 

1905  жылғы  мамырда  Верныйда,  Перовскіде,  Қостанайда  еңбекшілердің  бірлігін 

қуаттаттын  саяси  ереуілдер  өткізілді.  Қарқаралыдағы  қарсылық  жиынына  Міржақып 

Дулатұлы  белсене  қатысты.  Перовскіде  (Қызылордада),  Қостанайда,  Оралда,  Успен 

кенішінде  стачкалық  комитеттер  құрылды.  1905  жылғы  17  қазандағы  «Мемлекеттік 

жүктеу 374,13 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: