Статиканың негізгі ұғымдары мен аксиомалары

1 2 3 4 5 6 7

1-8 сурак

3 аксиома (əсер жəне кері əсер туралы заң). Екі дене біріне-бірі əр уақытта

шамалары тең бір түзу бойымен қарама-қарсы бағытталған күштермен əсер етеді (5.3 -

сурет):

Кейде осы аксиоманы қысқартып «əсер кері əсер» деп те атайды.

Дене қозғалысының еркіндігін шектейтін шарттарды механикада байланыстар деп

атайды. Байланыстар туралы ұғым – механикадағы күрделі ұғымдардың бірі.

Статикада

қарастырылған байланыстар көбінесе қозғалмайтын қатты дене, жіп, сырық, материалық

нүкте түрінде кездеседі.

Мысалы, О нүктесіне жіппен ілінген В жүгі еркін емес дене болып табылады. Себебі В

дене төмен қарай қозғала алмайды. Ол бағыттағы қоғалысты шектеп тұрған – АО жібі. АО

жібі В жүгіне жасалған байланыс болады (5.4 - сурет).

13.08.2020

5 дəріс

lib.kstu.kz:8300/tb/books/Teoreticheskaya mehanika kaz/teory/05.htm

3/6

Байланыс ролін атқаратын дене берілген, қозғалысы зерттелетін денеге бір күшпен

əсер етіп, оның қозғалысын шектейді. Бұл күшті байланыс реакциясы дейді. Байланыс

реакциясы байланысты ойша алып тастаған кездегі мүмкін болатын дене қозғалысының

бағытына қарама-қарсы бағытталады.

Біздің - мысал да байланыс ретіндегі ОА жібі берілген В денесінің А нүктесіне

түсірілген

реакциясын береді. Ол жіп бойымен жоғары қарай бағытталады. Егер жіпті

ойша алып тастаған болсақ, В жүгі

ауырлық күш əсерінен тік төмен қозғалар еді,

сондықтан

реакция ол қозғалысқа қарама-қарсы жоғары бағытталады.

Байланыс реакциясы əруақытта берілген денеге түсіріледі. Ал бұл күш денені тепе-

теңдік күйінен қозғалысқа келтіре алмайды, сондықтан байланыс реакиясын пассив күш деп

атайды.

Тепе-теңдігі (не қозғалысы) қарастырылып отырған денеге, байланыс реакцияларынан

басқа да байланысқа тəуелсіз болатын, күштер əсер етеді. Мұндай күштерді актив күштер

немсесе берілген күштер деп атаймыз. Актив күштердін бір ерекшелігі - тыныштықтағы

денені қандай да бір қозғалысқа келтіре алатындығында.

Байланыстар реакцияларының сан шамалары мен бағыттары көп жағдайда алдын ала

белгісіз жəне денеге əсер етуші актив күштерімен дененің қозғалысына тəуелді болады.

Оларды берілген күштер мен байланыстар қасиеттеріне сəйкес тəуелділікті табу қажеттілігі

туады. Мəселе еркін денеге əсер етуші күштер тепе-теңдігің қарастыруға келіп тіреледі.

Оны еркін емес денелерге қолдануда байланыстар аксиомасына сүйенеміз.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7