Сабақтың типтері мен құрылымдары. Топ : фат-112 а 2022-2023 Жоспар Кіріспе Негізгі бөлім

жүктеу 30,64 Kb. бет 2/2 Дата 06.05.2023 өлшемі 30,64 Kb. #42476 түрі Сабақ

Негізгі бөлім Сабақтын типтері мен құрылымы. Сабақтың алуан түрлілігінде ортақ нәрсені анықтау үшін оларды жіктеу керек. Теоретиктер мен практиктер арасында сабақты екі маңызды белгі бойынша жіктеу үлкен қолдау алды: дидактикалық мақсаттар және жалпы жүйеде сабақтың орны. Сабақтың келесі түрлері бөлінеді: Сабақтың құрылымы оның ішкі құрылымын, жеке кезеңдердің реттілігін білдіреді. Сабақтың түрі құрылымдық бөліктердің болуымен және реттілігімен анықталады. Коменский мен Гербарттан оқытудың формальды сатыларына (деңгейлеріне) негізделген сабақтың классикалық төрт буынды құрылымы бастау алады: Әр сабақтың ішкі құрылымы бар-жеке кезеңдердің реттілігін білдіретін құрылым. Сабақтың түрі құрылымдық бөліктердің болуымен және реттілігімен анықталады. Мысалы, егер сабақ білім мен дағдыларды шоғырландыруға бағытталған болса, онда бұл әрекет басты болады және мұғалім оған көп уақыт жұмсайды. Бүгінгі сабақ формальды комбинация және оның кезеңдерінің реттілігі тұрғысынан емес, мақсат қою және оған жету, танымдық іс-әрекеттің тиімділігі тұрғысынан қарастырылады. Мұғалім оқу мен тәрбиенің жоғары тиімділігін қамтамасыз етсе ғана сабақтың құрылымын таңдауға еркін. Сабақтың белгілі бір түрлері мен құрылымдарының орындылығы бүкіл оқу-тәрбие процесінің тиімділігі (түпкілікті нәтиже) бойынша бағаланады. Дәстүрлі сынып-сабақ жүйесінің кемшіліктері бар, олардың ішінде сабақты мазмұнды материалмен толтыру және әр оқушыға жете алмау – ең бастысы. Соңғы онжылдықтардағы ғылым мен озық тәжірибелер мұны сараланған оқыту, сабақты ұйымдастырудың интеграцияланған модельдерін енгізу және оқушылардың жаңа жұмыс тәсілдерін қолдану арқылы жеңуге тырысуда. Түсіндіру сабақтары: жаңа, біріккен, панорамалық, зерттеу т.б. Пысықтау сабақтары: бекіту, саяхат, семинар, қайталау, жарыс, конференция, талқылау т.б. Сынау сабақтары: сынақ, диспут, ойын, сахналау, жұмбақ т.б. Жаңа сабақ – жаңа білім беру мақсатында. Біріккен сабақ – жаңа білім мен өткенді және пәндер арасындағы байланысты көрсету мақсатында. Зерттеу сабағы – іздендіру мақсатында. Панорамалық сабақ – сабақ элементтерінің көрінісін іске асыру мақсатында. Бекіту сабағы – білімді меңгеру деңгейін байқау. Саяхат сабақ – танымдық қабілетін дамыту. Семинар сабақ – оқушының білімін тереңдету. Қайталау сабағы – пәндерден алған білімді толық қалыптастыру. Жарыс сабақ – оқушылар ойларының жетіктігін байқау. Конференция сабақ – іскерлігі мен танымдық белсенділігін қалыптастыру. Сынақ сабақ – білім мен дағдысын бір жүйеге келтіру. Диспут сабақ – білімі мен дағдысын қалыптастыру. Ойын, жұмбақ – оқушылар зейінін дамыту. Сахналау сабағы – оқушылар шығармашылығын дамыту. Талқылау сабағы – ауызекі тілдегі, жұмыстағы жіберген қателерін арнайы талдау. Бастауыш мектепте оқытуды жетілдірудің жаңа бағыттарының бірі-кіріктірілген сабақтар өткізу. Біріктірілген сабақ (лат. «толық», «тұтас») - бұл бір тақырыптың айналасында бірнеше пәннің материалдары біріктірілген сабақ. Бұл әр түрлі жағынан құбылысты немесе зерттеу тақырыбын білуге мүмкіндік беретін материалды қосу арқылы оқушылардың оқу мазмұнын, ойлауы мен сезімдерін ақпараттық байытуға ықпал етеді. Интеграцияланған сабақтарды интеграцияланған курстардан, белгілі бір өзекті тақырып немесе негізгі ұғымдар төңірегінде бірнеше оқу пәндерін біріктіруден ажырату керек. Интеграцияланған сабақтар пәнаралық байланыстарды дәстүрлі қолданудан ерекшеленеді, олар басқа пәндердің материалын эпизодтық қосуды ғана қамтамасыз етеді, өйткені олар бір тақырыпқа бағынатын әртүрлі пәндер бойынша білім блоктарын біріктіреді. Сондықтан мұндай сабақтың негізгі мақсатын дұрыс анықтау өте маңызды. Егер ол айқындалған болса, онда заттардың мазмұнынан оны іске асыру үшін қажетті мәліметтер ғана алынады. Интеграцияланған оқулықтар жеткілікті мөлшерде жасалмайынша, материалды таңдау және жүйелеу мұғалім үшін оңай емес. Сабақтың типтері - олардың түрлері сан алуан, сондықтан оны жіктеу қиын. Қазіргі дидактикада кездейсоқ емес, сабақты жіктеуге әртүрлі көзқарастар орын алған, дегенмен ортақ нышанды айқындамақшы. Варианттардың түрі: дидактикалық мақсат (И.Т. Огородников) дидактикалық міндет (Н.М. Яковлев); оқыту әдісі (И.Н. Борисов); сабақты өткізудің мазмұны мен жолдары (М.И. Махмутов) және т.б. Әрбір сабақ белгілі объективті элементтерден құрылады, біржағынан сан алуан түрлігімен, екінші жағынан уақыт аралығындағы өзара қарым-қатынаспен ерекшеленеді. Осыған байланысты сабақтың типологиясы (типтері) сан алуан. .И. Махмутовтың жіктеуі бойынша сабақтың типтері: Аралас сабақ - практикада алуан түрлі элементтері және өзара әрекеті арқылы кең тараған. Тек солай, үй жұмысын (сабақтың басында немесе кейін) оқушы-консультанттардың тексеруі мұғалімнің осы деректерге сүйеніп оқушылардың жіберген кемшіліктерін бақылау мақсатында қолданады. Әртүрлі жағдаяттық жағдайда оқу материалын игеру сапасын бекіту, тексеру, мұндай қатынас сабақтың тиімділігін арттырады Сабақта жаңа білімді игеру. Ілгеріде меңгерілген білімге сүйеніп, оқушыларды белсенді қатыстырып, жеке дара, бірлесіп, топ арқылы тапсырманы жедел орындау. Үнемі оқушылардың фронтальды жеке, ұжымдық танымдық іс-әрекетін бірлікте қарау. Мұғалім әртүрлі әдістермен жұмыс істейді: лекция, түсіндіру, эвристикалық әңгіме, бірлесіп, топта белгілі тапсырма бойынша экспериментті қою, жүргізу. Сабақты бекіту және білімді жүйелеу, білік пен дағдыны қалыптастыру. Сабақтың мұндай типін жоспарлағанда алдымен қайталау және білімді жүйелеу және тексеру. Оқушылардың сабақта білімін тексеру және бағалау. Бұл аралас сабақтың белгісі: өздігінен жұмыс істеу сабағы, бақылау жұмысы, практикум, сынақ сабағы, тест арқылы тексеру, оқушылар алған білімдері негізінде, білімін қорытындылайды, бекітеді, дағды, біліктерін өзгермелі жағдаятта дамытады (мысалы, диффренциалды тапсырманы орындау). Сонымен педагогтар мен оқушылардың қарым-қатынасын ұйымдастыру негізінде варианттардың тиімді сұрыпталу жиынтығы сабақтың элементтерінің бірлесіп әрекет етуі, белгіленген мақсатқа жеткізеді. Педагогтың шеберлігі дидактикалық міндеттер мен сабақта педагагогикалық процеске қатысушылардың ұйымдастырушылық байланыс әрекетінде шешіледі. Бастауыш сынып мұғалімдерінің сабаққа даярлығы. Бастауыш саты – білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы болып табылады. Келешекте жалпы білім алу мен кез келген арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы осы бастауышта қаланбақ. Сондықтан, оның сипаты мен мазмұны, оқытудың әдістері мен формалары қазіргі жағдайда жан-жақты талданып отыр. Өйткені, баланың жеке бас қасиеттері, оның адамгершілі-гінің, белсенділігінің қалыптасуы мектеп-ке дейінгі тәрбие мен бастауыш сынып-тарда жүзеге аспақ. Оқушының рухани күш-қуаты мен ерік-жігерінің, шығарма-шылық қабілетінің, жалпы мүмкіндікте-рінің ашылар кезі. Бастауыш мектептің негізгі міндеті – жеке тұлғаны дамытып, оның алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету, білімге деген сенімін нығайту, іскерлігі мен дүниетанымын қалыптас-тыру, оқуға деген қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру болып табылады. Сабаққа дайындық кезіндегі мұғалімнің іс-қимыл алгоритмі: - оқу үлгерімі (күшті, әлсіз, біртекті емес, пассивті, белсенді және т. б.); - оқушылардың пәнге қатынасы; - жұмыс қарқыны; - оқу дағдыларын қалыптастыру; - оқушылардың жалпы дайындығы; - оқу қызметінің әртүрлі түрлеріне қатынасы; - оқу жұмысының әртүрлі нысандарына, оның ішінде стандартты емес нысандарға қатынасы; - оқушылардың жалпы пәні. Мұғалімнің сабаққа дайындығы 2 бөлімнен тұрады – пәнді оқытуға жалпы дайындық және әрбір сабаққа дайындық. Пәнді оқытуға жалпы дайындық оқу жоспарын, бағдарламасын оқып-үйреніп, күнпарақтық-тақырыптық жоспар жасаудан және сабақтың материалдық-техникалық базасын – оқу бөлмесін, көрнекі құралдар, ОТҚ, құрал-саймандарды, приборларды т.б. реттеуден тұрады (құралады). Бұл дайындық, әрине, оқу жылы басталмай тұрып жасалады. Мұғалімнің әрбір сабаққа дайындығы күрделі де жауапты жұмыс. Оқу материалының мазмұнын ойластыру дайындықтың алғашқы бөлігі болып табылады. Мұғалім бағдарламаның өткен, алдағы және одан кейінгі сабақтарға қатысты бөлігін, олардың арасындағы байланыс пен дәйектілікті орнату үшін талдау керек. Осы сабақта алдына қойып отырған нақты педагогикалық міндеттер мен мақсаттарды жақсылап ойластыру – сабаққа дайындықтың өте маңызды бөлігі болып табылады. Содан кейін оқулықтағы (немесе бірнеше) оқу материалының жазылуын – қандай тезистер мен негіздемелер берілгенін, материалдың оқушыларға түсінікті болуын, мысалдардың тақырыпқа сай болуын, тақырыптардың жүйелілігін мұқият оқып-үйрену қажет. Сұрақтар мен тапсырмалардың оқушыларға түсініктілігін, олардың орындалу жүйелілігін, маңызын талдау қажет. Еске түсерлік сұрақтарды танымдық сұрақтармен, үйреншікті тапсырмаларды ізденісті қажет ететін, келелі тапсырмаларға алмастыру қажет. Жеке және ұжымдық ойлану қызметін ұйымдастыруға ықпал ететін іскер ойынның элементтерін (немесе толығымен сценарийін), өндірістік жағдайлардан мысал келтіре отырып, сүйеніш білімнің белсенділігін арттыратын сұрақтарды ерекше ойланып, дайындауы қажет. Мұғалім сабақ үстінде оқушылардың дүниетанымының, білімге құштарлығының, қисынды ойлауларының азаматтық тұрғыдан қалыптасуы – тәрбиелеуге өте көп көңіл бөлуі қажет. Өзінің жеке ерекшеліктерін есепке алу: - коммуникативтік; - оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастырудағы эмоционалдылық; - оқушылардың жаңа оқу материалын қабылдауын басқару; - жаман көңіл-күйді жеңе білу; өз біліміне, дағдыларына деген сенімділік; - импровизация дағдыларының болуы; - оқытудың әртүрлі құралдарын, соның ішінде ТСО және ЭВТЖ пайдалана білу. Сабаққа дайындық негізгі оқулықпен танысып қоюмен шектелмеуі тиіс. Мұғалім материалды білуі, кеңінен, тереңінен түсінуі қажет. Бұл оған сабақты басқаруға, материалды оқулықтағыдан басқаша түсіндіруге, оқушылардың танымдық және ақыл қабілеттерін белсендетіп, өз беттерімен шығармашылық жұмыс істеуге үйретуге, тапсырманы ілгерілеу әдісімен беруге мүмкіндік береді. Ал бұл өз кезегінде сабақта қолданылған әдістемелердің нәтижелілігі туралы тұжырымдауға мүмкіндік береді. Сабақты жоспарлау және оған мұғалімді дайындау кезеңдері: 1-тақырып немесе бөлім бойынша сабақ жүйесін әзірлеу; 2-бағдарлама, әдістемелік құралдар, мектеп оқулығы және қосымша әдебиеттер негізінде сабақтың білімдік - тәрбиелік-дамытушылық міндеттерін анықтау; 3-сабақ материалының оңтайлы мазмұнын таңдау, оны бірқатар тірек білімге бөлу, дидактикалық өңдеу; 4-оқушы сабақта түсініп, есте сақтауы керек негізгі материалды таңдау; 5-сабақтың оқу міндеттерін қалыптастыру; 6-сабақтың құрылымын дамыту, оның түрін және ондағы оқытудың ең қолайлы әдістері мен әдістерін анықтау; 7-жаңа материалды басқа заттармен зерттеу кезінде байланыстарды табу және пайдалану бұл байланыстар жаңа материалды зерттеуде және оқушылардың жаңа білімі мен дағдыларын қалыптастыруда 8-сабақтың барлық кезеңдерінде мұғалім мен оқушылардың барлық іс-әрекеттерін жоспарлау, ең алдымен жаңа білім мен дағдыларды игеру кезінде, сондай-ақ оларды стандартты емес жағдайларда қолдану кезінде; 9-сабақтың дидактикалық құралдарын таңдау (кино және диафильмдер, картиналар, плакаттар, карточкалар, схемалар, қосалқы әдебиеттер және т. б.); 10-жабдықтар мен техникалық оқыту құралдарын тексеру; 11-мұғалімнің тақтадағы жазбалары мен эскиздерін жоспарлау және оқушылардың тақтадағы және дәптердегі ұқсас жұмыстарын орындау; 12-сабақта оқушылардың өзіндік жұмыстарының көлемі мен формаларын және олардың дербестігін дамытуға бағытталуын қамтамасыз ету; 13-сабақ пен үйде алған білімдері мен біліктерін бекіту формалары мен әдістерін, білімді жалпылау және жүйелеу тәсілдерін меңгеру; 14-білімдері мен біліктері олардың қалыптасу деңгейлерін ескере отырып, тиісті нысандар мен әдістермен тексерілетін оқушылардың тізімін жасау; үй тапсырмасының мазмұнын, көлемін және нысандарын анықтау, үй тапсырмасының әдістемесін ойластыру; 15-сабақты қорытындылау формаларын ойластыру; 16-осы тақырып бойынша сыныптан тыс жұмыстарды жоспарлау; 17-сабақ жоспары мен барысын талаптарға сәйкес жазу. Мұғалімнің шеберлігі, біріншіден, сабаққа дайындығы мен жаңашыл әріптестерінің тәжірибесін пайдалана алуымен тікелей байланысты. Ол үнемі және мақсатты түрде өз білімін, өз тәжірибесін жұмыстың жаңа тәсілдерімен толықтырып отыруы керек. Шындықты тікелей танудағы оқытуды ұйымдастырудың формасы ретіндегі топсеруеннің мәні және түрлері. Балалармен оқу жұмысын ұйымдастырудың ең көп таралған түрлері жеке, содан кейін жеке топтық оқыту болды. Олар ежелгі уақытта, Орта ғасырларда қолданылған, ал кейбір елдерде XVIII ғасырға дейін қолданылған. Жеке оқытудың мәні-мұғалім өз үйінде немесе оқушы үйінде онымен бірге оқу жұмыстарын жүргізді. Жеке топтық оқыту кезінде мұғалім бүкіл балалар тобымен айналысты, бірақ оқу жұмысы да жеке болды, өйткені балалар әртүрлі жастағы және әртүрлі дайындықта болды. Мұғалім кез-келген адамнан өткен материалды сұрады, жаңасын түсіндірді, жеке тапсырма берді, ал қалғандары алған білімдерін өз бетінше бекітті. Осындай оқытуды ұйымдастыру арқылы балалар сабаққа жылдың әртүрлі уақытында, сондай-ақ күннің әртүрлі уақыттарында келе алады. Оқу жұмысының мұндай ұйымдастырылуы жаттығулар жаппай сипатқа ие болғанға дейін және қарапайым оқу, жазу және санау дағдыларын дамытумен шектелгенге дейін болуы мүмкін. Бүгінгі таңда оқытудың жеке тәсілі мектепте артта қалған оқушыларды «тарту» үшін немесе жоо-ға түсуге дайындық кезінде репетитормен сабақтарда қолданылады. Пәндік топсеруеннің мазмұны мұнан бұрынғы сабақтарда өтілген материалдармен тікелей байланысты болуы керек. Сонымен бірге топсеруен алынған түсініктер бақылау нәтижелері және жинаған материалдар кейінгі сабақтарда пайдаланылады. Топсеруеннің танымдық және тәрбиелік үлкен мәні бар. Олар оқушылардың білімін кеңітіп тереңдетеді. Балалар табиғат обьектілерін табиғи ортада көреді. Өсімдіктердің топырақпен жануарлардың өсімдікпен өзара байланысын бақылайды. Бұл оқушыларды табиғаттың барлық бөліктері бір-бірімен тығыз байланысты болып келетінін, бір тұтастығы туралы түсінігін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Сынып сабақтарында топсеруенде қабылданған жеке ұғымдар табиғат деген анағұрлым кең ұғымға бірігеді. Табиғатты оқып білудегі зерттеу әдісі оқушыларды топсеруенде жергілікті жерде бағдарлай білуге, бақылауға, салыстыруға, табиғаттың бақыланатын заттары мен құбылыстарының арасындағы байланыстарды анықтауға үйретуге мүмкіндік береді, айнала қоршаған болмысты өздігінше зерттеу дағдыларын қалыптастыруға жағдай жасайды. Ұғымдардағы топсеруендер тікелей табиғатқа, музейлерге, көрмеге, ботаникалық баққа, зоопаркке, фабрикаларға, кішігірім өндіріс орындарына т.б. жүргізіледі. Олар оқулық және оқудан тыс болып бөлінеді. Оқу топсеруендер тақырыпты өткенге дейін (кіріспе топсеруен, мысалға 3-сыныпта жергілікті жер бетімен таныстыруға арналған топсеруен) немесе тақырыпты өткеннен кейін (қорытынды экскурсиялар, мысалға 2-сыныпта әрбір жыл мезгілі өткеннен кейін) жүргізуге болады. Мұғалім әрбір топсеруен алдын ала тыңғылықты түрде дайындайды. Оның өзі алдын ала топсеруен жүргізілетін жермен танысып көңіл аударарлық сипатты обьектілерді табады; Маршрутты тоқтатуға қолайлы жерлерді қарап шығып, анықтайды; Оқушылардың өздігінше жүргізетін бақылауларын сипатын ойластырады; Оқушылар коллекцияға не жинайтынын анықтайды; Топсеруен жүргізу жоспарын жасайды, қорытынды әңгімеге негізгі мәселелерді белгілейді. Топсеруенге қатысушылар құрамы мен санына қарай жеке, жергілікті тұрғындарға, келіп - кетуші туристерге, үлкендерге және мектеп оқушыларына орай бөлінеді. Экскурсиялық материалдарды қабылдау ерекшеліктері әр топ үшін шаралар құрамына, жүргізу әдістері мен техникасына, ұзақтығына байланысты өзгерістерді енгізуді қажет етеді. Топсеруеннің табысы, оның тиімділігі - экскурсия жетекшісінің алғашқы сәттен бастап, аяғына дейін экскурсияға қатынасушылармен дұрыс байланыс құра білуіне тәуелді. Экскурсия кезіндегі қолайлы «психологиялық климат» басты шарт болып табылады. Өйткені экскурсия экскурсия жетекшісіне шығармашылық қанағаттану және қатынасушыларға эстетикалық ләззат және қуаныш береді. жүктеу 30,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз