Сабақтың тақырыбы Траектория және

жүктеу 15,95 Mb.

бет	205/238
Дата	11.01.2022
өлшемі	15,95 Mb.
	#32447
түрі	Сабақ

1 ... 201 202 203 204 205 206 207 208 ... 238

2 5436354326631023597

«Бес саусақ» әдісі

Таақырып бойынша түйген білімдерін жазады.
Бағалау 5 минут Кері байланыс 3 минут	«Білім қоржыны» кері байланыс			Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, қоржындарға жабыстырады.
Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?		Бағалау - Оқушылардың үйренгенін тексеруді қалай жоспарлайсыз?	Пəнаралық байланыс Қауіпсіздік жəне еңбекті қорғау ережелері АКТ-мен байланыс Құндылықтардағы байланыс
Рефлексия Сабақ / оқу мақсаттары шынайы ма? Бүгін оқушылар не білді? Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім жəне неліктен?		Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.
Қорытынды бағамдау Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

СЫНЫП: 9

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспаған оқушылар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Радиоактивті ыдырау заңы

Сабақ негізделген оқу мақсаттары

9.6.2.2 радиоактивті ыдыраудың ықтималдық сипатын түсіндіру;

9.6.2.3 радиоактивті ыдырау заңын есеп шығаруда қолдану;

Сабақ мақсаты:

Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады:

радиоактивті ыдыраудың ықтималдық сипатын түсінді

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады:

Радиактивтік құбылысын, радиактивті сәуле шығарудың түрлерін, олардың бір-бірінен айырмашылық қасиеттерін ажырата білуге үйренеді.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Атом энергиясының физикалық негіздері мен ядролардың бөлінуі туралы материалды толық түсінуге жағдай жасау.

Бағалау критерийі

Радиоактивті ыдыраудың ықтималдық сипатын түсінеді;

Радиоактивті ыдырау заңын есеп шығаруда қолданады;

Тілдік құзіреттілік

Арнай терминдер

Радиактивті элемент және радиактивті сәулелену дегеніміз не?
Радиактивтілік дегеніміз қандай құбылыс?
Альфа бөлшегі қандай элементтің ядросы болып табылады?
Атомның планетарлық моделі қандай тәжірибеге негізделген?

Құндылықтар

Өмір бойы білім алу, ынтымақтастық, құрмет, азаматтық жауапкершілік

АКТ дағдысынқолдану

Интербелсенді тақта аудиовизуалды материалды демонстрациялауға қолданылады.

Пәнаралық байланыс

Математика, қазақ тілі.

Алдыңғы оқу

Ядролық реакциялар

Сабақтың жоспары

Жоспарланғануақыт

Сабақ барысы :

Бағалау түрлері

Басталуы

5 минут

Сәлемдесу.

Сыныпты түгендеу.

Топтастыру.

Оқушылар үш түсті фигуралар арқылы 3 топқа бөлінеді. Әр топ өз орындарына орналасады.

Үй тапсырмасын тексеру: 2мин

(1. “Таңдап алу” ( Әр ұғымға сәйкес келетін анықтаманы тауып таңдаңыз)

1	Ядролық физика	8	Химиялық элементтің Z реттік нөмірі
2	Ядроның байланыс энергиясы	9	Ядродағы нуклондарды ыдырап кетуден сақтап, оның берік байланысын қамтамасыз ететін күштер
3	Массаның атомдық бірлігі	10	Атом ядросының құрылымын, қасиеттерін, оның түрленулерін зерттейді, микроәлемде болып жататын құбылыстарды қарастырады
4	Зарядтық сан.	11	Көміртегі ¹²С₆ атомы массасының 1/12 бөлігі
5	Ядролық күштер	12	Ядроның байланыс энергиясының А массалық санға қатынасы, яғни бір нуклонға сәйкес келетін байланыс энергиясы.
6	Масса ақауы	13	Ядролық тарту күшінің жұмысы есебінен нуклондардан атом ядросы түзілгенде пайда болатын массалар айырымы
7	Меншікті байланыс энергиясы	14	Атом ядросын түгелімен жеке нуклондарға ыдырату үшін қажетті минимал энергия

.

Оқушылар жұптаса отырып үй тапсырмасын тексереді

Өзара бағалайды

Білімді жан-жақты тексеру. (оқушылар шеңбер құрып тұрады) 3мин

(ұжымдық жұмыс)

«Серпілген сауал» әдісі бойынша оқушылар бір-біріне допты лақтыру арқылы сұрақтар қояды және келесі оқушы жауап береді.

Әр оқушы сұрақтарға жеке-жеке жауап береді және өзі де сұрақ қояды

Өткен сабақ бойынша қысқаша қайталайды естеріне түсіреді, бірін-бірі тексереді, сұрақ қоя білуге дағдыланады

1-топ:

Жазушылар

2-топ: Зерттеушілер

3-топ: Суретшілер
«Өзі туралы кластер» тренинг, қағаздар, қалам.

Жаңа білім

10 минут

Білу және түсіну

Альфа-ыдырау

α-бөлшегінің табиғатын 1908 жылы Резерфорд көптеген эксперименттік зерттеулер нәтижесінде анықтады. Альфа-ыдырауы кезінде ядродан өздігінен α-бөлшек — гелий атомының ядросы Не (екі протон және екі нейтрон) ұшып шығады және жаңа химиялық элементтің туынды ядросы пайда болады. 8.7-суретте альфа-ыдыраудың процесі көрсетілген.

Альфа-ыдырау кезінде атом ядросы зарядтың саны екіге және массалық саны төртке кем туынды ядроға түрленеді. Жаңа элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жуйенің бас жағына қарай екі орынға ығысады:

мұндағы — аналық ядроның белгісі, — туынды ядроның таңбасы. Гелий атомының ядросы болып табылатын α-бөлшек үшін белгісін пайдаландық.

Бета-ыдырау

β-сәулесінің табиғатын 1899 ж Резерфорд ашқан болатын. Ол шапшаң қозғалатын электрондар ағыны. β-бөлшекті деп белгілейді. Массалық санның болуы, электронның массасы массаның атомдық бірлігімен салыстырғанда елеусіз аз екенін көрсетеді. Ығысу ережесін бета-ыдырауға қолданайық.

Бета-ыдырау кезінде атом ядросының зарядтық саны бір заряд бірлігіне артады, ал массалық сан өзгермейді. Жаңа элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің соңына қарай бір орынға ығысады:

мұндағы — электрлік заряды нөлге тең, тыныштық массасы жоқ электрондық антинейтрино деп аталатын бөлшек.

Ядроның зарядтық саны бірлік зарядқа кемиді, нәтижесінде элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің бас жағына қарай бір орынға ығысады:

мұндағы позитрон, электронның антибөлшегі, массасы электронның массасына тең.

Аналық және туынды ядролар — изобаралар.

Гамма-ыдырау

1900 жылы Вилaрд ядролық сәуле шығарудың құрамындағы үшінші компоненттің бар екенін тапты, оны гамма (у)-сәуле шығару деп атаған. Гамма-сәуле шығару магнит өрісінде ауытқымайды, демек, оның заряды жоқ. Гамма-сәуле шығару радиоактивтік ыдыраудың жеке бір түрі емес, ол альфа және бета-ыдыраулармен қабаттаса өтетін процесс. Жоғарыда айтқанымыздай, туынды ядро қозған күйде болады. Қозған күйдегі ядро атом сияқты, жоғарғы энергетикалық деңгейден төменгі энергетикалық деңгейге өткенде, энергиясы бар гамма-квантын шығарады, мұндағы —қозған, — қалыпты күйдегі энергиялар (8.10-сурет). Ядродан шығатын ү-сәулелері дегеніміз — фотондар ағыны болып шықты.

Гамма-ыдыраудың формуласын жазайық:

мұндағы — қозған аналық ядро, — оның қалыпты күйдегі нуклиді. 8.10-суретте бор ядросынық β-ыдырауынық сызбасы көрсетілген. γ-сәулесінің толқын ұзындығы өте қысқа болып келеді: λ = 10^-8 / 10^{-11 см. Сондықтан радиоактивті сәулелердің ішінде}γ-сәулесінің өтімділік қабілеті ең жоғары, ол 8.11-суретте көрсетілгендей қалыңдығы 10 см қорғасын қабатынан өтіп кетеді. Гамма-кванттың өтімділік кабілеті өте жоғары, ауадағы еркін жүру жолының ұзындығы 120 м.

Радиоактивтi ыдырау заңы деп радиоактивтi ядролардың санының уақыт бойынша өзгеру заңдылығын айтады. Бұл заңды оңай анықтауға болады. Шындығында, егер қандай да бiр уақыт мезетiнде радиоактивтi ядролардың саны N болса онда dt уақыт аралығында ыдырайтын ядролардың саны dN мынаған тең болады

dN=-λN·dt

мұндағы минус таңбасы dN – дi ыдырамаған ядролардың өсiмшесi ретiнде қарастырумен байланысты. Ал λ, радиоактивтi ядроның бiрлiк уақыт аралығында ыдырау ықтималдылығы. Оны әдетте ыдырау тұрақтысы деп атайды. Бұл өрнектi интегралдай отырып

lnN =-λt + const

аламыз. Бастапқы t=0 уақыт мезетiндегi ыдырамаған радиоактивтi ядролардың санын N₀ деп белгiлей отырып, const = lnN₀ екенiн аламыз. Онда

N =N₀ e^-^λ^tN =N₀2^-t/T

Мiне, осы өрнек радиоактивтi ыдырау заңы болып табылады (7.10 - сурет).

Бастапқы радиоактивтi ядролардың жартысы ыдырайтын уақытты жартылайыдырау периоды деп атап, Т_1/2 әрiпiмен белгiлейдi. Онда бұл анықтамадан ал бұдан

7.10 - сурет

Бүгiнгi күнге дейiнгi белгiлi радиоактивтi ядролардың жартылайыдырау периоды 3·10^-7 с-тан 5·10¹⁵жылға дейiнгi аралықтағы мәнге ие.

Радиоактивтi заттың активтiлiгi деп бiрлiк уақыт аралығында болатын ыдыраудың санын айтады, яғни

Бұл жерден активтiлiктiң радиоактитi ядролардың санына пропорционал, ал жартылайыдраудың периодына керi пропорционал екенi көрiнiп тұр.

Активтiлiктiң халықаралық бiрлiктер жүйесiндегi бiрлiгi беккерель (Бк). Беккерель деп 1 с iшiнде бiр ыдырау жасайтын радиоактивтi заттың активтiлiгi алынған. Нақтылы өмiрде активтiлiктiң кюри (Ки) деп аталатын бiрлiгi жиi қолданылады. Кюри ретiнде 1 с аралығында 3,7·10¹⁰ ыдырау жасайтын радиоакивтi заттың активтiлiгi

Оқулық,

мәтіндер.

Ортасы

10 минут

жүктеу 15,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 201 202 203 204 205 206 207 208 ... 238