Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
Қызылорда қаласы. №43 Ж.Махамбетов атындағы
қазақ орта мектебінің информатика пәні мұғалімі
Назарова Нұргүл Нұрқожақызы
Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін
сыни тұрғыдан ойлау арқылы дамыту
Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету модулін оқыту үдерісінде қаншалықты маңызы бар? Әрине
маңызы бар, себебі: сыни тұрғыдан ойланған оқушы өзіне берген жауабын дұрыс түсіндіре алады
және жауап беруге үйренеді. Соның нәтижесінде оқушының пәнді терең түсіну және қолдану қабілеті
дамиды.
Оқушыларды оқыту барысында "сындарлы оқыту" бағдарламасындағы сыни тұрғыдан ойлауға
үйрету негізінде жүргізілген сабақ өз нәтижесіне тез әрі жеңіл түрде қол жеткізіледі.
Бұл модульдің мақсаты әр- түрлі жастағы оқушыларға кез- келген іс- әрекетке сыни тұрғыдан қарау.
Оқушылар жұппен, топпен бірігіп жұмыс жасауға дағдылану арқылы пәнге деген қызығушылығы
артады, тұлға бойында шыдамдылық, мейірімділік, ұжымдық жауапкершілік, бірігіп бір мәселені
шешу секілді қасиеттерді дамытады.Мысалы: белгілі бір тақырып бойынша әр оқушы өз ойын айта
біліп, топ мүшелері оған топтық көмек қарекетін жасайды.
Сыни тұрғыдан ойлау – Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін маңызды болып табылатын
қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Бұл модуль оқушылардың да, мұғалімдердің де сыни
тұрғыдан ойлауды дамытуды саналы оймен қабылдауын көздейді. Сыни тұрғыдан ойлау –
бақылаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқылаудың нәтижесінде алынған ақпаратты ойлауға,
бағалауға, талдауға және жинақтауға бағытталған пәндік шешім. Ол болашақта әрекет жасауға негіз
бола алады. Сыни тұрғыдан ойлау көбінесе қарсы пікір айтуға, баламалы шешімдерді қабылдауға,
ойлау және іс-әрекетімізге жаңа немесе түрлендірілген тәсілдерді енгізуге дайын болуға,
ұйымдастырылған қоғамдық әрекеттерге және басқаларды сыни тұрғыдан ойлауға баулуды
білдіреді.
Оқушыларды сыни тұрғыдан ойландыра алатындай ашық сұрақтар, деңгейлік тапсырмалар және
оқушыны сыни тұрғыдан ойландыра отырып, оқуының қай деңгейде екендігін анықтауға болады.
Мерсер сыныпта талқылауды дәлелдеудің үш түрін анықтаған. Олар:
1.Әңгіме-дебат,оқушылар бәсекеге қабілетті,басқа адамдардың көзқарасын қабылдауды қаламайды.
2.Кумулятивтік әңгіме,мұнда оқушылар бір-бірінің үлесін сынамайды және сындарлылыққа
негізделеді. 3.Зерттеушілік әңгіме,ұсыныстар жайында күмән туып,қарсы дау айтылып,негізделген
дәлел мен сын тұрғысынан ойлайды Осы тұжырымдаманың дәлелі ретінде "Бірге
ойлаймыз","Бірік,бөліс,ойлан",т.б әдістері арқылы топтық тапсырмалар, постер жасау топ
мүшелерінің арасында қызу пікірталастық әңгіме кеңінен өрбігенін байқауға болады. Мысалы:
«Постерге қалай түсіреміз?», «Дәлелдермен түсіре аламыз ба?»,« Критерий бойынша міндетті түрде
жазып отыруымыз керек», деген сұрақтар төңірегінде сыни тұрғыдан ойлана отырып, өздерінің
ресурстарын біріктіруге талпыныс жасайды
Сыныптағы қарым - қатынасты зерттеуді көздеген еңбектер белгілі бір өзара әрекеттестік үлгілері
бірлескен іс-әрекетке тартылуымен қатар, жоғары деңгейдегі ойлау қабілеттері өрістеуіне және
зияткерлік қырларының дамуына ықпалын тигізетіндігін, сынып оқушылары сыни тұрғыдан ойлана
алатынын, өзінің көшбасшылык қабілеттерін көрсете алады.
Сыни тұрғыдан ойлауда бақылау мен тыңдау арқылы дәлелдер жинастыру және шешім қабылдау
үшін талапқа сай өлшемдерді қолдану сияқты дағдыларды дамытуды қарастырады. Сыни тұрғыдан
ойлаудың дағдылары бақылау, талдау қорытынды, интерпретация. Осы дағдыларды сабақтың
қорытынды бөлімінде көруге болады.
Эдвард де Боно ұсынған «Алты ойлау қалпағы». Бұл ойлау қалпақтарының мақсаты: әр түрлі ойлауды
қажет ететін сұрақтар, проблемелар, ситуациялар төңірегінде ой қорыту, өздерінің ойларын сыни
тұрғыдан ойлау қабілеттерінен табуды қажет ететін негізгі ерекшеліктердің бірі тәртіпті,яғни
тиянақты, нақты және жан-жақты бола білетіндігін байқадым, Сыни тұрғыдан ойлауда ең басты
нәрсе-сұрақтың дұрыс қойылуы. Мінекей менің ең басты назарда ұстағаным сұрақ қоюдағы басты
мақсатым сұрақты дұрыс қоя білуді қадағалау, ұйымдастыру болды. Мен үшін ең тиімді сабақ ол-
нәтижелі сабақ. Ал сабақтың нәтижесі оқушылардың іс-әрекетінен көрініс табады.
54
Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
Сыни ойлау-оқушылардың қай нәрсеге болса да терең оймен қарап, салыстыра талдау жасап,
көзқарасын білдіру, өзіндік менін қалыптастыру.Жалпы айтатын болсақ сыни ойлау дегеніміз- баланы
ойлауға үйрету! Ойлау арқылы бала көп нәрсеге қол жеткізуі мүмкін! Сыни ойлауға оқыту-жеңіл
міндет емес. Оны белгілі кезеңде орындап, кейін ұмытып кетуге болмайды. Сыни ойлау, бұл-
ағылшындық көптеген ғалымдардың алдыңғы қатарлы идеялар негізінде құрылған жоба. Шығыс
данасы Конфуции былай дейді: «Маған айтсаң, ұмытып қалам, көрсетсең есімде қалады, ал өзім
істесем, үйреніп алам». Яғни, баланың ынтасын жетелеу қызығушылығын ояту арқылы оқыту, үйрету,
көрнекілікпен көрсету, оны өз беттерінше практикада қолдана білуі қажет деген сөз.
Пайдаланылған әдебиеттер
Мұғалімдерге арналған нұсқаулық. Үшінші (негізгі)деңгей. Үшінші басылым (2012 ж)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ахметова Сафура Орынбекқызы
Қызылорда қаласы. №43 Ж.Махамбетов атындағы
қазақ орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
9-сынып Қазақ тілі
Тақырыбы: Ғылыми стиль
Мақсаты: Оқушыларға ғылыми стильдің ерекшеліктерін меңгерту
Дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін кеңейту, шығармашылық ізденісін арттыру
Тәрбиелігі: адамгершілікке тәрбиелеу.
Типі: аралас сабақ Түрі: дәстүрлі сабақ
Әдісі: іздену, сұрақ - жауап, түсіндіру.
Көрнекілігі: интерактивті тақта, кестелер, сызбалар
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ:
Білу. Бүгін біз сабақта нені білуіміз керек?
Ғылыми стиль.
Ғылыми стиль ерекшелігі.
Ғылыми стильдің тілдік көрінісі.
«Ойлан тап»кезеңі
1. сұрақ. Стиль ұғымын қалай түсінесің?
2. сұрақ. Қазақ тіліндегі стильдің саны.
3. ұрақ. Ауызекі сөйлеу стилінің неше түрі бар?
4. сұрақ. Көркем әдебиет стилі жөніндегі өз пікірің.
5. сұрақ. Іс- қағаздар стилінің түрлерін ата.
2) Ойды дәл, нақты әрі түсінікті етіп жеткізеді. Заттар мен құбылыстардың ерекшелігін ашып,
мәлімет береді. Ойды тұжырымды түрде хабарлауға тапсырады.
3)Ғылыми стильдің тілдік ерекшелігі
Оқулықпен жұмыс 92- жаттығу
Термин сөздерді табу.
Сайсағыз сөздеріне фонетикалық талдау жаса.
Термин сөздер: эфир майы, иілік заттар, флавоноидтар, терпендер, иссопин пигменттері.
Бер: Сайсағыз
Шешуі: 8
0
= 3 +5
-дауыссыз дыбыстар
-дауысты дыбыстар
Б
= 2
(С)+ 1
(й)+ ғ, з
1)Тіл қатысына қарай = 2 (С) қатаң+ 1 (й) үнді
3 = 2 (а) жуан+ 1 (ы) жуан
55
Достарыңызбен бөлісу: |
