Стратегиялық менеджмент пәні бойынша дәріс конспектісі

БКТ матрицасына қарағанда, бұл портфельдік әдіс қолданылады: технологиялар мен салалардың өмір циклінің барлық фазаларында, бәсекелері түрлі талаптарында тұрақсыз қоршаған ортада.

Фирманың СББ ұстанымдарының бәсекелестері және нарықтық тартымдылығының потенциалын бағалау нақты фирмамен саланың барлық факторын ескеріп тұрады.

Көпөлшемді матрица

Қабылданатын стратегиялық шешімдерге жататын матрицаның 3 облысын көрсетуге болады:

1. Басу стратегиясы фирма бизнесінің инвестициялау мен өсудің неғұрлым ұстанымды болып табылатын тек сол сомалары, егер нарықтағы ұзақ мерзімді кезеңдеріндегі оң ұстанымдары бар болатын болса.

2. Қорғану стратегиясы матрицасының диагоналі бойынша орналасқан СББ үшін қолайлы болады. Өзінің позицияларын бизнес-бірліктері арқылы қорғау және сақтау үшін тұрақты реинвестициялауға бағытталуға болады;

3. Кету стратегиясы максималды болатын пайданы алумен байланысты, одан кейін олардан тез кету қажет. Перспективті емес нарықтарды ыңғайсыз бәсекелес ұстанымдары бар СББ-ге қысқартылу қажет екені айтылады.

Портфельдік әдістерді қорытындылауда бұл әдіс ең жақсы болып келеді. Олар фирманың бизнес-бірліктерінің даму бағыттары туралы стратегияның жағдайын көрсетеді. Олар арасында ресурстарды бөлісу инвестицияларды жүзеге асыру үшін маңызды. Портфельдік талдау менеджерлерге өзінің бизнесінің әлсіз және күшті жақтары туралы ақпарат береді. Сонымен қатар оларды тәжірибелік міндеттерді шешу құралы деп санауға болады.

Әрбір матрицаның кемшіліктері мен құндылықтары болады, олар бір-бірін толықтырып тұрады, сонымен қатар шешілетін стратегияларды басқару сапасын жоғарлатады.
Бақылау сұрақтары:

1. Стратегияны таңдау үшін қандай маңызды факторлар орындалады?

2. Өнім немесе нарықтың түрлі үлестеріне негізделген стратегияны таңдау тәуекелі немен байланысты?

3. Бәсекелі артықшылығының мәні неде?

4. Ішкі және сыртқы бәсекелі артықшылық арасындағы айырмашылығы қандай?

5. Масштаб пен тәжірибе әсерлері арасындағы айырмашылық неде және оларды не байланыстырады?

6. Іскерлік стратегияны қалыптастыруда қандай талаптар қолданылады?

7. Бес бәсекелескүштерден қорғайтын шығындар бойынша жетекшілік стратегия қалай қалыптасады?

8. Шығындар бойынша жетекшілік стратегияның тәуекелі немен байланысты?

9. Дифференционды стратегияның мәні неде?

10. Дифференционды стратегияда қандай негізгі әдістер қолданылады?

11. Негіз қалаушы нақты стратегия дегеніміз не?

12. Фирманың шаруашылық портфелі деген не және стратегияны таңдағанда портфельдік әдістің негізгі мақсаты қандай?

13. БКТ және МсКідеу портфельдік үлгілер арасындағы айырмашылық неде?

1.Ансофф И. Новая корпоративная стратегия / Пер. с англ. — СПб.: «Питер», 1999г.

2.Виханский О. С. Стратегический менеджмент: Учебник. — М.: «ГАРДАРИКИ», 2000г.

7 Тақырып. Стратегиялық жоспарды жүзеге асыру: ұйымдық потенциалды таңдап алынған стратегиямен сәйкестендіру
Дәріс мақсаты:

«Стратегиялық терезелердің» пайда болу себептерімен және нарық

жағдайының өзгеруіне ұйымның реакциясы мен танысу стратегиялық

жоспарды атқарылуын бақылау мен жүзеге асырылуына әсер ететін басқарушылық құралдарды қарастыру.

1. Ұйымдағы өзгерістер.

2. Ұйымдағы ішкі өзгерістердің реттілігі.
1. Макроортадағы маңызды өзгерістер болып бөлінеді: технологиялық, экономикалық, саясаттық және бәсекелі, сонымен қатар тұтыну саласындағы өзгерістер.

Сыртқы өзгерістерді пайда болу жиілігіне және өзгеру қарқынына қарай үздіксіз және күтілетін деп сыныптауға болады.

Күтілмеген сыртқы өзгерістер нарықта «Стратегиялық терезелердің» пайда болуына әкеледі. Бұндай жағдайда нарықтық әкімшіліктердің қызметі осы «Терезелерді» жабуға бағытталған. Ал бәсекелестер бұл кезде осы ашылған «Терезелер» арқылы нарыққа енуін көздейді. Жаңа бәсекелестердің мақсаты – пайда болған мүмкіндікті қолдану болып табылады.

«Стратегиялық терезелердің» пайда болуының себебі кестеде көрсетілген.

«Стратегиялық терезелердің» пайда болу себебі.

Егер фирма белгілі бір себепке байланысты «стратегиялық терезелердің» пайда болуына көңіл аудара алмаса, онда сыртқы өзгерістер әсерінен пайда болатын залалдар күрделі мәселелерді туғызады.

Стратегиялық менеджменттің міндеті болып уақытында өзгерістерді байқау шығындарды минимализациялау және де фирма үшін залалды оң мүмкіндігіне ауыстыра алатын іс-әрекеттердің стратегиясын құру табылады.

Әрбір фирманың қазіргі жағдайдағы табыстың негізі сыртқы өзгерістеріне үнемі бейімделуімен анықталады. Ұйым өзгерістерінің мақсаты, оң біріншіден, бәсекеқабілеттілікті жоғарлатуымен байланысты, сонымен қатар экономикалық және технологиялық инфрақұрылымының барлық аясындағы бағытталған өзгерістер әсерінен белгісіздіктен өту болып табылады.

Қазіргі кездегі жағдайларда ұйым өзгерістерін өткізу менеджменттің мәні болып табылады, нақтырақ айтқанда ол стратегиялық менеджменттің мәні.
Бақылау сұрақтары:

1. «Стратегиялық терезелердің» пайда болу мәні неде?

2. Ұйым өзгерістерінің мақсаты неде?

3. Таңдап алынған стратегияға сәйкес ұйымның ішкі элементтерінің қайсысын атауға болады?

1.Ансофф И. Новая корпоративная стратегия / Пер. с англ. — СПб.: «Питер», 1999г.

2.Виханский О. С. Стратегический менеджмент: Учебник. — М.: «ГАРДАРИКИ», 2000г.

8 Тақырып. Стратегиялық жоспарды жүзеге асыру: нақты уақыт кезеңіндегі басқару

1. Стратегиялық жоспардың іске асырылуын басқару

2. Стратегиялық мақсаттарға жетуді бақылау
1. Көптеген фирмалар радикалды өзгерістерді іздемейді, өйткені ол-фирманың саясаттың жүргізілуін білдіреді. Бірақ, жай өмір сүру мен фирманың пайдалы қызметі арасында үлкен айырмашылық бар және болашақта оның өмір сүрунің кепілі жоқ болады.

Сонымен қатар, «ұсақ өзгерістерді» жұмыс әдістерінде, операцияларында, кадрлық сұақтарда, т.б жүргізудің маңызы зор. Бұндай өзгерістер фирма үшін мәнсіз болып келеді, бірақ олар кейбір нақты адамдар үшін маңызды болады. Менеджмент – бұл басқа адамдардың білімін, еңбегін қолдану арқылы қойылған мақсаттарға жету қабілеттілігі болғандықтан, осы өзгерістердің ықтимал реакцияларын қарастыру қажет.

Ұйым өзгерістерінің мақсаты болып фирма мүмкіндіктері мен стратегиялар арасындағы мәселелерді шешу табылады.

Бұл мәселені Mckinsey «7S» үлгісі жүйесін қолдану арқылы қарастырайық. Үлгінің негізгі идеясы ұйымның тиімді қалыптастырылуы үшін жеті өзара байланысқан ішкі элементтер базасын қарастыруға бағытталған (стратегия, қабілет пен ресурстар, мәдениет, құрылым, жүйе, персонал, стиль), әрбіреуінің өзгеруі басқарулардың өзгеруіне әкеледі.

Бұл үлгі арқылы келесі сұрақтарға жауап беруге болады:

• 
  қандай тәжірибе мен ресурстар қажет;
  
• 
  қандай ұйымның жүйесі мен құрылымы қажет;
  
• 
  стратегияны жүзеге асыру үшін тиімділікті қамтамасыз ететін қандай басқару стилі және қандай кадрлар қажет;
  
• 
  қандай ұйым мәдениеті таңдап алынған стратегияға сәйкес келеді?
  

2. Стратегиялық жоспарды орындау мақсатында оның жүзеге асырылуына бақылау жасай алатын программалардың кешені құрастырылды. Ұзақ мерзімді және орта мерзімді мақсаттар мен міндеттер бойынша стратегиялық жоспар тактикалық жоспармен, тәртіптер мен ережелермен толтырылады.

Тактикалық жоспарға тән белгілер:

• 
  стратегиялық жоспар жүзеге асырудың негізгі құралы болып табылады;
  
• 
  тактикалық қорытындылар өте тез дамиды және олар стратегияны жүзеге асыру үшін қолданылады;
  
• 
  тактикалық жоспарды ортабуынды басқарушылар әзірлейді.
  

Тактикалық жоспардың дамуы тәртіптер мен ережелерді жоспарлайды.

Тәртіптер келесілермен анықталады:

• 
  шаруашылық бөлімшелер бойынша негізгі өндірістік процестерді атқару кезінде қызметтердің орындалуымен;
  
• 
  қосалқы қызмет көрсетулердің көлемі және олардың орындау мерзімімен;
  
• 
  нақты орындаушыларымен;
  
• 
  бақылау орындарымен, яғни олар арқылы негізгі өндірісінде қабылданға шығыс туралы ақпарат алуға болады.
  

Стратегиялық жоспардың жүзеге асырылуын қамтамасыз ететін көптеген басқару құралдарының ішінен көбінесе екеуі қолданылады: мақсаттар бойынша басқару; бюджетті құрастыру.

• 
  мақсаттар орындалған болса, ештеңе жасамау;
  
• 
  басшылықпен қарастырылған ауытқуларды түзету әрекеттері көмегімен орындау;
  
• 
  стандарттарды қайта қарастыру.
  

Бақылау сұрақтары:

1. Жаңа стратегияға сәйкес ұйым құрылымы үшін не істеу қажет?

2. Сыртқы ортамен өзарабайланысқан сипатта ұйым құрылымы қалай анықталады?

3. Соңғы уақытта сыртқы ортаның өзгеру салдары неде?

4. Ұйымның стратегиялық жоспарының орындалуын бақылау деген не?

1.Ансофф И. Новая корпоративная стратегия / Пер. с англ. — СПб.: «Питер», 1999г.

2.Виханский О. С. Стратегический менеджмент: Учебник. — М.: «ГАРДАРИКИ», 2000г.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:

1. 
   Шифрин М. Б. Стратегический менеджмент: Учебно-методиче­ское комплексное пособие. — СПб.: Изд. МБИ, 2007.
   
2. 
   Ансофф И. Новая корпоративная стратегия / Пер. с англ. — СПб.: «Питер», 1999.
   
3. 
   Виханский О. С. Стратегический менеджмент: Учебник. — М.: «ГАРДАРИКИ», 2000.
   

Қосымша:

4. 
   Дойль П. Менеджмент: стратегия и тактика/ Пер. с англ. — СПб.: «Питер», 1999.
   
5. 
   Забелин П. В., Моисеева Н.К. Основы стратегического управле­ния. 2-е изд. - М., 1998.
   
6. 
   Боумен К. Основы стратегического менеджмента: пер. с англ. — М.: «ЮНИТИ», 1997.
   
7. 
   ВайсманА. Стратегия маркетинга: десять шагов к успеху. Стра­тегия менеджмента: пять факторов успеха / Пер с нем. — М.: «Экономика», 1995.
   
8. 
   Азоев Г. Л. Конкуренция: анализ, стратегия и практика. — М.: Центр экономики и маркетинга, 1996.
   
9. 
   Азоев Г. //., Челенков А. П. Конкурентные преимущества фирмы. — М.: «Типография «НОВОСТИ», 2000.
   
10. 
    Кинг У., КлиландД. Стратегическое планирование и хозяйствен ная политика / Пер. с англ. — М.: «Прогресс», 1982.
    
11. 
    Котлер Ф. Маркетинг менеджмент / Пер. с англ. — СПб.: «Пи тер», 1999.
    
12. 
    Круглов М. И. Стратегическое управление компанией: Учебник. -М., 1998.
    
13. 
    Ламбен Ж.-Ж. Стратегический маркетинг. Европейская перспектива/ Пер. с франц. — СПб.: «Наука», 1996.
    
14. 
    Муравьев А. И., Игнатьев А. М., Крутик А. Б. Предпринимательство: Учебник. - СПб.: «ЛАНЬ», 2001.
    
15. 
    Портер М. Международная конкуренция: конкурентные преимущества / Пер. с англ. — М.: «Международные отношения», 1993.
    
16. 
    Пью Д. Понимание организационных изменений и управление ими. Хрестоматия «Управление изменением». — М.: «ЛИНК» 1996.
    
17. 
    Стратегическое планирование / Под ред. Э.А.Уткина. — М «ТАНДЕМ», 1998.
    
18. 
    Томсон А. А., Стрикленд А. Дж. Стратегический менеджмент. Искусство разработки и реализации стратегии: Учебник / Пер. англ. - М.: «ЮНИТИ», 1998.
    
19. 
    Фатхудинов Р. А. Стратегический менеджмент: Учебник. — М.: «Дело», 2001.