Сəуір – мамыр – маусым 996 жылдан бастап шығады Жылына рет шығады

60 
жақындығын
көрсету
екендігін
жазады
. 
Егер
де
шаруашылық
саны
бюджетпен
репрезентативті
болған
жағдайда
бақылаушы
со ғы
əдіс
анықталған
болар
еді
. 
останай
оязы
шін
, 
мысалы
, 19474 
зерттелген
шаруашылықты
49 
шаруашылығы
бюджетпен
бірге
. 
М ндай
сандық
көрсеткішке
қарап
бірт тастық
бірлестік
жөнінде
айту
қиын
. 
М нымен
қоса
негізінен
алғанда
бюджетті
орта
шаруашылық
қ рады
. 
егенмен
, 
Ф
.
А
.
ербина
«49 
бюджет
нақтылы
жағдайда
тіптен
жеткілікті
» 
деп
есептеді
. «
Орыс
статистиктеріні
тəжірибесінде
ғана
емес
, 
шет
ел
статистиктерінде
м ндай
сандық
көрсеткіш
жеткілікті
», «
бюджетті
қ рау
өте
к рделі
е бек
, 
қиын
ж мыс
болып
табылады
», — 
деп
өз
пікірін
т жырымдады
[10, 140]. 
Осы
т жырымға
қарамастан
, 
Ф
.
А
.
ербина
пайдаланған
əдіс
, 
яғни
бюджеттік
көрсеткіштерді
массалық
мəліметтермен
салыстыру
, 
нақтылы
жағдайда
дəлелді
болды
деп
толық
айтуға
болмайды
. 
кспедиция
ж мысыны
нəтижесінде
алынған
бюджетке
қатысты
мəліметтер
арнайы
кестелерге
енгізілді
жəне
«
Материалдарды
...» 13-
томында
келтірілген
. 
Б л
жалпы
алғанда
бюджеттік
жəне
қисындастырылған
кестелер
. 
Бюджеттік
кесте
12 
ояз
бойынша
282 
бюджетті
қамтыған
кесте
шаруашылық
де гейінде
қ растырылған
. 
Том
со ында
суреттеу
бар
. 
Суреттеуді
əр
жақтылығы
əр
шаруашылыққа
қатысты
кестеге
енгізілген
бюджеттік
мəліметтерді
салыстырып
, 
толықтыруға
м мкіндік
береді
. 
Бюджеттік
кесте
нақтылы
берілген
. 
Кестеде
шаруашылық
қожасыны
аты
-
жөні
берілмеген
. 
Бірақ
суреттеуде
міндетті
т рде
шаруашылық
қожайыныны
аты
-
жөні
берілген
. 
Кестелердегідей
суреттеулерде
де
бюджет
қ ру
жолы
анықталған
. 
Кестеде
мекенжайлық
көрсеткіштер
: 
ояз
, 
болыс
, 
қыстау
орналасқан
орын
бірінші
кезекте
көрсетілген
[11]. 
Екінші
топ
отбасындағы
еркектер
мен
əйелдер
санын
көрсететін
, 
əр
жастағы
адамдарды
есепке
алған
демографиялық
мəліметтер
берілген
. 
йелдер
былай
көрсетілген
: 1 
жастан
6 
жасқа
дейін
, 7 
жастан
11-
ге
дейін
, 12-
ден
13, 14-
тен
15-
ке
, 
сол
сияқты
16-
дан
17, 18-
ден
55-
ке
, 
оны
ішінде
ж мыс
істейтіндері
, 55-
тен
60-
қа
жəне
60-
тан
жоғары
. 
Осындай
жолмен
б л
мəліметтер
ж мыскерлер
санын
есептеп
шығаруға
жəне
сол
сияқты
отбасындағы
біреуді
қарауындағы
жан
санын
нақтылауға
м мкіндік
береді
. 
Отбасы
м шелеріні
сауаттылығы
, 
оқитындар
саны
жөніндегі
мəліметтер
де
келтірілген
. 
азақ
шаруашылығыны
бюджетін
талдағаннан
кейін
, 
жалпы
зерттеуді
жəне
оны
нəтижесінде
алынған
мəліметтерді
саралауды
Воронеждік
бюджеттік
бағдарлама
типі
бойынша
ж зеге
асырылғандығын
көруімізге
болады
. 
Зерттеуді
Воронеждік
бағдарлама
бойынша
ж ргізу
көп
нəрсені
а ғартады
. 
Воронеждік
бюджеттік
бағдарлама
өзге
бағдарламалардан
тиімді
жағымен
ерекшеленгендіктен
, 
зерттеу
ж мысын
йымдастырудағы
жоғары
сапаны
болғандығына
кепілдік
береді
. 
азақ
шаруашылығыны
бюджетін
қ руда
Ф
.
А
.
ербина
экспедициясы
Воронеждік
бағдарламаны
тек
қ нды
жағын
ғана
қамтып
қойған
жоқ
, 
сонымен
қоса
кейбір
кемшіліктерін
де
қамтыды
, 
соны
нəтижесінде
мəліметтерді
салыстырғанда
көптеген
қ нды
алғаш
мəліметтер
жоғалып
кетті
. 
Бюджеттік
мəліметтерге
саралау
жасаған
кезде
орташа
сандық
есептеу
ж йесіне
с йенген
. 
азақ
шаруашылығын
бюджеттік
зерттеу
т пкі
өзегінде
көбінесе
та дау
негізінде
ж ргізілді
, 
ал
шаруашылықты
саралау
əдісін
сипаттаған
кезде
кездейсоқтылықты
қажетті
принцип
екендігін
көп
жағдайда
есепке
алмағандығын
көруімізге
болады
. 
Бюджеттік
зерттеу
нəтижесінде
негізінен
алғанда
орта
шаруашылық
алынған
, 
осыны
салдарынан
қазақ
ауылына
ке
т рде
əлеуметтік
сипаттама
беруде
басты
дерек
болуына
м мкіндікті
тарылтты
. 
Осыған
қарамастан
, 
қазақ
шаруашылығыны
ғасырды
со ы
мен
ғасырды
басындағы
бюджеттік
зерттелуі
қазақ
қоғамыны
жекеленген
топтары
мен
т тас
əлеуметтік
қ рылымы
жөнінде
нақтылы
анализ
бере
алатын
, 
тере нен
зерттеуге
негіз
бола
алатын
қ нды
материал
болып
есептеледі
. 
Сонымен
қоса
статистикалық
ж мысты
ж ргізудегі
статистиктерді
лкен
тиянақтылығын
есепке
ала
отырып
, 
алынған
бюджеттік
мəліметтерді
зерттелген
шаруашылықтар
шін
шындыққа
жақын
, 
анықталған
мəліметтер
екендігін
мойындауымыз
керек
[12]. 
еректі
жалпы
қ рылымы
бастапқы
экспедицияны
бағдарламасында
қарастырылған
мəселелерге
сай
келгенімен
, 
əр
облыс
пен
оязды
өзіне
тəн
ерекшелігіне
сай
деректі
қ рылымы
өзгеріске
шырап
отырды
. 
Мəселен
, 
қажетті
жағдайларда
жа а
кестелер
қосылып
немесе
мəтінде
б рын
қаралмаған
тақырыптар
да
əр
өлкені
өзгешелігіне
сай
дерекке
қосылып
отырған
[13]. 
Осылайша
, 1896–1903 
жж
. 
Ф
.
ербина
басқарған
зерттеу
экспедициясыны
нəтижесінде
13 
томнан
т ратын
«
ырғыздарды
(
қазақтарды
) 
жерді
пайдалану
материалдары
...» 
деп
аталатын
дерек
көзі
пайда
болды
. 
Б л
Ресей
Империясыны
азақстан
жерін
отарлау
мақсатында
ж ргізілген
зерттеуді
нəтижесінде
пайда
болған
деректен
тек
қана
қазақтарды
жерді
пайдалануы
туралы
мəліметтерді
ғана
емес
, 
басқа
да
жанама
фактілерді
де
алуға
болады
. 
Жалпы
, «
ырғыздарды

61 
(
қазақтарды
) 
жерді
пайдалану
материалдары
...» XIX 
ғ
. 
со ы
мен
XX 
ғ
. 
басындағы
б кіл
қазақ
қоғамын
жан
-
жақты
сипаттауға
, 
нақты
сол
кезе дегі
тарихи
жағдайларды
талдауға
қомақты
лес
қоса
алатыны
анық
. 
дебиеттер
тізімі
1.

жүктеу 9,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: