Сəуір – мамыр – маусым 996 жылдан бастап шығады Жылына рет шығады
жүктеу 9,86 Mb. Pdf просмотр
|
| На ар аев
Н . А . Новое десятилетие — новый экономический подъем , новые возможности Казахстана : Послание Прези - дента страны народу Казахстана // Казахстанская правда . — 2010. — 30 янв . 2. Концепции правовой политики Республики Казахстан на период с 2010 до 2020 года , одобренной Указом Президента Республики Казахстан от 24 августа 2009 года № 858 // лектронная база данных « Законодательство ». 3. урев М . С . Убийство на « разборках » ( методика расследования ). — СПб : Питер , 2001. — 288 с . 4. Криминалистика социалистических стран . — М .: рид . лит - ра , 1986. — 181 с . 5. Бородулин А . И . Методические и тактические основы расследования убийств , совершаемых наемными лицами : Авто - реф . дис . ... канд . юрид . наук . — М ., Изд - во Академии МВ СССР , 1996. — 22 с . 6. Ах анов А . Н ., Байжасаров Б . З ., ороткеви А . А . Убийства по найму : проблемы преактивного расследования : Моно - графия . — Алматы : Жет i жарғы , 2007. — 200 с . 7. ельмен етов Т . Т . Организация и тактика раскрытия убийств , совершенных по найму : Автореф . дис . ... канд . юрид . наук . — М .: Изд - во Академии МВ СССР 2006. — 27 с . 8. Бахин ., Байжасаров Б ., огамов М . . Методика расследования заказных убийств : Учеб . пособие . — Алматы : ркинет , 2000. — 120 с . 9. Жиен аев А . С . Особенности расследования убийств по найму с использованием тактических операций : Автореф . дис . ... канд . юрид . наук . — Алматы : Изд - во Академии МВ РК , 2000. — 28 с . 10. Основы борьбы с организованной преступностью / Под ред . В . С . Овчинского , В . Е . минова , Н . П . блоков . — М .: « ИНФРА – М », 1996. — 400 с . 11. Белкин Р . С . Курс криминалистики . Общая теория криминалистики — М .: ристъ , 1997. — 480 с . 12. асильев А . Н . Проблемы методики расследования отдельных преступлений . — М .: Академия МВ СССР , 1978. — 172 с . 182 ОЖ 342.53 (574) . С тбаева Р М Б . Бейсенов атында ы ара анды а институты К НС У ЕН А АМЕН К А А А НАС Н А Е ЕКШЕ К Е данной статье рассматрива тся онятие , редмет и исто ники арламентского рава , которое о ределяется как одотрасль конституционного рава и рассматривается в системе конституционного рава . Автор ока ывает соотно ение конституционного и арламентского рава . In the given article are considered notion, subject and source of parliamentary law. Parliamentary law is defined as branch of constitutional law and considered in system of constitutional law. In given article the concept, a subject and sources of the parliamentary right are considered. The parliamentary right is defined as part of constitutional law and considered in constitutional law system. азақстанны демократиялық жолмен қ қықтық жəне əлеуметтік мемлекет орнатуы қазіргі өркениетті əлемдік тəжірибеде нық қалыптасқан билік бөлу принципіне негізделеді . Билік бөлу принципіне сəйкес Республикадағы бірт тас мемлекеттік билік Конституция мен за дар негізінде за шығарушы , атқарушы жəне сот тармақтарына бөлініп , оларды тежемелік əрі тепе - те дік ж йесін пайдалану арқылы өзара іс - қимыл жасау принципіне сəйкес ж зеге асырылады . Айтылған билік тармақтарыны ішінде за шығарушы билік негізгі орынды иемденеді . 1995- жылғы Республика Конституциясында за шығарушы билікті ж зеге асырушы жа а орган — қос палаталы Парламент бекітіліп , б гінгі к ні ол өз əрекетін ж зеге асыруда . Б л — б рын - со ды азақстан тарихында болмаған жа а институт . азақстан Республикасы Парламентіні т рақты кəсіби орган ретіндегі əрекетін бастағанына да он бес жылға таяу уақыт өтті . Парламентаризм институтын зерттеу елімізді за шығарушы қызметін ж зеге асырушы органны т рақтылығы мен кəсібилігін қамтамасыз етуді , шынайы парламентаризмге лайық парламент қ руды мақсат етуден туындайды . Көптеген өз елімізді ғалымдары мен шетелдік ғалымдарды е бектері парламентаризм институтын зерттеуге арналғанымен , азақстан Республикасындағы парламенттік қ қықты қалыптасуы , дамуы , парламенттік қ қықты қ қық саласы , оқу пəні ретіндегі т сінігі мен қайнар көздері туралы мəселелерді əлі де болса мардымсыздығы демократиялық қоғам қ руды алдына мақсат етіп қойған мемлекетімізде б гінгі к нгі ш билік тармағыны негізгісі болып табылатын за шығарушы билікті жан - жақты зерттеу қажеттілігін айқындайды . азақстан Республикасы парламенттік қ қығыны қалыптасуы жəне дамуы ерекшеліктерін шынайы парламентаризм т рғысынан қарау арқылы зерттеу барысында парламентаризм элементтеріні Республика Парламентінде т рақты орнығуын көздеу қазіргі лттық ғылымны негізгі міндеттеріні бірі болып табылады . Республика парламентаризміні қалыптасуы барысында осы қ былысты зерттеу мəселесі қазақстандық за герлерді назарынан тыс қалған жоқ . А . К . Котов парламентаризмді « қоғамдағы тіршілік əрекетіні жалпыға бірдей міндетті ережелерін орнату бойынша ой мен тəжірибе » деп т сінеді . Сонымен бірге автор билік бөлу принципін парламентаризмні басты белгісі ретінде тани отырып , « қай жерде жəне қай уақытта билік бөлу принципі конституциялық де гейде бекітілетін болса , сол жерде жəне сол уақытта парламентаризм дамиды » дейді [1]. С . К . Амандықова « парламент » пен « парламентаризмні » өзара байланысты ғымдар болғанымен , ма ызы бірдей еместігін , парламентаризмні парламентсіз болуы м мкін еместігін , ал парламентті парламентаризм элеметтерінсіз де əрекет ете алатынын , осындай парламенттерді ке естер кезе інде болғанын баяндайды . С . К . Амандықова парламентаризм элементтері , е алдымен , « билік бөлу , өкілдік , за дылық » [2] деп біледі . А . А . ерняков « парламентаризм » ғымына берген анықтамасында : « Парламентаризм — ма ызды мемлекеттік міндеттерді орындайтын , за шығару өкілеттіктерін ж зеге асыратын , өзге билік тармақтарымен қ қықтар жəне за дық шараларды , тежемелік əрі тепе - те дік ж йелерін пайдаланып , өзара іс - қимыл жасаушы , халықты өкілді органы ретінде билік бөлу ж йесіндегі парламентті басымдық жағдайы » [3], — дейді . 183 азақстандық парламентаризмні қалыптасуы мен дамуы шін , е алдымен , оны оқытатын салаға , оны с йенетін қайнар көздеріне қатысты мəселелерді анықтау керек . Конституциялық қ қық нормаларымен реттелетін қатынастар мемлекет пен қоғам өміріні саяси , экономикалық , əлеуметтік , мəдени жəне басқа салаларын қамтиды . Конституциялық қ қық аталған салаларды жан - жақты , т пкілікті , егжей - тегжейлі реттемейді . Ол тек е негізгі , басқа салаларды бастауы болып табылатын қатынастарды қарастырады . қық саласыны тақырыбы туралы мəселені анықтау оны нормаларына тəн ортақ мəндік сапаларды д рыс т сінуді алғы шарты болып табылады . қықтық реттеуде қ қықтық нормаларды белгілі бір салаға , нақты институтқа тиесілілігін ескермей , осы нормаларды қызметі мен рөлін толық т рде ашу м мкін емес . азақстан Республикасыны конституциялық қ қығы — б л барлық қ қық нормаларыны біріккен т рін көрсетуші , азақстан Республикасыны қ рылысын демократиялық , зайырлы , қ қықтық жəне əлеуметтік мемлекет ретінде , яғни конституциялық қ рылыс негізіндерін бекітуші , сонымен бірге жеке адамны қ қықтық жағдайын , қоғам жəне оны қ рылыс негіздерін , мемлекеттік органдар ж йесін бекітуші азақстан Республикасыны лттық қ қығыны ма ызды саласы . Осы берілген анықтама қандай нормалар өз мазм ны бойынша азақстан Республикасыны конституциялық қ қығын қ ратынын білуге , қай норманы конституциялық қ қыққа жататынын анықтауға көмектеседі . 1991 жылғы 16 желтоқсанда қабылданған азақстан Республикасыны Конституциялық за ы Республикамызды мемлекеттік тəуелсіздігін салтанатты т рде жариялады . 1995 жылды 30 тамызында қабылданған өзімізді төл Конституциямыз — Ата За ымыз мемлекеттік тəуелсіздігімізді одан əрі нығайтты . Осы Негізгі За да көрсетілгендей , « азақстан халқы мемлекеттік билікті бірден - бір қайнар көзі болып табылады . Осыған орай конституциялық қ қық міндеті — е алдымен халық билігін қамтамасыз ету . Мемлекеттік билікті ж зеге асыруда конституциялық нормалармен реттелетін қоғамдық қатынастар пайда болады . Конституциялық қ қық азақстан Республикасыны конституциялық қ рылыс негіздерін бекіте отырып , халық өз билігін тікелей жəне өз өкілдері арқылы ж зеге асыратынын , мемлекеттік билікті ж зеге асыру қ қығын халықты қандай да бір бөлігі , не йым немесе жекелеген адам иемдене алмайтынын , азақстанны б кіл халқы атынан билік ж ргізуге өздеріні конституциялық өкілеттілігі шегінде Республика Президенті мен Парламентіні ғана қ қығы бар екенін анықтайды . азақстан Республикасындағы мемлекеттік билік халық еркін білдіретін мемлекеттік билік органдары мен жергілікті мемлекеттік басқару органдары арқылы ж зеге асырылады . Республикамыздағы м ндай органдар — Парламент жəне жергілікті өкілді органдар . азақстан Республикасыны Парламенті Республиканы е жоғары өкілді органы болып табылады . Парламентті е жоғары өкілді орган ретіндегі мəртебесі оны өкілеттіктеріні ке аясымен ( за шығару , кадрлар бойынша өкілеттік , бюджет саласындағы өкілеттік т . б .) сипатталады . Парламент өз өкілеттіктерін ж зеге асыруы барысында Президентпен , өзге мемлекеттік органдармен ( кімет , Конституциялық Ке ес , Жоғарғы Сот , прокуратура , лттық қауіпсіздік комитеті т . б .) жиі қарым - қатынастарда болып отырады . Осыған байланысты конституциялық қ қық ж йесіндегі Парламент орны ерекше . азақстан Республикасында мемлекеттік билік оны за шығару , атқару жəне сот билігіне бөлу принципіне негізделеді . Соған сəйкес мемлекеттік органдар өз өкілеттілігі ауқымында дербес болады , тежемелік жəне тепе - те дік ж йесін пайдалана отырып , өзара ықпалдасып , іс - əрекет жасайды . Конституциялық қ қық саласындағы кіші сала ретінде парламенттік қ қық Парламент пен мемлекеттік билік тармақтары арасындағы қатынастарды жəне Парламент өкілеттіктерінен туындаған өзге де қатынастарды бекітеді жəне реттейді . Конституциялық қ қық халық билігіні негіздерін қ райтын қоғамдық қатынастар мен халықты мемлекеттік билікті ж зеге асыруы барысында пайда болған қоғамдық қатынастарды , оны ішінде мемлекеттік билікті ж зеге асырушы ш билік тармағыны арасындағы негізгі — за шығарушы билік тармағыны негіздерін қ райтын қоғамдық қатынастарды бекітеді жəне реттейді . Ал парламенттік қ қық негізгі қ қық саласындағы кіші сала ретінде республиканы за шығару қызметін ж зеге асырушы органны йымдастырылуы мен қызметіні тəртібін , за шығару процесін , депутаттарды қ қықтық мəртебесін өз нормаларымен егжей - тегжейлі , жан - жақты реттеп , бекітеді . Егер конституциялық қ қықта статуттық - институционалдық нормалар мен принциптер тобы негізгі орынды иемденсе , ал парламенттік қ қықта негізгі орында іс ж ргізу - йымдастырушы жəне технологиялық нормалар т рады . Парламенттік қ қық — конституциялық қ қықты динамикалық 184 « мені ». Сондықтан кез келген демократиялық қ қықтық ж йеде парламенттік қ қық конституциялық қ қық ж йесіндегі қ қық саласы ретіндегі ерекше орнымен анықталуы қажет . Көбіне « парламенттік қ қық » т сінігіні орнына « парламенттік іс ж ргізу », « парламенттік шаралар », « парламенттік өндіріс » тəрізді терминдер қолданылып , парламенттік қ қық аталмыш терминдермен те дестіріліп , соларға сі ісіп кетеді . егенмен , парламенттік қ қықты нормативтік алабы , оны еншісіндегі іс ж ргізу ережелеріні көптігіне қарамастан , материалдық , оны ішінде е алдымен конституциялық қ қық ше беріндегі принциптер мен нормаларды анықталуы ықпалымен қалыптасады . Парламентаризм технологиясыны барлық ма ызын ескере отырып , басты ма ыздылық , е алдымен , қабылданған билік бөлу лгісі мен басқару нысаныны нормаларына сəйкес ж йе ретіндегі оны өз ортасындағы жəне , əрине , өз - өзінен т сінікті , бір жағынан , мемлекеттік билікті е жоғары өкілді органы ретіндегі Парламент , екінші жағынан , мемлекеттік билікті бірден - бір бастауы ретіндегі халық арасындағы т рақты өзара байланысты қамтамасыз етуде екенін естен шығармау керек . с ж ргізу нормаларыны парламенттік « тазалығы » мен əрекет қабілеттілігі — материалдық нормаларды конституциялық « тазалығы » мен анықтылығында . Ешқандай , тіпті асқан шеберлілікпен жасалған іс ж ргізу ережелері , е жақсы жағдайды өзінде , егер негізгі қ ндылықтарды сі ірмесе , шынайы парламентаризмні бекітілуі шін дəрменсіз , жаман жағдайда оны б зылуы мен б лінуіні залалды факторы болуы м мкін . Парламенттік қ қықты қ қықтық ж йедегі орны мен рөліне қатысты пікірлерді аздығына қарамастан , қазірді өзінде бірқатар көзқарастар туралы айтуға болады . Соны бірі парламенттік қ қықта конституциялық қ қықты динамикалық сипаттамалары бар екендігін жəне ол конституциялық қ қықты ажырамас бөлігі болып табылатынын айтады . Келесі бір пікірге сəйкес парламенттік қ қық шешімді жəне нақты т рде конституциялық қ қықпен қатар қойылған толыққанды , дербес қ қық саласы ретінде бағаланады . Оны конституциялық қ қық саласындай толық қ қылы қ қық саласы ретінде танылуы қажеттігі , оны барлық бөліктеріні бірт тас тəртіпке салынған кешенді қ райтыны айтылады . Расында да , б л қ рылым жақсы йымдастырылған . егенмен , парламенттік қ қық деп аталатын қ қықтық материяда қ қық саласына қажетті барлық параметрлер мен қасиеттер объективті т рде бола ала ма деген с рақ туындайды . ғни парламенттік қ қықты тек өзіне ғана тəн атаулы реттеу пəндері , əдістері , механизмдері бар ма ? Парламенттік қ қық конституциялық қ қықтан шыққан , конституциялық қ қықпен бірге конституционализм атты « т бірлік ж йеге » с йенеді жəне конституциялық қ қықты да , парламенттік қ қықты да негізгі за дық қайнар көзі Конституция болып табылады . егенмен , біріншіден , қоғамдық қатынастарды конституциялық қ қық шін де , парламенттік қ қық шін де т тас аясында парламенттік қ қыққа , оны өзіне ғана тəн йымдастыру - техникалық қатынастар участогы « бекітілген ». Екіншіден , егер т тас конституциялық - қ қықтық реттеу шін билікті - б йрықты бастауларға негізделген əдістер тəн болса , ал парламенттік - қ қықтық реттеу шін , е алдымен , йлестіру жəне келісім əдістері тəн . шіншіден , егер конституциялық қ қық механизмдерінде оны нормативтік қ рамыны материалдық жағы басым болса , ал парламенттік қ қық механизмінде іс ж ргізуді қамтамасыз ету жағы басым . Б дан шығатын қорытынды : парламенттік қ қық қаншалықты ерекше сала ретінде көрінсе де , оны конституциялық қ қықты кіші саласы ретінде есептеуге негіз жеткілікті . Парламенттік қ қықты конституциялық қ қықпен катарлас сала болып қалыптасуы м мкін емес , себебі əр алуан т рлі жəне əр қилы де гейлердегі қатынастар конституцияны өзімен іс ж ргізу тəртібіне бағытталған . Парламенттік ішкі қатынастар жəне іс ж ргізулер ( за шығару , бақылау , йымдастыру ) — б л бір мəселе ; екінші — институт аралық ( Президент — Парламент — кімет — сот билігі ); шінші — жария - қ қықтық жауапкершілік қатынастар саласындағы іс ж ргізулер ( Парламент — сайлау корпусы — электорат ). Шараларды көптігі мен əр алуандылығы оларды қандай да болсын т тас кодекстелген парламенттік қ қық актісінде қалыптастыруға м мкіндік бермейді . Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе , парламенттік қ қықты парламентті ішкі қ рылымы мен іс ж ргізу - йымдастыру қызметін , оны мемлекеттік билікті басқа органдарымен жəне сайлау корпусымен қарым - қатынастарын реттеуші нормалар мен ережелерді ерекше ж йесі ретінде анықтауға болады [4]. Ал парламенттік қ қықты қайнар көздері жөнінде айтар болсақ , қ қықты жалпы теориясында қ қық қайнар көздеріні ғымын за дық мағынада материалдық жəне формалды деп ажырату 185 қалыптасқан . Бірінші жағдайда қ қықты қайнар көзі деп осы қ қықты мазм нын анықтайтын факторларды айтады . детте оларға қоғам өміріні материалдық жағдайын , қоғамға тəн экономикалық қатынастарды жатқызады . Формалар за дық мағынада қ қықты қайнар көзі ретінде қаралып , қ қықтық нормалар осы формалар арқылы қалыптасады жəне міндетті к шін алады . Осындай қызмет атқарушы формалар қ қықтық актілер болып табылады . Уақытты қазіргі кезе інде əрекет етуші қ қықтық актілер ғана конституциялық қ қықты қайнар көздері бола алады . қықты қайнар көздері шін , оларды қабылдауда ғана емес , жоюда да , өз к шін жойды деп тануда да ерекше тəртіп белгіленген . Акті жойылғаннан кейін əрекеттегі қ қықты қайнар көзі болып есептелмейді . Парламенттік қ қық қайнар көздерін ш топқа бөліп қарастыруға негіз бар , олар : за дық , сынымды - шаралық жəне ілімдік . Бірінші за дық топта , тек жалпы мемлекеттік де гейдегі : Конституция , за дар , Республика Президентіні жарлықтары , кімет қаулылары , Жоғарғы Сот шешімдері , Парламент жəне оны палаталарыны регламенттері жəне басым бөлігінде немесе жекелеген бөліктерінде қ қықтық іс ж ргізу ережелері бар өзге де актілер . Осы орайда қазіргі қазақстандық қ қықтық ж йе шін жа а актілер т рлерін арнайы т рде атап өту қажет , олар : конституциялық за дар , ішкі мемлекеттік шарттар мен келісімдер , халықаралық қ қықты принциптері мен нормалары . Аталмыш қайнар көздер ішінде , əрине , мемлекет Конституциясы негізгі орынды иемденеді . азақстан Республикасы парламенттік қ қығыны негізгі қайнар көзі азақстан Республикасыны Конституциясы болып табылады . Себебі Конституцияны е жоғары за дық к ші бар жəне Республиканы б кіл аумағында ол тікелей қолданылады ( Р - ны Конституциясы 4- б . 2- т .). Басқа қайнар көздерді бəрі де Конституциядан туындайды жəне оған қайшы келмеу керек . Оған себеп келесі факторлар : 1. Конституцияда қазіргі кезе дегі барлық конституциялық - қ қықтық реттеуді негізі болып табылатын , жалпы сипаттағы қ қықтық нормалар белгіленген . 2. Конституция қ қықты қайнар көзі ретінде өзінде белгіленген нормалар мазм ныны ке дігімен сипатталады . Б л нормалар өз əрекетімен қоғам өміріні барлық саласын — саяси , экономикалық , əлеуметтік , рухани салаларын қамтиды . 3. азақстан Республикасы Конституцияны басқа қайнар көздермен салыстырғанда е жоғарғы за дық к ші бар , Республиканы б кіл аумағында тікелей қолданылады . Мемлекетіміз қабылдаған за дар жəне басқа да қ қықтық актілер азақстан Республикасы Конституциясына қайшы келмеу керек . 4. Конституцияда қ қық саласыны қайнар көздеріні көптеген басқа т рлері анықталған . Онда қ қықтық актілерді аталуы , оларды за дық к ші , қабылдау тəртібі , жойылуы жəне жариялануы белгіленген . 5. Парламенттік қ қық саласыны негізгі қайнар көзі ретіндегі Конституция ма ызды , ондағы белгіленген нормалар халықты мемлекеттік еркін ж зеге асыру формасы ретінде көрінуімен де анықталады . Онда за дық т рде қоғамны алға қойған мақсаттары , осы қоғамды йымдастыру принциптері жəне оны тіршілік əрекеттері , қоғамны е жоғары өкілді органы ретіндегі Парламент қ зыреті белгіленеді . Конституция , басқа қайнар көздермен салыстырғанда , е жоғары қ қықтық ма ызы бар акті ғана емес , е жоғарғы қоғамдық ма ызы бар акті . Оны нормалары əр азаматты , қоғамдық əрекетті барлық субъектілерін қамтиды . Конституцияны төртінші бөлімі парламенттік қ қықты негізін салатын нормалардан т рады . ш тармаққа бөлінген мемлекеттік билік тармақтары арасындағы алғашқы орында за шығарушы билік т р . Сол себепті Республика Парламентіне қатысты негізгі мəселелер елді Негізгі За ында жан - жақты қарастырылған . Республика Конституциясы Парламентті за шығару қызметін ж зеге асырушы е жоғары өкілді орган ретіндегі ерекше мəртебесін бекітеді ( Р Конституцияны 39- бабы ). Сонымен қатар Конституцияда Парламентті бірлескен жəне бөлек отырыстарында қарастырылатын мəселелер тобы , əуелі Мəжілісте , сонан со Сенатта кезегімен қарау арқылы қабылданатын мəселелер тобы анықталған . Республика Конституциясыны негізінде қабылданған « Парламент жəне оны депутаттарыны мəртебесі туралы » Конституциялық за Парламент жəне оны Палаталарыны йымдастырылуы мен қызметіні принциптерін , оны депутаттарыны қ қықтық жағдайын егжей - тегжейлі қарастырады . Аталмыш нормативтік акті парламенттік қ қықты Конституциядан кейінгі негізгі төл қайнар көзі 186 болып табылады . Сонымен қатар « азақстан Республикасыны Президенті туралы », « кімет туралы », « Сайлау туралы » азақстан Республикасыны Конституциялық за дары да парламенттік қ қықты қайнар көздері қатарына жатады . Парламенттік қ қықты келесі қайнар көзі — « азақстан Республикасы Парламентіні комитеттері мен комиссиялары туралы » Республика За ы . Аталмыш За Республика Парламенті ж мыс органдарыны қ рылуы тəртібін , оларды өкілеттіктерін , қызметіні йымдастырылуы тəртібін жан - жақты реттейді . Парламенттік қ қықты нормативтік қайнар көздері арасында парламенттік регламенттер ерекше орынға ие . Регламенттер — Парламентті қ қықтық мəртебесін , оны йымдастырылуы тəртібі мен қызметіні нысандарын Конституция негізінде белгілеуші жəне нақтылаушы нормалар мен ережелер біріктірілген жəне ж йеге келтірілген бірт тас нормативтік актілер . Парламенттік регламент , шын мəнінде , парламенттік кодекс . Ол келесі ж йе бойынша қ рылады : парламентті ішкі қ рылымы жəне органдары ; депутаттарды қ қықтары мен міндеттері ; депутаттық бірлестіктер ( топтар , фракциялар ); за шығару жəне бақылау - өкімдік шаралары ; халықаралық парламентаралық ынтымақтастық жəне т . б . лемдік конституциялық тəжірибеде парламенттік регламенттер , əдетте , парламенттерді өздерімен немесе оларды палаталарымен қабылданады жəне олар тек « регламент » деген атпен ғана емес , өзге де нысандарда қабылданады ( мысалы , Францияда — органикалық за , А Ш - та — Конгресс палаталарыны т рақты ережелері , Швецияда — Риксдаг туралы акті ). азіргі уақытта азақстан Парламентіні бірлескен отырыстарында қарастырылатын мəселелерді реттейтін Парламент Регламенті , оны палаталарыны қ зырындағы мəселелерді реттейтін Сенат жəне Мəжіліс Регламенттері əрекет етеді . азақстан Республикасыны Конституциясына сəйкес за жəне өзге де нормативтік - қ қықтық актілерді əзірлеу , сыну талқылау , к шіне енгізу жəне жариялау тəртібі арнаулы за мен жəне Республика Парламентіні жəне оны Палаталарыны Регламенттерімен реттеледі (62- б ., 8- т .). Аталмыш конституциялық норма Парламент пен оны Палаталары Регламенттеріні болуы қажеттігін бекітеді . Екінші , сынымды - шаралық топты қайнар көздері : парламенттік дəст рлер , əдет - ғ рыптар , прецеденттер . Парламенттік əдет - ғ рыптар — б л көптеген жылдардағы əлемдік парламенттік тəжірибеде қалыптасқан белгілеуші сипаттағы ережелер . М нда , мысалы , əдеттегі электронсыз дауыс беру тəсілі , яғни орнынан т ру , қол көтеру , тіпте аккламация т рінде — бір топты екінші топты асыра айқайлауы жəне т . б . Регламентке инкорпорацияланған ( бірігіп ж йелендірілген ) əдет - ғ рыптар парламенттік прецеденттер нысанын қабылдап , орындауға міндетті актілер қатарында болады . Парламенттік прецеденттерді соттық прецеденттерден айыра білу қажет . Соттық прецеденттер жоғарғы жəне өзге инстанция соттарыны шешімдері ретінде басқа соттарды қсас істерді шешуі барысында басшылыққа алынады . Англо - саксондық қ қық ж йесіндегі елдерде соттық прецеденттер конституциялық қ қықты , белгілі аспектіде , парламенттік қ қықты ( оны ішінде лыбритания Парламентіні « Тəжірибелері » деп аталатын ) ма ызды тобын қ райды . ғасырды аяғында ғасырды басында осындай дəст рлерді , əдет - ғ рыптарды , прецеденттерді т тас « кодекске » біріктіру шін американдық қоғам қайраткері Генри М . Роберт көп е бек етті . Ол 1915 жылы « Парламенттік іс ж ргізу ережелері » атты өзіні қомақты кітабын шығарды . Аталмыш ж мысты американдық зерттеушілер « Парламенттік за дар жинағы », « Парламенттік мінез - қ лық лгісі » деп атап , ал оны авторын « қазіргі парламенттік іс ж ргізу əкесі » ретінде таниды . Г . М . Робертті өзі жазғандай , « əрбір қ рметті органны тəртіп , сыпайылық жəне біркелкілік негізде əрекет етуі аса ма ызды ». Роберт « Ережелеріні » ерекшелігі , олар шешім қабылдайтын кез келген « ассамблеяға » бейімдендірілген — мейлі ол парламент палатасы , сайлаушылар клубы немесе діни қауымдастық болсын — бəріне бірдей қолдануға болады . Жиналыстарда іс ж ргізу шаралары ( сыныстарды негізгі , қосалқы , ерекше п рсатты деп топтастыру бойынша енгізуден бастап , жарыссөздегі əдеп сақтау мен дауыс беруге дейін ), жиналысты , оны ж мыс органдарыны ( комитеттер , комиссиялар ), лауазымды адамдарды жəне т . б . қ қығы м қият талқыланады . Аталмыш ережелерді көбі ағылшындық жəне американдық парламентаризм тəжірибесінен енгізілгендіктен , парламенттік мəдениет əліппесі деп атауға болады . рбір конституциялық йымдастырылған мемлекетті ерекше за дық қ рылымыны іс ж ргізу өзегі дəл соларда [5]. асырлық парламенттік тəжірибеде регламенттерге кірмеген , бірақ жеке жəне топтық м дделер шін белсенді т рде қолданылып ж рген « ережелер » аз емес . Олар келесілер : 187 – « Кенгуру » — ағылшын қауымдастық палатасындағы за жобасы бойынша жарыссөз бостандығын шектеу шін қолданылады . Спикер палатаны көпшілігіні шешімімен за жобасына депутаттармен сынылған т зетулерді жалпы санынан талқылауға қойылатын т зетулерді та дау қ қығын алады , ал қалған т зетулер ешқандай талқылаусыз дауысқа салынады ; – « Флибустьерство » — А Ш Сенатында қолданылатын тəсіл . Талқыланып жатқан с раққа қатысы жоқ зақ сөз сөйлеумен отырысты созу арқылы намсыз за жобаларын қабылдауға жол бермеу ; – « Сиыр адымы » ( Жапония ) — за жобасы бойынша депутаттарды жеке - жеке дауыс беруін кейінге қалдыру немесе б зуға бағытталған əрекет . « Сиыр адымына » қатысушы əрбір депутат көбірек тоқтау , салмағын екі аяғына кезек салу , қалталарын ақтару , көзілдіріктерін с рту жəне тағы басқа əрекеттер арқылы сайлау жəшігіне барар жолда қозғалысты барынша ақырындатуға тырысады . лімдік топқа қатысты қайнар көздер жөнінде айтар болсақ , онда батыс за ғылымында оны қ рамына , өзге қайнар көздермен қатар , қ қықтық нормалар мен категориялар мəніне тікелей немесе жанама т рде за тану саласындағы танымал беделді ғалымдарды т сіндірме беруі енгізіледі . азіргі қазақстандық парламенттік қ қықты дамуы барысында осы ілімдік топтағы қайнар көздер аталмыш сала қайнар көздеріні қатарынан өз орнын тапса , яғни парламентаризм институтын зерттеуші беделді отандық ғалымдарды осы мəселені зерттеулері барысында анықтаған қазақстандық парламентаризмге қатысты ты т жырымдары мен т сіндірмелері парламенттік қ қық қайнар көздері тобыны қатарына енсе , аталмыш қ қықты дамуы барысына зор лес қосқан болар еді . дебиеттер тізімі 1. жүктеу 9,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау