Тақырыбы: Қазіргі мектептердегі педагог-психологты

Білім беру саласындағы педагог-психолог жоғары білімді, білікті сенатқа ие, еңбекақысы, зейнет кепілдігі мен кезекті демалысы бар, кәсіби құқықтар мен кепілдіктерге ие, нақты білім мекемесінің маманы болып табылады: балабақша, кәсіби, орта білім беретін мектептер, балалар үйі, интернаттар, түзету ұйымдары, аудандық, қалалық, облыстық, аймақтық білім беру психологиялық орталықтары.

Әр түрлі саладағы, аудандық, қалалық, аймақтық білім беру психология орталықтарындағы білім мекемелерінің психологиялық қызымет көрсету саласы қызыметкері ретінде, психологиялық жоғары білімі бар, арнайы курстарда қайта даярлаудан өткен, тұрғылықты жердің әлеуметтік- мәдени, этноерекшелігін толық білетін жоғары білімді мамандар жұмыс істей алады. Әр білім беру мекемесінде кемінде бір психолог қызымет етеді. Егер оқушылар 300-ден көп болса, онда жүктемесі артады. Мүмкіндіктері шектелген балалармен жұмыс істеу мекемелерінде 80 адамға бір педагог-психолог тағайындалып, кемістіктің күрделілігіне байланысты балалар саны азайтылады.

Жұмыс бағытын таңдау, әр түрлі жұмыс түрлерінің сәйкестігі білім мекемесінің қажеттіліктерімен және штаттық және штаттан тыс педагог- Жұмысты жоғары сапада, тиімді атқару үшін ыңғайлы жағдай жасалуы тиіс.

психологтар санымен анықталады

Біз зерттеуімізге нысана етіп алған,оқушылардың психологиялық даму ерекшеліктері мәселесін зерттей келе төмендегідей қорытындыға келдік:

философиялық, психологиялық, педагогикалық еңбектерге сүйене отырып, студенттердің педагогикалық-психологиялық даму ерекшеліктерінің мәні мен оның қазіргі кезеңдегі орнын айқындап, онықалыптастырудың мүмкіндіктерді анықтадық;

Оқушылардың педагогикалық-психологиялық даму ерекшеліктерін шет елдік ғалымдардан Н.В. Кузьмина [6], Ю.Н. Кулютк, А.А. Реан, Е.И. Степанова, П.А. Просецкий, Е.М. Никиреев, В.А. Сластенин [7], В.А. Якунин, И.А. Зимняя [8] және т.б. зерттесе, отандық ғалымдар Қ.Б. Жарықбаев [9], С.М. Жакупов [10], З.Ә.Исаева, Г.К. Ахметова, Ш.Т. Таубаева, М.А. Құсайынова және т.б ғалымдарымыздың еңбектерінде қарастырылып, зерттеу мәселесі бойынша басқа да ғылыми еңбектерге талдау жасау арқылы бұл мәселенің ғылыми тұрғыда қажет екенін нақтыладық;

біз зерттеуімізге нысана етіп алған студенттердің педагогикалық-психологиялық даму ерекшеліктерінзерттеуде біршама жұмыстар жасалды. Алғашқы бақылауымыз барысында зерттеушілердің бос уақытын қалай өткізетіндеріне мән бермейтіндігін, университет көлемінде алғашқы курс студенттерімен және жоғары курс студенттерне сабақтан тыс уақыттарда эксперименттік жұмыстарды жүргіздік;

оқытудың дәстүрлі жүйесінде студентке берілетін білім мен білік, іскерлік пен дағдыны меңгеру көзделсе, қазіргі оқытудың жаңа технологиясында бұған қоса әрбір оқушының өзін-өзі дамытып, тұлғалық “Мендік” танымын қалыптастыру өріс алып отыр. Демек, оқыту үрдісіндегі білім беру мен тәрбие бірлігін сақтай отырып, тұлғаға берілген білімнің өмірге үйлесімділігімен қатар, әрбір оқушының дербес ерекшелігін ескеріп, белсенділігіне сәйкес бағдар ұстау негізгі шартқа айналуда. Осыған орай тұлғаның танымдық түсінігін жетілдіруде, оның мотивтік амал—тәсілдерін аша түсу - қызығушылықты арттыруда бірден бір себеп екенін айқындадық;

психология мен педагогиканың іс-әрекет теориясы – таным, ілімі тұрғысынан қызығуға байланысты ұғымдар жүйесінің ара қатынасы, мағынасы ашылды;

Тәжірибелік-эксперименттік жұмысты жүргізе отырып, оқушылардың білім мен тәрбиелік деңгейінің бастапқы дамыту және бекіту кезеңдерін салыстырғанда танымдық қызығушылықтары мен білімдік-тәрбиелік деңгейлерінің өскені байқалды. Сонымен қатар психологиялық ерекшеліктерінің даму себептері: қажет, түрткі, ниет, тілек, ынта, ықылас т.б. қасиеттер танымдық қызығушылықты құрайтыны туралы мәліметтер берілді.

Сонымен қатар оқушылар бойына білім, кәсіп, іскерлік, іс-әрекет, игеру, дағдыны қалыптастыру жолдары да аталып өтілді.

Демек,оқушылардың психологиялық даму ерекшеліктерін қалыптастыруда ізденуіне ілгері еңбектенуі не қаншалықты әсер еткендігі және оның пайымдық жетілдіру жолдары:жаттығу; мшықтану;өзін-өзі әзірлеу;

• 
  өзін-өзі басқару;
  
• 
  өзін-өзі сендіру;
  
• 
  білуге құштарлық
  

1. 
   Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы //Егемен Қазақстан, 1999, 1 маусым.
   
2. 
   Қазақстан Республикасы азамат тарихының жаңа әлеуметтік-әкономикалық мінез-құлқын қалыптастыру тұжырымдамасы. –Алматы:Қазақстан, 1999- 33–40 б.
   
3. 
   Қазақстан Республикасы этникалық-мәдени білім дберу тұжырымдамасы. //Егемен Қазақстан, 7 тамыз, 1996 -3 б
   
4. 
   Қазақстан Республикасының гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы. –Алматы: Қазақстан, 1994 ,Б.5-37
   
5. 
   Набиев Б.Т. Формирование у учащихся позновательного интереса к предмету постсовеиском взаимосвязи урочных и внеурочных занятии. Дисс … канд.пед. наук–Алматы-1998 -146 б.
   
6. 
   Тамаев А.Т. Әдебиет сабақтарында жоғары класс оқушыларының оқырмандық қызығушылығын қалыптастыру.Дисс … пед.ғыл.канд. –Алматы-1995 -25 б.
   
7. 
   Актуальные психолого-педагогические проблемы обучения и воспитания. Тезисный доклад конференции… - Рига –АГУ- 1979.с17
   
8. 
   Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. М.,”Политиздат”, 1975г. с304
   
9. 
   Жарықбаев Қ.Б. Психология. –Алматы, 1993- 272 б.
   
10. 
    Ананьев Б.Г. Позновательные потребности интересов // Ленинградский гос. Университет-1959.
    
11. 
    Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания.Л., ЛГУ,1968г.с 339
    
12. 
    Жарықбаев Қ.Б. Психология.-Алматы, 2000
    
13. 
    Т.Т.Тәжібаев. Абай жастарды тәрбиелеу туралы. Алматы, 1964.
    
14. 
    Алдамұратов Ә.А. Қызықты психология. Алматы, “Қазақ университеті”, 1991-112 б
    
15. 
    Жарықбаев Қ.Б. Психология. Педучилищелерге арналған. Алматы,”мектеп”, 1982
    
16. 
    Жалпы псхология В.В.Богословский, А.А. Степанов, А.Г. Ковалев, редакциясымен. 2-басылымынан қазақ тіліне аударылған. Алматы.:1980
    
17. 
    Жүсіпбек А. Психология. Алматы.: 1995 -310б.
    
18. 
    ЛихачевБ.Т. ПедагогикаКурс лекций.М.,”Прометей”,1992 с 330
    
19. 
    Психология позновательной деятельности // МГУ, М.,197 с 244.
    
20. 
    Философиялық сөздік. Алматы, 1996-412 б.
    
21. 
    Серкқалиұлы З. Дүниетану даналығы // Ғылыми және көркемдік таным ерекшеліктері. –Алматы.: Білім, 1994, 224 б.
    
22. 
    Мадин И. Қазіргі дәуірдегі педагогикалық ой-пікірлердің дамуы. – Алматы, 1974, 5-14, 36 бб.
    
23. 
    Педагогикалық-психологиялық іс-әрекеттің маңызы // Мектеп директоры, 2003, №4, 47-бет.
    
24. 
    Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика. – Алматы: Дарын, 2004, 362-428 бб.
    
25. 
    Ғаббасов С. Халық педагогикасы мен психологиясының негіздері. – Алматы: ҚазМемҚызПИ, 2005, 323-бет.
    
26. 
    Әуренова М. Балалар үй жағдайындағы психолог іс-әрекеті // Мектептегі психология, 2006, №3, 12-13 бб.
    
27. 
    Адам – қоғам – ғылым – Мәскеу: Педагогикалық психология, 1993, 20-21 ақпан, 121-бет.
    
28. 
    Психологиялық қызмет көрсету // Мектептегі психология, 2006, №2, 27-бет.
    
29. 
    Мұқанов М.М. Жас және педагогикалық психология. – Алматы, 1982, 246-бет.
    
30. 
    Сақтағанова Т.С. Өркениетті білім беру жүйесіндегі педагогикалық- психологиялық қызмет // Мектептегі психология, 2006, №2, 6-бет
    

32. Кон И.С. Психология старшеклассника. М: 1980.-31-33б.

33. Слободчиков В.И., Исаев Е.И. Основы психологической антропологии. Психология развития человека. Развитие субъективной реальности в онтогенезе: Учебное пособие для ВУЗ-ов.-М.: Школьная Пресса, 2000.-416.-291-292б.

34.Кон И.С. Психология старшеклассника. М: 1980.-31-33с.

35. Личко А.Е. Психопатии и акцентуации характера у подростков.-М.: 1988.-26-29с.

36. . (Кон И.С. Психология ранней юности. М:1980.106-107б.)

Краковский. А.П. О подростках. М.: Педагогика, 1970.-19-26.

37. (Фельдштейн Д.И. Психология развития личности в онтогенезе. М:,1989.-55-63б.)

38.Шмель. В. Основы психодиагностики. М:, 1996.-79-100 с.

39. Психология современного подростка / Под. Ред. Фельдштейн Д.И. М.:

Педагогика, 1987.-39-43 с.

40. Формирование личности старшекласника. / Под. Ред. Дубровиной И.В./М:, 1989.-121-124 с.

41. (Цукерман М. Психология саморазвития.М:, 1998.-166-169б.)

42. ( Школа и психическое здоровье учащихся. /Под. Ред. С.М. Громбаха. М: Медицина, 1988.-6-18б.)

43. (Веселова В.В. Билет в будущее. М:, 1990 7-10-18б.)

44. (Захаров Н.Н. Профессиональное самоопределение школьников. И:, 1988 7-78-85б.).

45. ( Мұқанов М.М. Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы. А. 1979.-139б.)

46. (Мұқанов М.М. Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы. А. 1979.-203-209б.)

47. (Абулханова-Славская К.А. Стратегия жизни. М:, 1990.)

48. /Под. Ред. С.М. Громбаха. М.: Медицина, 1988.-169-171б.).

49. (Выготский Л.С. Вопросы детской психологии. СПб: Союз, 1997.-40-41б.).

50. 
    Методические рекомендации и материалы к профессиограмме современного учителя /под ред. Г.А.Бордовского. - Л., 1987
    
51. 
    Стефановская Т.А. Педагогика: наука и искусство. – М., 1998.
    
52. 
    Есаулова М.Б., Лобанова Н.Н. Самоанализ профессиональной педагогической деятельности. - СПб. 1999
    
53. 
    Поляков В.А. Технология карьеры. – М., 1995.
    

55. Сорина Н. Необходимый имидж. – М., 1999.

56. Радионова Н.Ф. Взаимодействие педагогов и старших школьников. - Л., 1989

57. Бурбаев Т.К .Этномәдени архетип - ұлт менталитетінің өзегі //Қоғамның рухани дамуы: музыка және ғылым. - Алматы: Ғылым, 2002. -244 б.

58. Дүйсембекова.Ш.Д. Мұғалімнің жеке тұлғасы және оның кәсіби мәдениеті. – Семей, 2005.

59. Макаренко А.С. Педагогикалық шығармалар. - Алматы.1954.

Сыныпта 17 оқушы. Оның ішінде 6 қыз бала және 11 ұл бала.

Отбасы --------------------------------------------------------------------------------------------

Оқуға көз қарасы --------------------------------------------------------------------------------

Жолдастарымен қарым-қатынасы -----------------------------------------------------------

Еңбекке көз қарасы -----------------------------------------------------------------------------

Өзіне көз қарасы --------------------------------------------------------------------------------

Ата-анасына қалай қарайды ------------------------------------------------------------------

Мінез ерекшеліктері:

Сабақта --------------------------------------------------------------------------------------------

Үйде -----------------------------------------------------------------------------------------------

Көпшілік ортады --------------------------------------------------------------------------------

Табиғат аясында ---------------------------------------------------------------------------------

Қызығуы:

Қай пәнге -----------------------------------------------------------------------------------------

Дене еңбегіне ------------------------------------------------------------------------------------

Өнерге ---------------------------------------------------------------------------------------------

Қалайтын мамандығы --------------------------------------------------------------------------

Қосымша Б.
Анкета №1.

1. Сіздің ойыңызша қай мұғалім әділ баға қояды?

2. Қандай пәннен үй тапсырмасын қызыға, рахаттана орындайсыз?

3. Қай пәндер қызықты?

4. Оқу жылында қай пәндерден шығармашылық тапсырмалар орындадыңыз?

5. Қай мұғалім сізге ерекше көңіл бөліп, қолдау көрсетеді?

6. Қай мұғалімге сіз сырыңызды айтып, кеңес аласыз?

7. Сізге ұнайтын үш пәнді жазыңыз?

8. Қай мұғалімнен жақсы білім алудасыз?

9. Қай пән факультативіне қатысқыңыз келеді?

10. Қандай сабақтарға қатысқыңыз келеді?

11. Қай мұғаліммен әңгімелескен ұнайды?

Берілген пәндер бойынша пән атауларын жаз.

12. Бұл сабақта кейбір кездеқызықты болады.

13.Осы пәннің мұғалімі ұнайды.

14. Бұл пән бойынша жақсы бағалар алғаным ұнайды.

15. Бұл пәнді ата-аналарым талап еткесін оқимын.

16. Бұл сабақ қызықты болғандықтан оқимын.

17. Бұл пән болашақ өміріме пайдалы және қызықты болғандықтан оқимын.

18. Бұл сабақта көп жаңа нәрсемен танысамын.

19. Бұл пән бойынша жаңа тақырыптар мені ойландырады.

20. Бұл сабақтың үстінде жұмыстана отырып, көңіл-күйім жігерленеді.

21.Бұл сабақ өте жеңіл.

22. Бұл сабақты асыға күтемін.

23. Бұл пәнді мұғалімнен де көп білгім келіп талпынамын.

Аты-жөні --------------------------------------------------------------------------------------

Жасы ---------- Сыныбы --------------------------------------------------------------------

Ата-анасының жұмыс орны ---------------------------------------------------------------

Жасөспірімдермен жұмыс инспекциясында тіркеуде бар ма? ---------------------

Ісі -----------------------------------------------------------------------------------------------

Мекен-жайы, телефон -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Жасөспірім мектепте, жанұяда, басқа ортада.

А) Мектепте

Қандай тапсырмалар орындайды -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Сыныпта кіммен дос -----------------------------------------------------------------------

Қалай оқиды ----------------------------------------------------------------------------------

Кітапханада тіркелген бе, қандай кітаптар оқиды --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Б) Жанұяда

Ата-анасының қайсысы беделдірек -----------------------------------------------------

Үйде не істейді ------------------------------------------------------------------------------

Күн режимін сақтай ма? -------------------------------------------------------------------

Бос уақытын қалай өткізеді? -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Қандай секцияларға, үйірмелерге т.б. қатысады--------------------------------------

Кіммен дос ------------------------------------------------------------------------------------

Кіммен қарым-қатынас жасайды --------------------------------------------------------

3. Көз қарасы.

Өзіне -------------------------------------------------------------------------------------------

Басқа адамдарға (мұғалімдерге, ата-аналарға) -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Жауапкершілігі ------------------------------------------------------------------------------

Мектептегі мінез-құлқы мен тәртібі ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Қызығушылығы мен бейімділігі ---------------------------------------------------------

Өзін-өзі бағалау -----------------------------------------------------------------------------

Пікірі мен көз қарасы -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Сынып жетекшісі ---------------------------------------------

Тәрбиешісі -----------------------------------------------------

d- әр жұп арасындағы айырма

n- жұп саны

2.3. Мәліметтердің сандық өңделуі жэне сапалық талдау

М1=5,08 М2=3,32

n1= 50 n2=50
S1 =654,56/50-1=13,35 S2=606,72/50-1=12,38
t=5,08 -3,32/ 13,35/50+12,38/50 =1,76/0,52=3,38
t эмп = 3,38
Енді критерийдің n1= 50 және n2=50 үшін шеткі мәндерін табамыз. Қосымша бойынша :

f= n1 + n2-2=98

№ 2 кесте. Тейлор пікіртерімі