Шағын және орта бизнес түсінігі


Тарау. ҚР – дағы шағын және орта бизнестің



жүктеу 0,78 Mb.
бет2/16
Дата15.04.2020
өлшемі0,78 Mb.
#29495
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16

2. Тарау. ҚР – дағы шағын және орта бизнестің

даму тенденциялары.

2.1. ҚР – дағы шағын және орта бизнестің жағдайы.

Бұл сұрақта Қазақстандық кіші және орта кәсіпкерліктің қазіргі кезедегі мен соңғы жылдардағы жағдайы қарастырылады.

Дамыған индустриалды мемлекеттерде шағын бизнестің өзі ғана жалпы ішкі өнімнің 50% - дан астамын алады. Біздің елімізде болса, шағын бизнесті және оған орта бизнесті қосқанның өзінде олардың ЖІӨ - гі сыбағалы үлесі 30% - дан аспайды. Мәселен, 2002 жылдың нәтижелері бойынша еліміздегі шағын және орта бизнес субъектілерінің жалпы іші өнімдегі үлесі 17% болды, ал 2003 жылы бұл пайыздық қатынас 20% шамасында болды. Бұл статистикалық мәліметтер осы сектордың ұлттық экономикасындағы елеулі еместігін көрсетеді. /1.,2../.



Бірақ шағын бизнес субъектілерінің елеулігі бөлшек сауда саласында байқалады. Осы саладағы олардың үлесі 90% - ға жетеді.

Мұндай жағдайдың қалыптасуын ең алдымен осы сектордың бәсекелестік еместік қабілетімен байланысты.

Шағын және орта кәсіпкерлік секторындағы қалыптасып отырған жағдайдың қандай екенін көру үшін енді статистикалық мәліметтерді келтірейік.

Қазақстандық экономиканың соңғы бес жылдағы қарқынды өсуі өзінің бастауын әлемдік рыноктардағы шикізат ресурстарына бағалардың шарықтауынан және үкіметтің сауатты нарық реформаларды жүргізуінен алады. Олардың нәтижесінде Қазақстандық экономикаға ақша массасының (мұнай долларының түсімінен) қысымы артып барады. Сол себепті қазіргі кезде біздің елімізде инвестициялау объектілерінің тапшылығы байқалуда. Сондықтан көптеген тұлғалар өз істерін ашуға тырысуда.



Статистика бойынша ҚР – сы агенттігінің мағлұматтары бойынша 2004 жылғы 1 қаңтар қарсаңында біздің елімізде шағын бизнестің 130779 субъектілері тіркелген. Олардың 71,5% әрекет етеді. Бұл өткен периодтағы осы көрсеткіштегі 11,8% көп. 2004 жылдың 1 қаңтарында белсенді кіші кәсіпорындарының 42,2% саудаға, автомобильдерді жөндеуге және үй шаруашылығы қолдамындағы өнімдерді өндіруге мамандырылған. Ал өнеркәсіптік бағыттағы әрекет ететін белсенді шағын кәсіпорындардың үлесі 12,5% , ал осы кәсіпорындардың 90,2% өңдеу бойынша өнеркәсіптік қызметті жүзеге асырады /3./.

Жоғарыда келтіріліп кеткен статистикалық мәлеметтерден көріп отырғанымыздай шағын бизнес субъектілері көбінесе сауда мен сервис саласында әрекет етеді. Ол көбінесе шағын кәсіпорында ашушылардың бастапқы қапиталдарының аздығымен байланысты. Сондай – ақ, өнеркәсіптік қызметті жүзеге асыратын кіші бизнес субъектілерінің аз үлесі мемлекеттік реттеудің жетілмегендігімен және құрал – жабдықтармен технологияларды импорттауға кедендік төлемдердің ауыртпалығымен түсіндіріледі.

Одан ары біз Қазақстанда әрекет ететін шағын кәсіпорындардың салалар бойынша ұсынысының құрылымын қарастырамыз. Олардың ұсыныстарының салалар бойынша құрылымы келесі (2.1. кесте) кестеде берілген /1/.

2.1. кесте. Салалар бойынша кіші бизнес субъектілерінің ұсыныс құрылымы. (01.01.05)14


Қызмет ету сферасы

Үлесі, %

Орташа құны

Сауда

28,9

94300

Аптекалар, формакология

2,5

90100

Ойын - сауық индустриясы

4,2

527500

Қоғамдық тағамдану

11,3

240800

Өндіріс

23,1

418300

Ауыл шаруашылығы

10,0

222100

Сервис сферасы

19,5

428050

Барлығы

100

288736

Келесі статистикалық мәліметтерде біз шағын бизнестің сфералары бойынша инвесторлардың артықшылықтарын беруді қарастырамыз. Олар келесі кестеде (2.1.2) берілген:



2.1.2 кесте. Шағын бизнестің сфералары бойынша инвесторлардың артықшылық берулері. (2005ж. 1 қаңтар)15


Қызмет ету сферасы

Үлесі, %

Сауда

17,6

Аптекалар, формакология

8,8

Ойын – сауық индустриясы

5,9

Қоғамдық тағамдандыру

17,6

Өндіріс

29,4

Ауыл шаруашылығы

10,0

Сервис сферасы

20,6

Барлығы

100


Көріп отырғанымыздай кіші бизнес субъектілерінің ұсынысындағы сауданың алатын сапалық үлесі ең жоғары болып тұр. Екінші орында өндіріс секторы – 23,1% , ал үшінші сервис секторы - 19,5%. Төртінші орында қоғамдық тағамдандыру 11,3% - бен алады.

Сапалар бойынша инвесторлардыуң артықшылық беруіне келетін болсақ, инвесторлар қазіргі таңда шағын бизнес секторы бойынша өндіріске капитал салымын жасағанды қалайды. 2.1.2. кесте бойынша ол өндіріс секторына инвесторлардың артықшылық беруі 29,4% - да пайыз құрады. Мұндай тендецияның қалыптасуы біздің пікіріміз бойынша ақша массасының тез өсуі мен экономикадағы сапаны инвестициялық объектілер мен жобалардың тапшылығымен байлынысты. Сондай-ақ сауда секторы бойынша қазіргі кезде бәсекелестік өте күшті және рентабелділік төмен, сол

_______________________________________________



14,15 Панорама № 14, 9.апреля, 2004 год - 12 стр.

себепті бірінші орында болып келген сауда секторына инвестициалау қазіргі

кезде төмендеп, шағын бизнестегі инвестиция тарту бойынша сауда 3-ші орынға түсіп қалып отыр. Инвестиция тарту бойынша шағын бизнес секторында 2-ші орында Сервис секторы ашады. Көптеген дамыған елдердің көпжылдық тәжірибесі көрсетіп отырғандай экономика дамыған сайын, оның басым бөлігін қызмет көрсету сапасы ала бастайды. Статистикалық қорытындыларға сәйкес мұндай тендеция бізде де орын алып келе жатыр, инвестициялық тартымдылығы жағынан өткен жыл бойынша 3-ші орынға сауда секторымен қоғамдық тағамдандыру бөлісіп тұр.

2006 ж. 1 қаңтарындағы мәліметтер бойынша тіркелген шағын бизнес субъектілерінің саны бойынша 1-ші орынға Алматы қаласы алады. Осы кезде Алматы қаласында 45512 кіші кәсіпорындар тіркелген. Алматы қаласы бойынша шағын бизнесте жұмысбастылардың саны 174435 адам болды. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 13%-ға көп. Егер 1998 ж. Алматы қаласы бойынша шағын бизнесте 80 мың адам жұмыс басты болса, 2005ж. осы сектордағы жұмыс бастылар саны 175 мыңға жетті. Ал жаңа жұмыс орындарының саны 95 мыңды құрады. Оңтүстік Астанада баршыға 42 мың кәсіпорындар тіркелген. Олардың 27677 нақты әрекет етеді. 20602 жеке кәсіпкер тіркелді. Бұл 2003 жылдың ұқсас периодымен салыстырғанда 48 %-ғы көп. Жалпы Алматы қаласы бойынша кіші бизнес қазынаға 30 млрд теңге түсім түсірген. Бұл қашанда бюджет бойынша шығындарын жабады.

Сондай-ақ шағын кәсіпорындардың тіркелуінің көптігі Астанада, Оңтүстік Қазақстан облысында, шығыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстарында бақыланады.



Ал өткен жыл бойынша шығыс кәсіпорындарында ең аз тіркелуі батыс- қазақстан, солтүстік – қазақстан, Қызылорда, Атырау және Маңғыстау облыстарында болды. Статистика көрсетіп отырғандай тіркелген шағын кәсіпорндар көбінесе өнеркәсіптік базасы және сауда-делдалдық қызмет дамыған аймақтарда шоғырланған. Оны біз келесі кестеден көре аламыз (2.1.3 кесте): Шағын бизнес кәсіпорындарының саны.16







Барлық тіркелген

қожалықтар



Олардан әрекет етушілердің саны

барлығы




бірлік

Бар/на %

бірлік

үлесі

бірлік

үлесі

1

Республика бойынша

132308

100,0

94696

100,00

46745

100,00

2

Ақмола облысы

4365

3,3

3523

3,7

2174

4,7

3

Ақтөбе облысы

4921

3,7

3787

4,0

1520

3,3

4

Алматы облысы

5844

4,4

4673

4,9

3181

6,8

5

Атырау облысы

3385

2,6

2911

3,1

1044

2,2

6

Шығыс Қазақстан

8971

6,8

6282

6,6

3674

7,9

7

Жамбыл облысы

4027

3,0

2817

3,0

1131

2,4

8

Батыс Қазақстан облысы

2848

2,2

2389

2,5

1296

2,8

9

Қарағанды облысы

8590

6,5

6585

7,0

2849

6,1

10

Қостанай облысы

5336

4,0

4038

4,3

1981

4,2

11

Қызылорда облысы

2593

2,0

2157

2,3

1269

2,7

12

Маңғыстау облысы

3639

2,8

2922

3,1

1270

2,7

13

Павлодар облысы

6549

4,9

5009

5,3

2832

6,1

14

Сол.т Қазақстан облысы

3055

2,3

2470

2,6

1238

2,6

15

Оңт.т Қазақстан облысы

11971

9,0

7737

8,2

3180

6,8

16

Астана қаласы

10082

7,6

8646

9,1

4582

9,8

17

Алматы қаласы

46132

34,9

28750

30,3

13524

28,9

Статистикалық тіркегіш деректерінде республика бойынша 2005 ж. Ақпан айының 1-ші жұлдызына дейін бизнеспен айналысытанын 132,3% мыңнан астам шағын кәсіпорын тіркелген бұл көрсеткіш өтен жылғы осы кезеңдегі деңгейден 11,8% –ға жоғары. Тіркелген кәсіпорынның 71,6% –ға жақыны жұмыс ісьтейтін (экономикалық жүзеге асырған немесе жүзеге асыра алатын ) кәсіпорындар. Осы кәсәпорындардың жұмыс істемейтін кәсіпрындар қатарын құрайды. Белсенді жұмыс істейтін кәсіпорындырдың көпшілігі(42%) саудаға автомобильді, тұрмыстық және жеке бас мүліктерін жөндейтін салаларға, өнеркәсіп саласына (12,7%) және жылжымайтын мүліктер мен аперацияларға жасауға жолдау тұтынушыларға көрсететін көрсететін сапаларға (13,2%) тиесілі.

Өткен жылдың оны кезеңмен салыстырғанда, Алматы (34, 3%), Оңтүстік Қазақстан (22,4%), батыс Қазақстан (18,7%) және шығыс Қазақстан (16,8%) облыстарында және Алматы (15,6%) қаласында белсенді жұмыс істемейтін кәсіпорындар саны қарқынды өскені байқалады.

Республиканың шағын бизнес кәсіпорындар 2004ж. 1 ақпанға есептелген дерек бойынша 478,5 мың адам жұмыспен қамтылған, бұл көрсеткіш өткен жылдың осы кезеңіндегі 5,8 %-ға артты. Есептелген дерек бойынша 2005 ж. қаңтар айында өткізілген. өнімнен түскен табыс 48651,3 млн теңге болды, бұл көрсеткіш өткен жылдың өткен жылдың осы кезеніңдегіден 10,9%-ға жоғары .

Ауылшаруашылық саласында шағын бизнес жағдайы шаруа қожалықтарының өркендеуімен сипатталады. Республика юойынша 2005 ж. ақпан айының 1-ші жұлдызына дейін 149,8 мыңнан астам шаруа (фермер) қожағылы тіркелген. Оның 81,2%- дан астамы экономикалық қызметтері белсенді түде іске асыруда. Шаруа қожалықтарында малдары бойынша, немесе егін алқаптарын пайдаланатын болса, онда мұндй қожалықтар жұмыс істемеейтін шаруа қожалықтар қатарына іледі.шаруа қожалықтары туралы деректер әр облысқа жеке-жеке есептеу арқылы беріліп отыр.

Жалпы тіркелген шаруа қожалықтары мен оларда жұмыс істемейтін адамдардың саны келесі аймақтық кескін бойынша құрылған кестеден құруға болады (2.1.4 кесте):

Шаруа қожалықтары мен олардағы жұмыс бастылар.







Барлық тіркелген

қожалықтар



Олардан әрекет етушілердің саны

Әрекет ететін

қожалықтарда жұмбастылар



бірлік

Барлығына % - да

бірлік

үлесі

Адам

үлесі

1

Республика бойынша

149830

100,00

121730

100,00

371890

100,00

2

Ақмола облысы

4455

2,97

2805

2,30

10540

2,83

3

Ақтөбе облысы

4587

3,06

3273

2,69

9179

2,47

4

Алматы облысы

39195

26,16

31744

20,08

96800

26,03

5

Атырау облысы

1466

0,98

1039

0,85

2261

0,61

6

Шығыс Қазақстан

13029

8,70

12218

10,04

35338

9,50

7

Жамбыл облысы

10641

7,10

8009

6,58

26700

7,18

8

Батыс Қазақстан облысы

3748

2,50

2799

2,30

9557

2,57

9

Қарағанды облысы

5540

3,70

4690

3,85

18350

4,93

10

Қостанай облысы

7887

5,26

4170

3,43

10250

2,76

11

Қызылорда облысы

1792

1,20

728

0,60

3334

0,90

12

Маңғыстау облысы

727

0,48

345

0,28

660

0,18

13

Павлодар облысы

3526

2,35

2294

1,88

7850

2,11

14

Сол.т Қазақстан облысы

6050

4,04

4630

3,80

13000

3,50

15

Оңт.т Қазақстан облысы

47115

31,45

42974

35,30

128025

34,43

16

Астана қаласы

25

0,02

3

0,00

4

0,00

17

Алматы қаласы

52

0,03

9

0,01

42

0,01

Қазақстандағы қазіргі таңда кіші және орта бизнестің жағдайы дамыған мемлекеттермен салыстырғанда нашарлау болып табылады. Себебі, кіші және орта бизнестің дамуындағы кедергілер өте көп. Бұл кедергілер мемлекеттің саясатымен рыноктың инфрақұрылымының жетілмегендігінен./4/

Қазіргі таңда шағын кәсіпкерлік жаңа даму сатысында. Осы секторларға елеулі үлкен қаражаттар инвестициялануда. Бірақ бұл инвестициялау ассиметриялы болып отыр. Капитал салымдары көбінесе осы сектор бойынша, яғни кіші және орта кәсіпкерлік сферасында сауда саласына және сервиспен шағын және қызмет көрсету бағыттары бойынша жүзеге асырылуда. Оның себебі, шағын және орта бизнестің осы сфераларында инвестициялы ақталу мерзімі қысқалау және бұл сфераларда өтемпаздықты көтеретін айналым қажаттары көп болғандықтан.

Сондай-ақ біздің еліміздегі кіші және орта кәсіпкерлік секторында инновациялық қызметті жүзеге асыру дамымаған. Жалпы инновациялық қызмет айналысатын венчурлық кәсіпорындар біздің елімізде жоқтың қасы. Бірақ болашақта мемлекеттің жүргізіп жатқан ұлттық экономиканы диферсификациялау мен модернизациялау юойынша қабылданған тұрлі бағдармалар мен жүргізіліп жатқан саясатына байланысты мұндай кәсәпорындар көбейді деген үміт бар. Ал мұндай кәсіпорындар үшін кіші бизнес субъектісі болуы тиімді, себебі, венчурлық кәсіпорындар сыртқы орталық түрлі өзгерістеріне тез бейімделеді.

Жоғарыда жасалған талдау келесі тендецияларды көрсетеді:


  1. Белсене жұмыс істейтін кәсәпорындардың аз үлесі кезінде шағын кәсіпкерлік объектілерінің тұрақты сандық өсуі;

  2. Сауда мен қызмет көрсету сферасында шағын кәсіпкерлік объектілерінің шоғырлануы;

  3. Мемлекеттік органдармен өзара әрекеттесу мен салық салуды, несиелеудің шешілмеген проблемалары;

  4. Үлкен қаржылық мүмкіндіктері бар адамдардың осы секторға инвестициялауды жүзеге асыра бастауы;

  5. Шағын бизнеспен орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолданудың тиімсіздігі /5/

«Сұлтан» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 1995 жылы 13-ші наурызда Алматы облысы Сарқан қаласында құрылды. Серіктестікті құрушы құрылтайшылар Қазақстан республикасының азаматтары – жеке тұлғалы болып табылады. Құрылтайшылар құрамы үш жеке тұлғадан тұрады. Серіктесттік «Тұлпар» ауылшаруашылық өндірістік кооперативнің қайта құрылуы негізінде пайда болады.

1998 жылы 28-ші ақпанда «Сұлтан» жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып өзгертілді.

«Сұлтан» ЖШС-ның қызметінің пәні және мақсаттары .

«Сұлтан» ЖШС-ның негізгі мақсаты бәсекеге қабілеті жоғары сапалы, халық тұтынуындағы қажетті өнімдер өндіру. Сондай-ақ шикізат түріндегі ауылшаруашылығы өнімдері тиімді әрі пайдалы мүмкіндіктерін өткізу.

Бұл негізгі мақсатқа жету үшін серіктестік келесідей қызметтерге негізделеді.


  • Ауыл шаруашылығы өнімдерін шығару, өндіру;

  • Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу;

  • Ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындау;

  • Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу;

  • Наубайханалық өндіріс;

  • Ет – сүт және май өнімдерін өндіру мен өңдеу;

  • Қоғамдық тамақтану, қонақүй пунктерін ұйымдастыру және тағы да басқа ойын және шоу бизнес қызметтеріне басқа қызметтерді жүзеге асыруға мүмкіндігі бар.

Бұл қызметтер арқылы серіктесттік халықтың, аймақтық мекемелер мен ұйымдардың қажеттілігі қанағаттандыру; жаңа жұмыс орындарын және әлеуметтік мәселелерді шешуге мақсат құрып ықпал жасайды.

Жалпы өазіргі күнде «Сұлтан» ЖШС-ның негізгі қызметі ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруге және өткізуге негізделген. Осы негізгі қызметті серіктесттіктің 94% табысының көзі болып табылады.

2005 жылдан бастап «Сұлтан» ЖШС-ның өз қызметін жетілдіруге тырысуда. Бұған серіктесттік жанынан Туркия компаниясымен бірлесіп диірмен құруды айтуға болады.

Жалпы серіктестіктің қызметін ұйымдастыру келесі кестеде көрсетілген 2.1.5 кесте: 2005 жылғы серіктестік қызметін ұйымдастыру

Қызмет түрлері

Қызмет түсімдері (мың. т г)

Үлесі %

1 тоқсан

2 тоқсан

3 тоқсан

барлығы

Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру

Барлығы:


3660669

1434272

1091755

618696

100

Соның ішінде:

Өсімдік шаруашылығы



1496390

556089

639702

444223

62

Мал шаруашылығы

2164279

878183

452053

1742473

38

Құқықтық статусы «Сұлтан» ЖШС-гі Қ.Р-ның заңдарына сәйкес заңды тұлға болып табылады. Серіктестік өзін-өзі қаржыландыру және шығындарын өзі өтеу негізінде қызмет етеді. Серіктестіктің өзіндік жеке балансы несие мемлекеттерінен есептері, дөгелек мөр. белгі, фирмалық баланс және басқа да реквизиттре иелігінде бар. Серіктестік өз атынан келісін жасауға, мүмкіндік және жеке мүліктік емес құқықтары және міндетті болуы, үшінші тараптар тұлғасы ретінде сотта жауапты болуы мүмкін.

Серіктестік өзіне тиесілі мүлікпен барлық міндеттемелермен жуапты болады. Қатысушылардың қарыщына серіктестік жауапты болмайды.

«Сұлтан» ЖШС-ның шаруашылық қызметі.

«Сұлтан» ЖШС-сы ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруге негізделген серіктестік. Оның, меншігінде 841 га жер , 500 мың мал (сиыр, қой )бар. Қазіргі куйде жерге себілген өнімдер: бидай,арпа, сұлы, қант қызылшасы, сеннаж сияқты өнімдер жатады. Ал мал өсіруде: қой, сиыр – бұдан алынатын өнімдерге: сүт, жүн, тері сияқты өнімдер саналады.

Серіктестіктің шаруашылық қызметін жүргізуіндегі ең негізгі қызмет шикізатты тиімді, қымбат бағамен өткізу болып табылады.

Жерді өңдеудегі көмекші өндіріс құралдарына трактор, комбайын, машина- техникалық саймандар құрап отырады. Оларды үнемі жөндеуден өткізу, басқа кооперативтердің жерін жыртуға, өнімін жинауға, жалға беру сияқты қызметтерді жүзеге асырып отырады.

Қазіргі күнде шаруашылық қызметті серіктестік жетілдіре түсуде. Бұған бидайды өсірудегі мал жинауды, өткізуі дәлел бола алады. Оны елесі кестеде көре аласыз.

2.1.6. кесте. Шаруашылық қызметін талдау.


Атауы

2004 ж

2005ж

2006 ж

өнімнің шығуы

өнімнің шығуы

өнімнің шығуы

Бидай өсірудің барлығы

Оның ішінде:

Күздік бидайы

Яров. бидайы

Яров. сұлысы

Люцерн арпасы

Сенаж

Қант қызылшасы



1077 тонна
413 тонна

529 тонна

135 тонна

306 тонна

820 тонна

1100 тонна



1120 тонна
600 тонна

390 тонна

120 тонна

320 тонна

550 тонна

15000 тонна



1379 тонна
620 тонна

591 тонна

168 тонна

382 тонна

558 тонна

2500 тонна



Мал шаруашылығы:

КРС барлығы

Соның ішінде сиыр

Қойдың барлығы

Соның ішінде қойлар

Тоқтылар


Таналар

122 бас


56 бас

277 бас


100 бас

80 бас


45 бас

150 бас


70 бас

300 бас


130 бас

120 бас


60 бас

150 бас


54 бас

380 бас


150 бас

200 бас


70 бас

Бұл кестеден көргеніміздей өнімді өндіру жыл сайын артып отыр. Бұл дегеніміз серіктестіктің жылдан – жылға экономикалық ахуалы артып, өнімді өткізу көлемі де жоғарлауда. Бүгінгі күнде серіктестіктің шаруашылығы дами түсуде.

Бұнымен серіктестік сүт өнімдері, нан өнімдері, жүн, тері сияқты өнімдерді өткізуге де көңіл бөлуде.



«Сұлтан» ЖШС-ның негізгі шаруашылық қызметі ауыл шаруашылығын жүргізу және де осы негізгі қызметтен түсетін табыс көзі 94% құрайды. «Сұлтан» ЖШС-ны ауыл шаруашылығы саласында әмбебаб серіктестік саналады. Сондықтанда серіктес өсімдік, мал, бидай шаруашылығы қызметіне ерекше көңіл бөледі.

Серіктестің даму тенденциясы ретінде ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындаудағы жоғары өнімділік болып табылады. 2003 жылы алынған өнім 2002 жылға қарағанда 28%-қа өсті. Осындай өнімділіктің жоғарлылығы арқасында Түрік фирмасымен бірігіп диірмен ашуды жоспарлар отырып, және осыған байланысты инвестициялық жобалар дайындалуда.

«Сұлтан» ЖШС-ның басқару құрылымы.



Құрылтайшылар кеңесі


Директор


Бухгалтер

Бас агроном

Бас миханик

2.1. сурет

Серіктестіктің басқарудың жоғары органы – серіктістіктің

қатысушыларының жалпы жиналысы. Қатысушылардың жалпы жиналысы серіктестіктегі ғалымдық мәселелерді шешуге және серіктестіктің мақсаты, миссиясының анықтауды жүзеге асырылады.
«Сұлтан» ЖШС – індегі ынталандыру шаралары. «Сұлтан» ЖШС – ында негізінен 37 адам қызмет жасайды. Олардың орташа айлығы 12 мың теңге шамасында айналады.

Әрбір кәсіпорын немесе ұйым өз қызметкерлерінің өнімділігін арттыру үшін ынталандыру шараларын жүргізіп отырады. Сол сияқты «Сұлтан» ЖШС – ында да ынталандыру шаралары дұрыс дұрыс жолға қойылған.

Серіктестік персонал мәселесінде ұйымдастырудың формасы мен әдісін анықтайды. Жалақы төлеу және еңбекті материалдық ынталандыру тарифтік қойылымдар мен окладтың көлемін премиялар мен серіктестік жұмысшыларының айлық төлемдерін, жұмыс күні және жұмыс аптасының ұзақтығын, төленетін және басқа да демалыстардың тізбегін жасауда серіктастік үнемі қызметкерлерге және жұмысшыларға көп көңіл бөледі.

Жұмысшыларда әлеуметтік жағынан қорғау серіктестіктің негізгі мақсаты. Серіктестік жұмысшыларын ынталандыру барысында қосымша жалақы төлеу, қиын жағдай туындаса сол жұмысшының отбасына көмек беру сияқты шараларды жүзеге асырады.

Бұл шаралар еңбек өнімділігінің артуына, жұмысшылардың отбасылық жағдайын көрсетуге, табыстылықтың, отбасылықтың артуына зор ықпалын тигізеді.

«Сұлтан» ЖШС – ның қаржылық жағдайын талдау. Серіктестік өзінің 6 жылдық ғұмырында өзіндік құралдарының көлемін тұрақты өсіріп отырды. Өзіндік құралдарының өсуі серіктестіктің қаржылық тұрақтылығын арттыруда. 2005 өзіндік құралдар 28,06% - ға өсті, немесе бұл 1435 миллион теңгені құрады. 2005 жылдың таза табысы 396 миллион теігенің шамасында болды.

Енді бұны графикте көрсетейік.




1107568

67938

1395126

355507

1397025

357480

1435038

395275
І - өзіндік капитал ІІ – таза пайда

2.1.1 сурет. Өзіндік құралдар мен таза пайда көлемінің динамикасы. (млн. тг.)


Қазіргі күнде «Сұлтан» ЖШС – інің қаржылық қоры 10 000 000 теңгені құрайды. Серіктестіктің қаржылық құралдарының түсімі ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізуден түседі. Жалпы бұл түсімдер серіктестіктің негізгі қызметінен түседі десе де болады. Себебі жылда егілген өнім жыл аяғында міндетті түрде өткізіліп отырады.

Осы жағдайды келесі кестеден көруге болады.



2.1.6. кесте. «Сұлтан» ЖШС – ның 5 жылдық негізгі көрсеткіштері. 17


Атауы

2002ж

2003ж

2004ж

2005ж

2006ж

Өлшем бірлігі

Өнімнің шығуы

Өлшем бірлігі

Өнімнің шығуы

Өлшем бірлігі

Өнімнің шығуы

Өлшем бірлігі

Өнімнің шығуы

Өлшем бірлігі

Өнімнің шығуы

Бидай, барлығы

951га

1355тг

865га

1137тг

813га

1077тг

800га

1120тг

841га

1379тг

Соның ішінде қыстық бидай

565 га

872тг

450га

668тг

325га

413тг

400га

600тг

481га

620тг

Яров бидайы

121 га

172тг

280га

306тг

358га

529тг

300га

390тг

170га

591тг

Ячмень бидайы

265 га

311тг

135га

163тг

130га

135тг

100га

130тг

190га

168тг

Люцерн арнасы

187 га

183тг

187га

191тг

147га

306тг

147га

120тг

157га

382тг

Сенаж

-

282тг

-

510тг

-

820тг

-

550тг

-

558тг

Қант қызылшасы

30 га

609тг

16га

185тг

40га

1100тг

50га

1500тг

80га

2500тг

Нан бөлке өнімі

Бөлке

86000

Бөлке

91000

Бөлке

100315

Бөлке

115500

Бөлке

106000

Мал шаруашылығы

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Сиыр, барлығы

Бас

59

Бас

76

Бас

122

Бас

150

Бас

150

Соның ішінде сиыр

Бас

8

Бас

28

Бас

56

Бас

70

Бас

54

Таналар

Бас

12

Бас

26

Бас

41

Бас

60

Бас

45

Сүт

Тонна

24

Тонна

39

Тонна

69

Тонна

80

Тонна

105

Қой, барлығы

Бас

152

Бас

214

Бас

277

Бас

300

Бас

202

Соның ішінде тоқты

Бас

100

Бас

100

Бас

100

Бас

130

Бас

134

Қой

-

-

Бас

75

Бас

80

Бас

120

Бас

70

Жалақы

Мың тг

19920,0

Мың тг

1888,0

Мың тг

2768,0

Мың тг

3500,0

Мың тг

5189,0

Өткізу

Мың тг

10217,0

Мың тг

17300,0

Мың тг

20136,0

Мың тг

22000,0

Мың тг

35000,0

Пайда

Мың тг

110,0

Мың тг

228,0

Мың тг

350,0

Мың тг

650,0

Мың тг

1900,0

Бюджетке төленер

Мың тг

330,0

Мың тг

610,0

Мың тг

832,0

Мың тг

850,0

Мың тг

1100,0

_________________________________

17Серіктестіктің мәліметтері бойынша

Негізгі көрсеткіштер кестеден көргеніміздей жылдан – жылға артып отыр. Бұл серіктестіктің тұрақты, әрі тиімді жұмыс істеуінің жемісі болып саналады. Серіктестіктің жер көлеміне, мал басының, нан, сүт өнімдерінің өсуі қаржылық тұрақтылықты арттырып тиімді жұмыс істеуге мүмкіндік беруде.

Серіктестіктің таза табысы келесі қорларды құруға пайдаланылады.


  • резевтік (сақтандыру)

  • өндірісті дамыту;

  • әлеуметтік дамытуға;

  • тұтынуға;

  • премиялар төлеуге.

Және басқа да қорлар құрылтайшылардың шешімінен құрылады.

2.1.7. кесте. Жалпы капитал мен айналым құралының көлемі мен құрылымы.




Көрсеткіштер атауы

Көрсеткіштер мәні (мың тг)

Жарғылық қор

10 000 000

Резервтік капитал

35 936

Қосымша капитал

331 610

Бөлінбеген таза пайда

636 552

Капиталдың жалпы саласы

10 436 198

Айналым құралдары өзіндік жеке көздерден өткізу түсімдерінен құрылады.

Серіктестіктің шығыс пен табыс көздері 2005 жылы жалпы табыс 59% - ға және 17011 мың теңгені құрады.

Жалпы бұл көрсеткіш келесі кестеде берілген:

2.1.8. кесте. Серіктестіктің шығыс пен табыс көздері.


Көрсеткіштер атауы

Көрсеткіштер мәні

Табыс, мың теңге

4802769

Жалпы пайда (мың теңге)

17011

Таза пайда(бөлінбеген пайда)(мың тг)

1746

Активтердің рентабельділігі%

0,01

Өзіндік капиталдық рентабель – гі %

0,08

Өнімнің рентабельділігі (сату) %

22,6

Өткізілім қоры %

1617

2005 жылы ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу қызметтерінен түскен табыс мөлшері 1% - ға өсіп отыр.

2005жылы «Сұлтан» серіктестігі үшін дамуында табысты жыл болып табылады. Табыстың көп бөлігін егінді өткізуден түскен түсімдер құрайды. Соның ішінде бидайды өткізу 11836 млн. тг құрайды.

Ал шығын бөлігі келесі кестеде көрініс тапқан.

2.1.9. кесте. «Сұлтан» ЖШС – ның 2004жылғы шығындар тізбегі.





жалақы

ГСМ

З/ч

Э/энер

тұқым

аморт

Басқа да

су

жем

барлығы

Есептел

меген


өнімнің шығуы цент/мен

Көлемі физ/зач

сомасы

Нәтиже

өзіндік құм 1 центнерге







Қыстық бидай

587482

495212

272574

43150

750110

73962

3323902







5545398




Қысқы бидай қап

7900

7230











767,08

Яровтік бидай

522367

440322

242363

38377

665970

65769

783965

38093




2797226




Яров бидайы

4590

4270











655,03

Сұлы

204027

171982

68762

14988

260506

-

-

22900




743106




Сұлы

1440

1250











594,0

Соя

115481

97578

53709

8485

147805

14575

158384

4000




600017




Соя

370

220











2728

Егін б/шабар/ғы

1429357

1205094

637408

1050000

1824391

154312

4269867

64993




9686000




Барлығы

-

10073

387,0




-





































Тұқым

3196




-




198,68

Жем

372625

436981

227870

27248

-

110000

-

25276




1200000




Сенаж

3860




-

123,0

133,42





































Барлығы

-

1077,0

-




-

Қант қызыл/сы

459437

524643

-

-

220000

170000

1334970

40000




2749030




Қант қызылш

12478

3183,0

434,0




220,30

Өсім.б/ша бар/ғы

2261419

2166718

865278

132248

2045391

430000

5604837

130269




13635050

1500000

Қант

79573

-

-




-





































Барлығы

-

-

-




-

Мал шаруаш/ғы

877616

394041

259410

44000




30740

136594




1486010

3228408




Мал өнім шығ

-

2192,0

-




-

Мехтоп

747427

794547

596005

95991




120000

96904







2450874




Қызмет

-

2326,0

-




-

Дока

340200

300176

-

290000




30000










1595475




Нан бөлке өнімі

9904

2090,2

96,0




18,0

АЗС

276000

242403

-

84000




38822










745531




барлығы
















«Сұлтан» ЖШС б/ша барлығы

4502662

3897885

1720693

6462

2045391

649622

6577680

130269

1486010

21655338





















2004 жыл бойынша шығын көлемі табыс көлемінен неғұрлым төмен болып серіктестікке пайда әкеледі.

Жалпы 2004 жылғы шығын құрылымына қарағанда 2005 жылдың шығын құрылымы анағұрлым пайдамен шықты. Бұл келесі кестеден орын тапқан.

2.1.10. кесте. Шаруашылық қызметтер бойынша шығындар.




Көрсеткіштер атауы

Шығындар

Өнімді шығару

Нәтиже

+

-

Егіншілік

16768000

18681000

1913000

-

Мал шаруашылығы

3503435

2105435

-

1398397

Дока нан

1979172

2293491

314319




М/ теп

6333264

6708051

374787




Қант қызылшасы

5573000

6720000

1147000




Басқа да

6240000

6384100

144000







3893,0-1398,0

= 2495,0

Жалпы бұл кестеде серіктестіктің 2004 жылға қарағанда табысты аяқтағанын көреміз. Оған себеп егін, мал шаруашылығындағы өнімнің жоғары беруі болып табылады.

Серіктестік қызметінде қаржылық экономикалық ахуал жылдан – жылға жақсаруда. Бұл жыл аяғындағы 2495,0 мың теңге табыспен аяқтағанын себебі ретінде көрініс табады. Егін шаруашылығы өнімдері сапалы әрі қуаттылығы жоғары бидай алуға мүмкіндік туғызады.

Серіктестіктің экономикалық шаруашылығы қызметін келесі диаграммадан көре аламыз.(% шамасымен)



жүктеу 0,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау