135
F – негізгі қорлар жылдық орташа құны;
Е – материалдық айналым қаражаттарының орташа қалдықтары;
R - өнім рентабельділігі;
N
S
- толық өзіндік құн бойынша 1 теңге өнімге шығындар.
Өнім табыстылығы қаншалықты жоғары; негізгі қорлардың қор қайтарымдылығы
жəне айналым қаражаттар айналымының жылдамдығы қаншалықты жоғары болса; 1 теңге
өнімге шығындар жəне экономикалық элементтер (еңбек құралдары, материалдар, еңбек)
бойынша шығындар қаншалықты төмен болса, қорлар рентабельділігі соншалықты жоғары
болады. Рентабельділік деңгейіне жеке факторлардың əсер етуіне сандық баға беру тізбекті
қойылым əдісі немесе факторлық əсер етуге баға берудің интегралдық əдісі бойынша
анықталады [4].
Рентабельділікті анықтаудың үш факторлық моделі
E
F
P
λ
λ
λ
N
E
N
F
N
P
R
+
=
+
=
,
(2)
мұндағы λ
Р
- өнім табыстылғы
N
P
λ
P
=
;
λ
F
- өнімнің қор сыйымдылығы
N
F
λ
F
=
;
λ
E
– айналым қаражаттарының айналымдылығы
N
E
λ
E
=
.
Рентабельділікті талдау «ҚазМұнайГаз» АҚ-да жүргіземіз.
2014 жылы:
37,95%
0,3795
0,3743
0,6969
0,4066
.
348887820
.
130623355
.
348887820
.
243131834
.
348887820
.
141853893
R
2008
=
=
=
+
=
+
=
бірлік
тенге
мын
тенге
мын
тенге
мын
тенге
мын
тенге
мын
тенге
мын
2015 жылы:
35,25%
0,3525
0,8687
0,6291
0,5281
.
412207787
.
358113845
.
412207787
.
259333372
.
412207787
.
217677707
R
2009
=
=
=
+
=
+
=
бірлік
тенге
мын
тенге
мын
тенге
мын
тенге
мын
тенге
мын
тенге
мын
136
Кесте 2
«ҚазМұнайГаз» АҚ-ның болжамды балансы (мың теңге)
Актив
2015 ж.
балансы
Болжамды баланс
Есептелуі
2010 ж.
болжамды
1. Ағымдағы активтер
358113845
358113845*1,326
474858958,5
2. Ұзақ мерзімді активтер 376823544
376823544*1,326
499668019,3
Баланс_∑_1'>Баланс ∑1
734937389
734937389*1,326
974526977,8
Пассив
1. Қысқа мерзімді
міндеттемелер
108335612 108335612*1,326
143653021,5
2. Ұзақ мерзімді
міндеттемелер
100843962 өзгеріссіз
100843962
3. Жарғылық капитал
259276481 өзгеріссіз
259276481
4. Бөлінбеген табыс
266383385
266383385+546587526*0,297-
546587526*0,297*0,232
391057813,2
5. Басқа меншікті капитал 97949
өзгеріссіз
97949
Баланс∑2
734937389 пассив баптарының қосындысы
894929226,7
Ескертпе: «ҚазМұнайГаз» АҚ 2015 ж. қаржылық есептемені пайдаланып, құрастырылған.
Сыртқы қаржыландыру қажеттілгі = 974526978мың теңге – 894929227 мың
Екінші модификация, яғни «формула əдісі» бойынша сыртқы қаржыландыру
қажеттілігін есептейміз:
СҚ = 734937389мың теңге х 0,326– 108335612мың теңге х 0,326 –
– 546587526мың теңге х 0,297 х (1 – 0,232) = 79597751 мың теңге.
Сонымен, болжамданылған сату көлемін қамтамасыз ету үшін 116745113(47488958,5
мың теңге – 358113845 мың теңге) мың теңге сомасында капитал салымы қажет етіледі.
Айналым активтерінің қажетті өсімі 12284475 мың теңге (499668019 мың теңге – 376823544
мың теңге) құру қажет. Қысқа мерзімді міндеттемелер өсімі: 35317409 мың теңге
(143653021,5 мың теңге – 108335612 мың теңге) жəне бөлінбеген табыс: 142674428 мың
теңге (391057813 мың теңге – 266383385 мың теңге) 239589589 мың теңге (116745113 мың
теңге + 12284475 мың теңге) сома көлемінде ұзақ жəне қысқа мерзімді қаржылық
қажеттіліктердің өсімін өтей алмайды. 79597751 мың теңге (239589589 мың теңге - 35317409
мың теңге - 142674428 мың теңге) сомасында дефицит орын алады.
Нəтижелер үш рет бірдей болды. Кəсіпорын қаржыгерлері 79597751 мың теңге
меншікті немесе қарыз қаражаттарын табу тиіс. Кəсіпорынның қаржылық стратегиясын
құру, оның ішінде болжамды баланс жасау кəсіпорынның болашақтағы жағдайын шамамен
көрінісін ұсынуға мүмкіндік береді. Қаржылық стратегия кəсіпорынның нақты мақсаттарын
анықтап, оларға байланысты міндеттер қалыптасады.
Қаржылық стратегияның нақты міндеттері төмендегідей болып келеді:
- табысты жоғарылату;
- инвесторларды тарту;
- компанияның қаржылық тұрақтылығын қамт ету:
- оны басқару жүйесін жетілдіру.
Компанияны стратегиялық қаржылық басқарудың негізі стратегиялық қаржылық
жоспарлау болып табылады. Оның шегінде кəсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдіру,
табыстылық өсімін, басқа қаржылық көрсеткіштердің қажетті деңгейін қамтамасыз ететін
экономикалық даму жолдарының анықтау жəне нақтылау жүргізіледі [5].
