"Азат" азаматтық қозғалысы

"Азаттың" бөлімшелері барлық облыстарда бар, жоғарғы органы - съезд, 300-ден астам мүшелері бар. Ең көп мүшелері Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Қызылорда, Алматы, Батыс Қазақстан, Шығыс Қазақстан облыстарында.

"Азат" басқа елдердегі осындай қозғалыс ұйымдары мен тікелей байланысты. "Азат" газетін шығарады, "Қазақ тілі" қоғамымен тікелей байланыста.

"Азат" қозғалысы республика жерінде өз жарғысына, Конституцияға сәйкес жұмыс жүргізеді. Негізгі мақсаты - толық саяси-экономикалық тәуелсіздікке қол жеткізу, әлеуметтік әділеттілік жөне демократия принциптерін іске асыру, барлық азаматтардың материалдық және рухани өмірін қамтамасыз ету.

Экономика саласында жер, кен байлықтары, су, орман және басқа да байлықтар республиканың меншігі. Жер сатылмауы керек, бірақ қажеттілікке қарай жалға беріледі. Ұлт мәселесінде барлық азаматтар тең құқықты, ұлтына, дініне қарай бөлінбеу керек.

Қазақ мектебінің және тәрбиенің ұлттық тұжырымдамасы жасалуы керек. Қазақстан тарихы, қазақ тілі және әдебиеті барлық оқу орындарында дербес пән ретінде оқытылуы қажет. Басқару жүйесінде тоталитарлық үстемдікке, әкімшіл-әміршіл жүйеге қарсы күрес жүргізілуі кажет.

Қазіргі уақытта "Әділеттің" Астана, Қарағанды, Шымкент, Алматыда жергілікті ұйымдары бар. Қоғам мүшелері 1500-ге жуық, негізінен студенттер және қоғам қайраткерлері.

Қауым 1992 жылы мемлекеттік екі тілділікті жақтап қол жинады, Шығыс Қазақстан облысында өткізілген митингілерді жақтады. 1993 жылдың қаңтар айында президент атына Орыс университетін ашуды сұрап хат жолдады.

Қазақстанның жастар одағы - дербес қоғамдық ұйым, республиканың жастарын ерікті түрде біріктіреді. Республика Конституциясына, заңдарына негізделген жарғысы және бағдарламасы бар.

Одақтың негізгі мақсаты - жас азаматтардың еркін дамуына жағдай жасау, олардың экономикалық, әлеуметтік-мәдени құқықтары мен бостандығын қорғау, іске асыру. Одақ жастардың мемлекеттік және қоғамдық жұмыстарда жігерлілігін және дербестігін арттыру, олардың ғылыми-техникалық және көркемөнер шығармашылығын дамыту саласында сан қырлы жұмыстарды іске асырып жатыр.

Ауғанстандағы соғыс ардагерлерінің ұйымы. Бұл -тіркеуден өткен қоғамдық ұйым. Негізгі мақсаты -Ауғанстандағы соғыс ардагерлерін әлеуметтік бейімдеу, оларға медициналық көмек көрсету, оларды құқықтық және әлеуметтік қорғау, олардың отбасына моральдық-психологиялық, материалдық көмек ұйымдастыру, соғыста қайтыс болғандардың атын, ерлігін мәңгілік есте қалдыру, жастарды патриоттық және интернационализм рухында тәрбиелеу. Ұйым соғыс ардагерлерімен үнемі кездесу ұйымдастырып, олардың тілек-мүдделерін зерттеп отырады. Беделі өте жоғары.

Адам құқығы бюросы. Бұл қоғамдық ұйым адам құқығын іске асыру туралы қоғамдық бақылауды іске асырады, республикадан тыс жерлерге қоныс аударғысы келетін азаматтардың құқығын, республикадағы демократияның іске асырылуын қорғайды. Жұртшылық қауым бұл ұйымды өте жақсы біледі, тиісті көмектерін алып отырады.

Қазақстан Республикасындағы Кәсіподақ федерациясы кеңесі. Кәсіподақ федерациясы - ерікті қоғамдық ұйым, кәсіподақ мүшелерінің құқығын және мүддесін қорғайды. 14 облыста облыстық және 22 салалық кәсіподақ бірлестіктері бар. Федерацияның құрамында Ғылым академиясының, архитектура, Жобалық және Зерттеу институттарының, инновациялық және ұсақ кәсіпкерлер, мұнай, газ, көмір, т.б. кәсіподақтары бар. Қазірде федерация 7,5 млн. кәсіподақ мүшелерінен, 43 мыңнан астам бастауыш ұйымдардан тұрады. Кәсіподақ ұйымдарына жергілікті жерлерде басшылық жасайтын 835 аудандық және қалалық, 209 облыстық кәсіподақ; қоғамдары бар.

Федерация жұмысының негізгі бағыты - мүшелік ұйымдардың әлеуметтік-экономикалыұ, құқықтары мен мүддесін қорғау, еңбек, тұрмыс, мәдениет, спорт мәселелері туралы үкіметпен келісім жасау. Федерация кеңесі Парламенттің заң қабылдау мәселесіне қатысып, заң жобаларын жасайды.

Кәсіподақ федерациясы өтпелі кезеңде көмір, түсті металлургия, т.б. шаруашылық салаларындағы еңбекшілердің жұмысқа орналасу, жалақы, әлеуметтік көмек алу ісіне үнемі араласып келеді.

Республикалық "Бірлесу" кәсіподағы және Қазақстанның тәуелсіз кәсіподақ орталығы. Қазақстан Республикасының "Бірлесу" кәсіподағы 1989 жылдың қараша айында үйымдастырылды. Оның қүрылтайшысы - экономиканың мемлекеттік емес секторының қызметкерлері. Оларды мұндай ұйым құруға итермелеген жағдай - еңбекшілердің еркін еңбегі құқығына шенеулік тарапынан тыйым салынуы, заң алдында өздерін қорғай алмайтындығы, оларды әкімшіл-әміршіл жүйеден қорғауы.

"Бірлесу" кәсіподағы республикадағы ғана емес, бұрынғы КСРО-дағы да бірінші тәуелсіз кәсіподақ ұйымы болды.

"Бірлесу" қысқа мерзім ішінде сотта 50-ден астам одақ мүшелерінің мүддесін қорғады, 500-ден астам еңбекшілердің мекеме бастықтарына наразылығын жолдады, олардың басым көпшілігі қанағаттандырылды.

"Невада-Семей" халықаралық ядролық соғысқа қарсы қозғалыс. Бұл - еңбекшілердің еріктілік негізінде құрылған ұйымы. Ұйым халықаралық "Невада - Семей -Морура - Лобнор - Новая Земля" ядролық соғысыңа қарсы бірлестікке кіреді. Қозғалыстың негізгі мақсаты - ядролық қаруды және соғысты адамзат өркениетінен аластау, ядролық сынақ жүргізілген аймақтар халқын экологиялық және әлеуметтік қорғау, табиғатты, адамды, мәдениетті қайта жаңғырту. Осы қозғалыстың бастамасына сәйкес Қазақстанда ядролық сынақ жүргізуге тыйым салынады, "ядролық қарусыз ел" деп жарияланды. Бүкіл әлем халқы бұл бастаманы қолдады.

"Арал-Азия-Қазақстан" халықаралық қоғамдық комитеті. Бұл комитет 1987 жылы белгілі ақын М.Шахановтың бастамасымен құрылып, республика жұртшылығы "оны мақұлдады. Оның мақсаты: Арал теңізі жағдайына, республикадағы экологиялық дағдарысқа қоғамдық пікірді аудару, Арал теңізін қалпына келтіру туралы жобалар мен бағдарламалар жасау.

Комитеттің бастамасымен Арал қорына қаражат түсірілді, Қазақстанның белгілі ақындарының қатысуымен поэзия кеші, дөңгелек үстел, Мәскеуде Арал күні, Арал аймағындағы экологиялық апат туралы телемарафон өткізілді. 1996жылы халықаралық "Арал-Азия-Қазақстан" коғамдық комитеттің мәртебесі бекітілді. Аралды сақтау туралы, Арал аймағындағы экологиялық және әлеуметтік мәселелерді шешу туралы шараларды іске асыруда көптеген шаралар іске асырылуда. Осы мақсатпен "Халықаралық Арал сыйлығы" құрылып, ол Арал аймағындағы мәселелерді шешуге үлес қосқан ғалымдарға, қоғамдық қайраткерлерге беріледі. Комитет жанынан Арал және Қазақстан экологиясы туралы Қоғамдық Академия құрылды.

Жоғарыда қоғамдық-саяси ұйымдар мен қозғалыстарға біршама сипаттама берілген. Олардан шығатын қорытынды - қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар тәуелсіз республикамыздың күрделі мәселелерін шешуге зор үлес қосуда.

«Саяси партиялар және партиялық жүйелер» тақырыбы бойынша ұсынылатын тест тапсырмалары
1. Партия – бұл:

А) билік үшін немесе билікті жүзеге асыруға қатысу үшін күресетін саяси қоғадық ұйым;

B) қауымдастықтың бір түрі,белгілі бір психологиясы мен өзіндік сана-сезімі бар адамдардың тарихи тұрғыдан пайда болған әлеуметтік –экономикалық және рухани бірлігі;

C) жылдамалы жұмыскерлерден құралып, еңбек процесінде солардың мүдделерінің жиынтығына негізделген және өз мүшелерінің әл-ауқаты мен еңбегін жақсартуды мақсат ететін көпшілік қоғамдық ұйым;

D) саяси қауымдастық;

E) өнегелік-саяси одақ .

A) даму;

C) этногенез;

D) қалыптасу;

E) генезис.

A) А. Бентли;

B) Р. Арон;

C) М. Вебер;

D) Э. Бернштейн;

E) Р. Даль.

A) С. Франк;

B) Н. Бердяев;

C) М. Ковалевский;

D) М. Острогорский;

E) П. Струве.

А) У.Кларк;

B) Д.Урвин;

C) Р.Даль;

D) М.Дюверже;

E) Р.Михельс.

А) электорат;

B) элита;

C) люмпендер;

D) азаматтар;

E) әлеуметтік топ.

А) саяси әлеуметтендіру;

B) билік үшін күрес,оны қолдану немесе оған бақылау жасау;

C) саяси құрамын толықтыру;

D) партиялық идеологияны жасау;

E) коммуникативтік.

A) саясат;

B) ұйым;

C) бөлшек;

D) одақ;

E) пікір.

A) Қытай;

B) Мысыр;

C) Рим;

E) Вавилон.

A) ақпараттық;

B) ғылыми-техникалыққ;

C) бархаттық;

D) социалисттік;

E) буржуазиялық.

A) Англия;

B) Германия;

C) Франция;

D) Ресей;

E) Польша.

A) 1863 ж.;

B) 1831 ж.;

C) 1905 ж.;

D) 1917 ж.;

E) 1991 ж..

A) 1905 ж.;

B) 1861 ж.;

C) 1863 ж.;

D) 1917 ж.;

E) 1991 ж..

A) Польша;

B) Англия;

C) Франция;

D) Германия;

E) Ресей.

A) Жақсы және жаман;

B) Белсенді және белсенді емес;

C) Жүмсақ пен қатты;

D) Демократиялық;

E) Басқарушы және оппозициялық.

A) көпшілік емес, еркін мүшелік,мамандырылған саясаткерлерге және қаржылық элитаға сүйену;

B) көпшілік, идеологиялық бағыт,мүшелер арасындағы жақын аралас және қатал ұйымшылдық;

C) жалпыұлттық мүдделерің қорғауға тырысуы;

D) төменде тұрған органдардың партияларбың басқарылуына сөзсіз бағынуы;

E) радикалды идеологиясын ұстануы.

A) өмір сүру тұрақтылығы бойынша;

B) билікті жүзіге асыру қатысыуна байланысты;

C) саяси жүйелердің басқа элементерінің қатысына бойынша;

D) іс-әрекеттің әлеуметтік ортасына байланысты;

E) саяси темпераменті бойынша.

A) өмір сүру тұрақтылығы бойынша;

B) саяси жүйелердің басқа элементерінің қатысына бойынша;

C) саяси темпераменті бойынша;

D) іс-әрекеттің әлеуметтік ортасына байланысты;

E) билікті жүзіге асыру қатысыуна байланысты.

A) зиялылардың;

B) буржуазияның;

C) құлиеленушілердің;

D) жериеленушілердің;

E) шіркеудің.

A) Боднард;

B) Ла Паломбара;

C) Арон;

E) Дюверже.

A) буржуазияның;

B) жериеленушілердің;

C) құлиеленушілердің;

D) зиялылардың;

E) шіркеудің.

A) Дюверже;

B) Ла Паломбара;

C) Арон;

E) Боднард.

A) партиямен билікті жүзіге асыру жүйесі;

B) партиялар мен мемлекеттің арасындағы қатынастардың жүйесі;

C) өмір сүретің және жүзіге асыратың барлық партиялардың жиынтығы;

D) система представительных учреждений өкілітті мекемелердің жүйесі;

E) лоббистік топтар.

А) консервативтік және реформаторлық саяси жүйелерге;

B) демократиялық саяси жүйелерге;

C) автократиялық саяси жүйелерге;

D) тоталитарлық және авторитарлық саяси жүйелерге;

E) барлық саяси жүйелерге.

A) Д.Юм.

C) М.Вебер;

D) К.Маркс;

E) А.Гоквиль;

A) екі қуатты партиялары бар, әрқайсысы билікті қолына алу қабілеттері бар;

B) тек екі партиялардің болуы;

C) екі партиялары бар, әрқайсысы үкіметті қалыптастыру жағдайы жоқ;

D) сайлау кампанияларда тек екі партиялар қатысады;

E) сайлау кампанияларда қатысуға тек екі партиялар жіберіледі.

A) билік үшін күресетің саяси бірлестіктер;

B) мүдделер топтарының негізінде қалыптасқан әлеуметтік байланыстардың мемлекеттіктыс формалар;

C) өкіметке қысым көрсететің адамдардың бірлестігі;

D) мәдени қежеттіліктерді қанағаттандыруға арналған бейресми бірлестіктер;

E) қоғамдық ұйымдар – сөйлесу формасы.

A) Р.Берк;

B) М.Вебер;

C) Б.Констан;

D) Д.Юм;

E) Дюверже.

A) Феодалды;

B) Буржуазиялық,

C) Тоталитарлы;

D) Демократиялық;

E) Авторитарлы.

A) Жалпы жұмысшы одақ;

B) Консервативті;

C) Либералды;

D) Федералды;

E) Республикандық.

A) 1905 ж.;

B) 1907 ж.;

C) 1909 ж.;

D) 1914 ж.;

E) 1917 ж.

A) Үш жүз;

B) Алаш;

C) Отан;

E) Коммунисттік.

A) Искра;

B) Руханият;

C) Қазақ;

D) Алаш;

E) Егемен Қазақстан.

A) Кырғыз партиясы;

B) Алаш;

C) Отан;

E) Коммунисттік.

A) Павлодар;

B) Орынбор;

C) Кызыл-Орда;

D) Алма-Ата;

E) Семей.

А) Көп партиялық;

В) Екі партиялық;

С) Үш партиялық;

D) Төрт партиялық;

Е) Бір партиялық.

A) Ақжол;

B) НүрОтан;

C) Аист;

E) Ауыл.
38. «Отан» партиясының алғашқы съезді қашан өтті

A) 2001 ж;

B) 1991 ж;

C) 1999 ж;

D) 2004 ж;

E) 2007 ж.
39. 1996 ж. 1 қантарда ҚР-ның Әділет Министрлігімен тіркелген партиялардың саңы

A) 4;

C) 8;

E) 15.
40. ҚР «Саяси партиялар тұралы» заңңың қабылданған жылы

A) 2000 ж.;

B) 1997 ж.;

C) 2005 ж.;

D) 2008 ж.;

E) 2002 ж. .


Тесттердің дұрыс жауаптары