Сабақтың тақырыбы: Компьютердің сыртқы құрылғылары. Енгізу-шығару құрылғылары. Монитор. Пернетақталық тренажер

Жұмыс дәптері.

2. Оқушылардың компьютердің ішкі құрылғыларына қандай

құрылғылар жататынын, енгізу-шығару құрылғыларын,

мониторлардың сипаттамаларын, арналуын, құрамдас

бөліктерін, пернетақтаның міндетін білу қабілеттерін дамыту.

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

• 
  енгізу-шығару құрылғыларын;
  
• 
  мониторлардың сипаттамаларын, арналуын, құрамдас бөліктерін;
  
• 
  пернетақтаның міндетін;
  
• 
  пернелердің негізгі топтарын;
  
• 
  алфавитті-цифрлық символдарды енгізу тәсілдерін;
  
• 
  арнайы пернелердің негізгі функцияларынˆ
  
• 
  пернетақтамен жұмыс істеу техникасының ережелерін;
  
• 
  меңзердің анықтауы мен міндетін;
  
• 
  пернетақтаның схемасын.
  

• 
  пернелердің негізгі топтарын пайдалануды,
  
• 
  арнайы пернелерді пайдалануыды;
  
• 
  пернетақтамен дұрыс жұмыс істеуді;
  
• 
  меңзердің орнын анықтауды және оны басқаруды;
  
• 
  пернетақтада қолды дұрыс орналастыруды;
  
• 
  он саусақпен теруді;
  
• 
  пернелерге дұрыс механикалық басуды;
  
• 
  теру жылдамдығын асыруды.
  

-деректерді шығару құрылғылары

-деректерді сақтау құрылғылары

-деректерді алмасу құрылғылары

Ұсынылған құрылғыларды екі топқа бөлу керек.

Маус Принтер

Тәрте(джойстик) График салғыштар

Жарық қаламұшы Дисплей

Сканер Плоттер

Пернетақта

Өлшеу аспаптары

Трекбол
МОНИТОР (ДИСПЛЕЙ)

Толық аты	Қысқартылған аты	Айыруы
Color grapfic adapter Түрлі түсті графикалық адаптер	GGA	320*200
Enhanced grapfic adapter Жетілдірілген графикалық адаптер	EGA	640*350
Video grapfic adapter Графикалық бейне адаптер	VGA	640*480
Super video grapfic adapter Графикалық супер бейне адаптер	SVGA	800*600 1248*1024

Неге экранның

алдында ұзақ отыруға

болмайды?

Жауабы: Көз талады, электромагнитті және ультрадыбыс сәуле әсерін тигізеді.

Таңбалық деректерді енгізу қызметін атқарады және негізгі енгізу құрылғысы болып табылады.

Пернетақтаның әрекеттерінің принципі:

1. 
   Пернені басқанда пернетақтаға орнатылған арнайы микросхема идентификациялайтын скан-код жібереді.
   
2. 
   Скан-код микросхемаға түседі, ол өз кезегінде процессорға бекітілген нөмірі бар үзу береді.
   
3. 
   Үзуді алып, процессор ағымдағы жұмысын кейінге қалтырып, үзу нөмірі бойынша үзуге қызмет жасайтын бағдарламаның адресін табады.
   
4. 
   Үзуді өңдегеннен кейін процессор аяқталмаған іске қайта оралады.
   
5. 
   Енгізілген (бірақ өңделмеген) символдар пернетақтаның буферіне түседі де, оған арналған бағдарлама оларды алып кеткенше сақталады. Егер символдар буферге алуынан жиірек түссе, буфердің толып кету әсері болады. Мұндай жағдайда жаңа символдарды енгізуді уақытша тоқтату керек.
   

Арнайы пернетақталар деректерді енгізу процесінің тиімділігін арттыруға арналған. Бұл пернетақтаның пішінін,с пернелерінің таратылуын, жүйелік блокқа қосу әдісін өзгерту арқылы іске асырылады.

Арнайы пішіні бар пернетақтаны эргономикалық пернетақта деп атайды. Оларды таңбалық ақпараттың өте көп мөлшерін енгізуге арналған жұмыс орнында пайдалану тиімді. Олар терушінің жұмысының өнімділігін арттырады және бүкіл жұмыс күні бойы аса қажытпайды.

Стандарды пернетақталардың пернелерінің таратылуы аса тиімді емес. Олар баспа машиналарының бұрынғы үлгілері бойынша жасалған. Қазіргі кезде пернелердің таратылуы дұрыс үйлестірілген(жетілдірілген) пернетақталарды шығарудың техникалық мүмкіндігі бар. Мұндай құрылғылардың үлгілері де шығарылды. Бірақ бұл стандартты емес таратылуы бар пернетақталарды іс жүзінде енгізу әлі шешілген жоқ, өйткені онда жұмыс істеу үшін арнайы оқу қажет.

Жүйелік блокқа қосу әдісі бойынша пернетақталарды өткізгіш сымды, өткізгыш сымсыз деп екіге бөледі. Өткізгіш сымсыз пернетақталарда ақпарат инфрақызыл сәуле арқылы беріледі.

Пернетақтаның көмегімен алфавитті-цифрлық деректерді енгізеді және компьютердің жұмысын басқарады. Шартты түрде пернетақтаны 5-бөлікке бөлуге болады.

• 
  басу пернетақтасы (алфавитті-цифрлық және таңбалық пернелер: бос орын, 0-9 дейін цифрлар, A-Z латын әріптері, А-Я кирилица символдары, тыныс белгілері, «+», «-», «/», арнайы символдар және т.б.);
  
• 
  функционал пернелер: F1, F2, ....., F12;
  
• 
  арнайы операциялар пернелері: Enter, Esc, Tab, Ctrl, Alt, BackSpace;
  
• 
  меңзерді басқару және редакциялау пернетақтасы. Бұған мына пернелер жатады: Left, Up, Dawn, Right, Pg Up, Pg Dn, Home, End, Insert, Delete;
  
• 
  сандық пернетақта.
  

Дегенмен, бұл жіктеу шартты, өйткені нақты жағдайда орындалатын бағдарламаға байланысты ке-келген перне дерлік функционалды да, арнайы да қызметтерді орындай алады, сонымен қатар бұлар бағдарламамен бұғатталуы мүмкін. Сондықтан әрбір бағдарламаның сипатталуында пернетақтаның функцияларын түсіндіретін бөлім міндетті түрде болады.

Кейбір пернелер екілік ауыстырп-қосқыштың міндетін атқарады, бұл мыналар білдіреді: пернені басу әлдебір функцияны қосады, қайталап басу – оны өшіреді. Caps Lock пернесі әдетте жоғарғы және төменгі регистрлардың пернетақтасын ауыстырып-қосу қызметін атқарады.

Драйверіне байланысты пернетақтаның пернелерінің біреуі немесе екеуі (мысалы, Shift+ Shift) орыс және латын алфавиттерінің ауыстырып –қосқышы болып хабарланады.

Алфавитті-цифрлық символдың бейнесі бар пернені басқанда экранға меңзердің орнына сәйкес символ шығады және меңзер бір орынға оңға қарай жылжиды. Символ кіші әріп (Caps Lock өшірілген) немесе үлкен әріп (Caps Lock қосылған), латын немесе орыс әрпі (алфавитті ауыстырып қосқыштың жағдайына байланысты) болуы мүмкін. Егер Shift пернесін басып, оны жібермей отырып алфавитті-цифрлық символдарды тергенде регистр уақытша ауыстырылады. 0-9 дейінгі сандар алфавитті ауыстырып қосқышқа байланыссыз төменгі регистрден шығарылады.

Кейбір пернелердің белгілеулері оң жақ пернетақтада (сандық немесе қосалқы) пернетақтада қайталанады. Олар сандық ақпаратты теруге арналған. Num Lock ауыстырып-қосқышымен бұл пернетақтаны 0-9 цифрларын, арифметикалық амалдардың негізгі белгілерін, ондық бөлшектердің бүтін және бөлшек бөліктерінің бөлгішін енгізу режиміне ауыстыруға болады. Бұдан басқа, мұнда кейбір басқару пернелері қайталанған.

Кейбір арнайы пернелердің неғұрлым типтік функциялары.

Enter – Енгізуді аяқтау сигналы. Меню пунктін таңдау. ОК батырмасын басу.

Esc – Бағдарламаны аяқтау. Операцияны болдырмау немесе операциялар тізбегіне кері қайту. Cancel батырмасын басу.

Fl – Экранға көмек сөз шығару (анықтама).

Left – Меңзерді солға жылжыту (меңзер жақтауын).

Up – Меңзерді (меңзер жақтауын) жоғары жылжыту.

Down – Меңзерді (меңзер жақтауын) төмен жылжыту.

Right – Меңзерді (меңзер жақтауын) оңға жылжыту.

Home – Меңзерді жолдың басына ауыстыру.

End – меңзерді жолдың соңына ауыстыру.

PgUp – Бір «бетке» жоғары жылжыту.

PgDn – Бір «бетке» төмен жылжыту.

Ins – Редакторларда ақпарат енгізгенде кірістіру және орнын басу режимін ауыстырып қосу.

Del – Меңзердің оң жағында орналасқан символды жою.

Backspase – меңзердің сол жағындағы символды жою.

Tab – Меңзерді бір басқару позициясынан басқасына ауыстыру.

1. 
   Командаларды, жолдарды және т.б. енгізіп болғаннан кейін ENTER-ді басыңдар. Жаңадан бастаған пайдаланушылар ол туралы ұмытып кетеді.
   
2. 
   Егер сендер бір нәрсені дұрыс істемесеңдер, ESC-ті басыңдар.
   

3. 
   Егер сендер қиындыққа кездессеңдер, F1 пернесін басыңдар. Әдетте бұл жағдайда экранға көмек сөз шығады.
   

Егер сендер жеке пернені басып ұстаңдар, машина сендер оны көп рет бастыңдар деп түсінеді де, бірнеше бірдей белгі шығарады. Көптеген операцияларды орындау үшін екі (немесе үш) пернелерді қатар басып, мысалы, CTRL+L, бұл сендерге алдымен CTRL пернесін басып, содан соң оны жібермей тұрып, L пернесін басып және жіберу керек екенін білдіреді. Содан кейін Ctrl-ды да жіберуге болады.

Меңзер – экранда жыпылықтап тұратын белгі. Меңзер экранда алфавитті-цифрлық пернені басқанда символ қай жолға енгізілетінін көрсетеді. Символды енгізгеннен соң, меңзер оңға қарай бір қадам жылжиды. Меңзердің экранда пайда болуының мәні – алфавитті-цифрлық ақпаратты енгізуге шақыру. Enter пернесін басу арқылы ақпаратты енгізу аяқталады.

• 
  пернетақтаның жіктелуін оның пернелерінің әрбір тобының негізгі элементтерін атай отырып, баяндау және конспекті жазғызу (2.2.10.тапсырма).
  
• 
  Экран терезесінде пернелерді басу нәтижелерін байқау және көрсету үшін, маустың көмегімен WordPad мәтіндік редакторын іске қосу (Пуск – Программы – Стандартные - WordPad)
  
• 
  Екілік ауыстырып-қосқыштарды көрсету. Индикаторлар бойынша байқау. Алфавитті-цифрлық пернелерді басу. Әрекеттерді түсіндіру. Таңбаларды жоғарғы және төменгі регистрлерден экранға шығару. Жоғарғы регистр индикаторы.
  
• 
  Цифрлық пернетақтамен жұмыс істеу. Цифрлық пернетақтаның индикатары. Кейбір арнайы пернелердің неғұрлым типтік функциялары.
  
• 
  Enter, Esc, F1 пернелеріне ерекше көңіл бөлу оқушыларға қиын жағдайда бағытталуға көмектеседі.
  

2. Символдық пернелер алфавитті-цифрлық ақпаратты енгізуге арналған;

3. Цифрлық пернелер цифрлық ақпаратты енгізуге және меңзерді басқаруға арналған;

4. Орнату пернелері меңзерді экран бойы жылжытуға арналған.

• 
  оқушыларға он саусақтық жазу әдісінде қолданылатын пернетақтаның схемасын көрсетеді;
  
• 
  символдарды енгізу техникасымен – пернетақтаға саусақтарды орналастыру және соғу техникасымен таныстырады;
  
• 
  бірқатар әріптерді, сөздер мен мәтіндерді енгізу жаттығуларын орындау арқылы пернелердің орналасуы бойынша білімін бекіту;
  
• 
  жазу техникасын жетілдіруге және символдарды теру жылдамдығын арттыруға мүмкіндік береді.
  

• 
  пернетақтаның негізгі қатары;
  
• 
  пернетақтаның жоғарғы қатары;
  
• 
  пернетақтаның төменгі қатары;
  
• 
  бас әріптер мен тыныс белгілері;
  
• 
  жазу техникасы мен жылдамдығын дамыту.
  

• 
  жаттығудың орындалу уақыты;
  
• 
  енгізілген символдар саны;
  
• 
  символдарды терудің орта жылдамдығы.
  

• 
  Ерікті мәтінді енгізу. Енгізудің орта жылдамдығы есептеледі.
  
• 
  Мәтінді үлгі бойынша енгізу. Жаттығу мақсаты – мәтіндегі барлық символдарды, бос орындарды қоса, дұрыс теру. Енгізу кезінде жіберілген қателер саны мен жазу жылдамдығы бағаланады.
  
• 
  Тренажер бағдарламасын жүктеу ретін, оқушылар болашақта өз бетімен кез-келген уақытта жаттығуы үшін конспектеуі керек.
  
• 
  Жүктеуден кейінгі тренажер режимдерін орнатуды конспекттеу.
  

• 
  Баға қойғанда бағдарламаның статистикалық мәліметін қолдану.
  
• 
  Пернетақта тренажерінің негізгі сипаттамаларымен таныстыру.
  

Компьютердің сыртқы құрылғылары. Енгізу-шығару құрылғылары. Монитор. Пернетақта. Пернетақталық тренажер.