Шошқаның ас қорыту ерскшеліктері

Дәнді азықтар құнарлығы мен қоректілігі жағынан ең құнды азық болып саналады. Олар протеиндік қоректілігі басым бұршақ тұқымдастар, энергетикалық қоректілдігі басым астық тұқымдастар дәніне бөлінеді.Мал азығына пайдаланылатын негізгі астық тұқымдастарға арпа, жүгері, бидай, сулы, қара бидай, тары, сорго жатады, 12 пайыздық, ылғалдылықта олардың құрамында 9-13 пайыз протеин 1,5-2,0 пайыз май, 2-3 пайыз клетчатка , 65 пайыз крахмал, 2-3 пайыз күл (оның 15 пайызы фосфордан, 3 пайызы кальцийден тұрады) болады. Органикалық заттары 70-90 пайызға қорытылады. Арпа дәні — 11,0 пайыз пшикі протеин, 1,6 пайыз май, 3,8 пайыз клетчатка бар. Суда және тұз ерітіндісінде 45-50 пайыз еритін протеиннің амин кышқылдық құрамы жақсы, 1 кг 5,5 лизин, 1,7 г триптофан, 2 г метионин, 1,9 г цистин болады. Е мен В витаминдеріне бай. Осындай жеңіл қорытылатын диеталық азык болғандықтан арпа дәнімен малға беретін жемнің 30-40 пайызын құрастыруға болады. Оны бордақылаудағы шошқа және мегежін, төл азықтандыруға кеңінен қолданады.Арпа - шошканың барлық; түрлерінің радионының негізі болып табылады. Белокты витаминді - минералды қоспалармен бірге пайдаланғанда ете жоғары інім алуға болады. Арпаның протеині ете құнды, барлық; аминқышқылдар бар деп есептелінеді. Етті бағытгағы бордақылау негізіндеде арпаның мөлшері 70 пайызға дейін жетеді. Арпаны берер алдында майдалап електен өткізеді. Ол қоректік заттардың жақсы қорытылуына байланысты қатты әсерін тигізеді. Жүгері дәні — ең құнарлы жем. Дәмді болғандықган барлық, мал сүйсініп жейді. Құрамында 9-10 пайыз шикі (6-7 пайыз қорытылатын) протеин, 2-5 клетчатка, 4-9 пайыз май: 70 пайыз крахмал бар.

Бір ұядағы торай салмағы 0,7-2 кг дейін ауытқиды, бірақ құнды қоректік заттармен азықтандырып, күтіп - бағу жағдайы жасалынса, олардың қаркынды өсуі біте-бірте теңеленеді. Шошка шаруашылығы мамандарында мынандай ойлар бар, яғни тірілей салмағы төмен торайлар туғаннан соң өліп калады, себебі олар физиологиялық, ауытқуымен туады деген.Әрине бұл ой теріс деп есептеліеді. Себебі торайлар салмағы 0,8 кг-нан төмен болғанының өзіде ағзның бүкіл жүйесі біркелкі істейді, тек бұлшық еттері дамымайды. Үлкен күнделікті ет өндіретін кешендерде торайлардың әртүрлі салмақпен тууы, еңбек шығьнын көбейіп, біркелкі торайлар ұясын жасауды қиындатады. Олардың біркелкі өсуі кейін этаптарда сақталынады. Сондыктан, ұяны теңестаруге көп көңіл бөлген жөн, себебі бұл бөліп мегежіннің ең керемет қасиеті көптөлділіктің биологиялық ерекшеліктері мыналар болып табылады. Буаздылықтың оныншы күнде буаз аналықтардың қанының сарысуында альбумин құрамының көбеюі (Л.А. Ильченконың — 1966ж). Американ зерттеушілері Д. Целлер мен Н.Хэбуер аналық, шошқаның көптөлділік орташа былай болатынын анықтаған: ұсақ 5-6 торайлы, орташа 6-7 торайлы, ірі 7-8 торайлы. Тұқымның ірі болуы өнімділіктің басқа бір көрсеткіші және ол торайдың туған кезіндегі салмағымен анықталады.

Көптеген жұқпалы аурулар зоогигиеналық, яғни малдар мен адамдарға ортақ және де бірінен - біріне жұқпалы болып келетінін ескерсек, «медицина адамды емдесе ветеринария бүкіл адамзатты емдейді» деген сөзді ескеріп, малдарға да адамдар секілді шын көңіл аударып карау, оларға зең қою керек екенін ескерген жөн, яғни сол қағиданың растығына көзімізді жеткізуіміз керек. Мал шаруашылығында өнім алған кезде өнімдері таза да сапалы болуы керек. Себебі өнімдері таза болмаса, адамдардың денсаулығын еш сақтау мүмкін емес. Мүны әсіресе сыртқы орта шамадан тыс ластанып, экологиялық жүйелердің табиғи теңдігі бұзылып, табиғи және агроөндірістік биогеоценоздардағы биохимиялық коректік тізбектер бүтіндігінің сақталуы қиын бүгінгі күндерде ерекше ескеру қажет.

Қабандарға қажеттін рацион жемшөп мөлшері, қыс айларында қабандар рационында 2,5-3,5 кг жем болу керек.Олар негізінен астық тұкымдастардан, күнбағыс сығындысы не шроттан, сонымен қатар аздап ылғалды азықтан (2-3 кг) жэне 0,3-0,5 кг шен ұнтағынан тұрады.Жазда қабандар жеммен қоса көк балаусаны әсіресе жоңышқа, эспарцет, бұршақты емін еркін жәй алуы керек не жайлымға шығарылады.

Бордакылау технологиясы, жемдеу деңгейі мен тенгермеліс жасы, тұқымы және т.б. Шошқаларды бордақылау іс жүзінде барлық категориялардағы шаруашылықтарда еткізіледі. Ол жемдеу нормасына, рациоидардың теңгермеліне және жемнің жеке түрлерінің қатынасына негізделуі тиіс.Шошқаларды бордақылау екі көрсеткіш бойынша жіктеледі: тірілей салмақ,өсімінің қарқындылығы, бордақылаудың соңғы нәтижесі біздің елде
бордақылаудың   негізгі       түрлері   мыналар:   еттік,   арнайы   және   семіздік кондициясына дейін бордақылау.

Ет үшін бордақылау. Етке арналған категорияға тірілей салмағы 60-130 килограмға дейін 6-7 қабырғалар аумағындағы шоқтықтың қыртыс майының қалыңдығы 1,5-4 см бордақыланған шопшқаның жас төлі жаткызылады. Етке арналған шошқаның тұлғасы барынша жұмырланған және сан еті жетілген болуы керек. Бордақылаудың қарқындылығы көбінесе келіп түскен жас төлдерге байланысты.Бордакылауға арналған енесінен айырылған жас төлдің салмағы 16 килограммы кем болмауы, 4 айлығына қарай 38-40 кг болуы қажет. Мұндай жас төл бордақылаудың 115-120 күнінде орташа тәуліктік өсімі 600-650 г болғанда, 7-8 айлығында 1 кг өсіміне 4,5-5 азыктың өлшем жұмсай отырып, 110-115 килогармға дейін жетеді. Ет үшін бордақылау екі кезекте; 3,5 айлғында алдын ала және бордақылауды токтатқанға дейін ақырғы рет өткізіледі. Дайындау кезеңінде рационда 1 азыктық өлшемге кем дегенде 120 г қорытылатын протеин болған жағдайда рационның 10 проценткке дейін балауса және көлемдік азық, енгізеді. Соңғы кезеңде 1 азықтық өлшемге кем дегенде 110 г қорытылатын протеин болған жағдайда рационға 90 процентке дейін 1 топтық шоғырланған жемін беру арта түседі. Арнайы бордакылау (қақтаған етке арнап бордақылау). Қақтаған ет дегеніміз - әдейі бөлініп, омыртқа жотасы мен жауырыны алынып тасталған және ерекше әдіспен түздалған жас шошқа еті тірілей салмағы 20-25 кг 2-2,5 айлық торай арнайы бордақылауға қойылады. Стандартқа сәйкес сойылған шошқаларға марқа торайларды қақтаған етке бордақылау 8 айлықтан артқан тақта шошқаның