26
Дәл қазіргі уақытта педагогиканың алдында тұрған міндет –
оқушыға әлемнің ақпараттық бейнесін түсіндіру. Ақпараттық бейне
дегеніміз не? «Ол оқушыға өзін қоршаған ақпараттық сферада
бағдар алуға мүмкіндік беретін ақпараттық байланыстар мен
сигналдар, белгілер жүйесінің жиынтығы; ақпараттық ағымды
пайдаланып, оны мүмкіндігіне қарай басқарып, оның мазмұнын
сапалы түрде талдай білу, қоршаған ортаға бейімделу мақсатында
тура және кері байланысты жүзеге асыру және оның саяси -
әлеуметтік, экономикалық, экологиялық құрылымын жетілдіру» –
деп түсіндіреді Н.Ф. Талызина
1
.
Әрине, бұл міндетті жүзеге асыру оқыту технологиясын өзгерту
арқылы шешілетіні белгілі. Олай болса, информатиканы оқытудың
мақсаты компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру ғана емес,
оқушыны ақпараттық қоғамда өмір сүруге дайындау, яғни
ақпараттық мәдениетті қалыптастыру болып табылады. Ал бұл
мақсатты жүзеге асыру үшін бүкіл педагог - оқушылар қауымы
ақпараттық мәдениетпен қарулануы тиіс.
1.5.4. Оқушылардың ақпараттық мәдениеті ұғымының
қалыптасуы
Информатикадан орта мектептерге арналған оқу құралдарының
[4], [18], [25] бірнеше нұсқаларына өткізілген байқаудан кейін
информатика саласынан оқушыларға білім беру мазмұны, мақсаттары
кейбір бөлімдерде әртүрлі баяндалғандығын байқадық.
Мысалы, [25] оқу құралы авторларының бағдарламасына
түсіндірме хатта «жалпы білім беретін орта мектепте
информатиканы оқытудың негізгі мақсаты - оқушылардың
алгоритмдік ойлауын дамыту және курстың орталық ұғымы -
алгоритмдер, ал оқу іс-әрекетінің негізгі мазмұны алгоритмдерді
құру және талдау» деп айтылған [2,38,4-б.].
Сол кездері басқа оқу құралдарының [4] авторлары өздерінің
бағдарламаларында «өмірге қажетті есептерді ЭЕМ көмегімен
шығаруды оқушыларға оқыту курстың негізгі мақсаты болып
табылатындығын» баяндайды [2,38,32-б.].
Сонымен информатиканы оқытудың мақсаттарына әдеттегіден
тыс түсінік беріледі - «ол ЭЕМ-де ақпаратпен жұмыс істеу
шеберлігі: ақпаратты жазу, оқу, санау және сурет салу, іздеу,
жинау және компьютерлік бағдарламалармен жұмыс істеу» [2].
1
Талызина Нина Федоровна (28.12.1923) — психология ғылымының докторы, профессор,
ССРО ПҒА-ң корреспондент мүшесі.
27
Информатика курсын оқыту тәжірбиелерін таңдау, мектепте
информатиканы оқыту мақсатының жаңа түсінігі – мектептегі оқу
процесіндегі ақпараттық мәдениетті қалыптастыру мен
информатика негіздерін меңгеруді бірнеше кезеңге бөлу қажеттілігін
туындатты.
Сонымен орта мектепте информатикадан үздіксіз білім беру
мақсатында оны оқыту төменгі сатыларға түсірілді. 11 жылдық
мектепте информатиканы оқытудың жаңа мақсатын жүзеге асыру үш
кезеңді қамтиды:
• Бірінші кезең (I-VІ) – пропедевтикалық. Бұл кезеңде
оқушылар компьютермен алғаш танысады, ойын бағдарламаларын
және қарапайым компьютерлік жаттықтырушыларды математика,
физикада және т.б. сабақтарда қолдануда ақпараттық мәдениеттің
алғашқы әлементтері қалыптасады.
• Екінші кезең (VІІ-ІХ) – негізгі курс, оқушылардың
информатикадан жалпы білім алуы негізін қамтамасыз етеді. Ол
оқушылардың есептерді шешудегі ақпараттық технологияның әдіс-
тәсілдерін меңгеруге, кәсіптік, оқу әдістеріне компьютерді тиімді
және саналы қолдануға дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.
• Үшінші кезең (Х-ХІ) – оқушыларды информатика саласында
қызығушылығына байланысты және кәсіптік дайындық бағыттары
көлем бойынша кәсіптік сараланған оқыту ретінде білімнің жалғасуы.
Оқушылардың информатиканы ертерек үйренуіне байланысты
мектептегі барлық оқу пәндерін оқып-үйренуде жаңа ақпараттық
технологияның әдістері мен тәсілдерін жүйелі қолдану мүмкіндігі
жоғарылайды.
Міне, бұл фактор информатика саласында оқушыларға білім
берудің мақсатын қайта бөлу мәселесін қамтамасыз етеді.
Сондықтан кіші сыныптардан бастап компьютерді барлық пәндерді
оқытуға
қолдану
оқушылардың
компьютерлік
сауаттылық
икемділіктері жалпы оқыту сипатына ие болады және ол тек
информатика курсында ғана емес, барлық оқу пәндерінде
қалыптасады. Айтылғандардан шығатыны, информатика курсы
төмендегенде компьютерлік сауаттылықтың көптеген компоненттері
ерте, әрі басқа пәндер арқылы қалыптаса бастайды.
Төменде жалпы білім беретін мектептерде информатиканы
оқытудың жобаланған мақсаттарының толық сипаттамасы
келтірілген [2]:
1. Ғылыми дүниетаным негіздерін қалыптастыру.
Бұл жағдайда, ең алдымен әңгіме: әлемнің қазіргі кездегі
ғылыми бейнесі құрылатын, ғылымның үш негізгі ұғымдарының:
28
зат, әнергия, ақпараттың біреуі ретіндегі ақпарат туралы түсінікті
қалыптастыру туралы; табиғаты әртүрлі өзін-өзі басқару жүйелерінің
құрылысы және жұмыс істеуінің ақпараттық принциптерінің бірлігі
туралы.
2. Ақпаратпен жұмыс істеудің жалпы оқулық және жалпы
мәдени дағдыларын қалыптастыру.
Мұнда ақпарат көздерін сауатты қолдану икемділігі, ақпараттың
дұрыстығын бағалау, ақпарат пен білімнің байланысы, ақпараттық
процесстерді дұрыс ұйымдастыру икемділігі, ақпараттық қауіпсіздікті
бағалау туралы.
3. Оқушыларды мамандыққа дайындау.
Мамандыққа көзқарастың өзгеруіне және экономикадағы
ақпараттық сектор үлесінің өсуіне байланысты оқушыларды
ақпаратты өңдеумен шұғылданатын іс-әрекеттің әртүрлі саласына
дайындау қажет болып отыр. Бұл ақпараттандыру және ақпараттық
технологиялар құралдарын меңгеруді өзіне қосып алады. Басқару
саласында
алғашқы
дайындықтың
қажеттігін
ерекше
атап
көрсеткеніміз жөн. Көптеген технологияға байланысты дамыған елдер
мұнда мемлекеттік және экономикалық дамудың табысты кепілін
көретіні белгілі.
4. Ақпараттың және коммуникациялық технологияларды
меңгеру үздіксіз білім беру жүйесіне өтудің қажетті шарты
ретінде.
Мұндай дайындықтардың қажеттілігі үздіксіз білім беру
ерекшеліктерінен: жекелей білім беру бағыттарының жүзеге асуынан,
білім беру процестерінің саралануынан, оқыту құралдары рөлінің
күшеюінен шығады. Оқушыларға информатикалық білім беру
мақсатына неғұрлым толық түрдегі қазіргі көзқарастар ғасырлар
тоғысында қаралған 12 жылдық мектеп тұжырымдамасының [2], [22]
[26] негізделуімен байланысты жарыққа шықты.
Информатиканың және ақпараттық процестердің табиғат пен
қоғам дамуындағы орнын философиялық қайта болжау жүзеге
асырылуда, ақпараттық ыңғайдың ғылыми таным тәсілі ретіндегі
жалпы ғылыми мағынасын түсіну өсіп келеді.
1.6. Информатика негіздерін оқытуға қажетті құжаттар
Жалпы білім берудегі оның ішінде информатиканы оқытуға
қажетті нормативті құжаттарға мыналар жатады:
- ҚР «Білім туралы» Заңы – бұл білім берудегі ең басты
нормативті құжат;
- Мемлекеттік білім стандартында – жалпы білім берудің
Достарыңызбен бөлісу: |
