Сабаќтыњ таќырыбы: Есептеуіш техника кабинетінде техника ќауіпсіздік жєне тєртіп ережелері

A - Z бас әріптер

а – z кіші әріптер

0 – 9 сандар

бос орын

! леп белгі

# диез

% пайыз

& амперсант

$ доллар белгісі

" қос тырнақша

' апостроф

. нүкте

, үтір

; нүктелі үтір

: қос нүкте

+ қосу белгісі

- азайту

* жұлдызша

/ көлбеу сызық

\ кері көлбеу сызық

^ кірістірме белгісі

= теңдік

< кішілік белгісі

> үлкендік белгісі

() сол және оң жақшалар

? сұрақ белгісі

_ ерекшелеу белгісі

~ тильда

Паскаль тілінде жасалған программа жолма жол жазылған осы тіл операторларының бірізділігінен тұрады. Бір жол бірнеше операторлардын тұруы мүмкін, олар бір – бірінен қос нүктемен « : » бөлінеді.

Паскаль тілінде пайдаланылатын арифметикалық операциялардың символдары:

Арифметикалық операциялар белгілері	Операциялар аты	Паскаль тілінің символдары	Жазу пішіні
	Дәрежеге көтеру	^	2^3
Х	Көбейту	*	2*3
:	Бөлу	/	4/2
	Бүтін сандық бөлу	\	5\2
+	қосу	+	2+3
-	азайту	-	5-2

Сабақты қорытындылау:

1. 
   Программалау тілі дегеніміз не?
   
2. 
   Паскаль қандай тіл?
   
3. 
   Паскаль тілінде тілдің алфавиті не үшін қажет?
   

Үйге тапсырма:       Программалау тілдері.

Тілдің алфавиті                     

                

5 – сабақ сыныбы____ күні _______ Пән мұғалімі ________________
Сабақтың тақырыбы: Паскаль – программалау тілі. Тілдің алфавиті.
Мақсаты:

Паскаль программалау тілінің алфавитімен таныстыру және алгоритмді программалау тілінде жазу ережелерін түсіндіру.

Жасанды тілдің қалай құрылатынын сезіну.

Тәртіптілік пен жинақылық дағдыларының қалыптасуына әсер ету.

Көрнекілігі:

Сабақ жоспарын экранда проекциялау, мульт.мед.жабдықтар, компьютер, Паскаль-программа.

Өтілу әдісі: Мультитехникамен жабдықталған дәстүрлі сабақ.
І. Сабақтың барысы: Жаңа сабақ.

1. 
   Паскаль тілі
   

ПС. Алгоритмнің бәрі формулалармен ғана емес сөздерменде жазылады. Ол сөздерді компьютер қалай түсінеді? Компьютер деген машина болса, ол командаларды қалай орындайды?

Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны машинаға түсінікті тілде жазамыз. Ондай тілдер өте көп. Солардың кең тараған бір түрі Паскаль. Одан басқа АЛГОЛ, ФОРТРАН, БЕЙСИК, ДЕЛФИ... т.с.с болып кете береді. Паскаль тілін 1968-1970 жылдары швейцариялық ғалым Никалус Врит оқып-үйренуге қолайлы тіл ретінде ұсыған.

Паскал тілінде программа үш бөліктен тұрады:

1. тақырып

2. сипаттау бөлімі

3. операторлар бөлімі

Түйінді сөз – мағанасы алдын ала анықталған, Паскаль тілінің құрамына кіретін ағылшын сөзі. (Оқулықтың 39 бетіндегі 2.2 кестені қара)
Мыс: program, var, begin, while…

Идентификатор – айнымалыларды белгілеу үшін және программалау үрдісінде қолданылатын арнайы таңбалар мен белгілер көбінесе латын әріптері және цифрлар).

Мыс:

x=9, y01:=0.1, y02:=0.5, mektep:=’Уалиханов’

мұндағы: x, y01, y02, mektep шамалары идентификатор болып табылады.
2. Тілдің алфавиті.

Паскаль – тіл деп аталған соң оның кәдімгі тілдегідей өз алфавиті бар.

Барлық латын әріптері – A … z;

Сандар: 0...9, 2-лік, 16-лық; (16-лық санды шатастырмау үшін оның идентификаторына $ белгісі тіркеліп жазылады, $1F);

Арифметикалық амалдар: +, -, *, /

Бұларды біз математикадан білеміз. Паскалда бұлардан басқа мынадай да амалдар қолданылады:

div — бүтін бөлу (бүтін санды бүтін санға бөлгендегі бөлiндінің бүтін бөлігін табу), мысалы, 10 div 3 = 3.

10 div 3 = 3

mod — қалдықты табу (бүтін сандарды бөлген кездегі бүтін қалдықты табу), мысалы, 10 mod 3 — нәтижесі 1.

Логикалық амал белгілері:

a
27 div 5 = 5

36 div 7 = 5

10 mod 3 = 3

63 mod 8 = 7

45 mod 8 = 5

x and y > 0

x y

5 2 true 1

-3 -100 false 0

50 0 false 0

x or y > 0

5 2 true 1

-3 -100 false 0

50 -5 true 1
nd— және (логикалық көбейту) операциясы;

or — немесе (логикалык косу) операциясы;

x and y > 0

not — емес (терістеу немесе жоққа шығару) операциясы;

true – ақиқат

false - жалған

div – бүтін бөлу. Мыс: 10 div 3 =3 қалдығы еленбейді.

mod – қалдықты табу. Мыс: 10 mod 3 =1 бүтін бөлігі еленбейді.

And – және (логикалық көбейту);

or - немесе (логикалық қосу);

not – емес (терістеу).

‘ (апостроп) – символдық немесе жолдық шамаларды қоршау (тырнақшаға алу) белгісі

:= - меншіктеу белгісі

; - операторлар арасын бөлектеу үшін қолданылады.

Бұдан басқа да көптеген таңбалар бар. Оларды болашақ сабақтарымызда қажеттігіне қарай біртіндеп анықтап отырамыз.

Қатыс таңбалары : >, <, >=, <=

3. Сабақты бекіту

Суреттегі жақтағы есептерді талдау, осыған ұқсас ауызша есептер шығару.

4. Үйге тапсырма:

§2.1, §2.2 оқу.

6 – сабақ сыныбы____ күні _______ Пән мұғалімі ________________

Сабақтың тақырыбы: Мәліметтердің типтері. Мәліметтердің стандартты типтері..
Мақсаты:

Оқушыларға мәліметтің типі мен стандартты типітер мен функциялармен таныстыру, айнымалыларды сипаттау жолдарын үйрету;

Типтердің Паскаль тілінде жазылу түрлері туралы ұғымдарын дамыту;

Қоршаған ортаның ортақ қасиеттері мен жеке қасиеттерін айыра білуге тәрбиелеу.

Көрнекілігі:

Сабақ жоспарын экранда проекциялау, мульт.мед.жабдықтар, компьютер.

Өтілу әдісі: Мультитехникамен жабдықталған дәстүрлі сабақ.
Сабақтың барысы
І. Кіріспе. (2мин)

• 
  Оқушыларды түгелдеу, сынып бөлмесі, тақта тазалығына назар аудару;
  
• 
  Журнал толтыру;
  
• 
  Оқушылардың назарын сабаққа бұру,
  

ІІ. Өткен сабаққа шолу. (7мин)

1. Үй жұмысын тексеру, ұпай беру (үй жұмысы бар-дұрыс – 1ұп, жоқ – 0; дұрыс емес – 0,5ұп)

2. Қысқаша сұрақ-жауап;

• 
  Паскаль тілінде программа қанша бөліктен тұрады?
  
• 
  Сандардың қандай түрлері бар? мысал.
  
• 
  Идентификатор деген не? Бірнеше мысал келтір.
  
• 
  Паскальтілінің қарапайым объектілерін атап шық?
  
• 
  := ‘ ; таңбалары Паскаль тілінде не үшін қолданылады?
  
• 
  Айнымалылар деген не? түрлері, мысал.
  

ІІІ. Жаңа сабақ (25мин)

1. 
   Мәліметтер типі.
   

Мәліметтердің немесе шамалардың типі дегеніміз олар қабылдайтын мәндердің сипаттамасы. Мысалы: мектеп –деген шама «оқушы», «ұстаз», «Ш. Уәлиханов» дегендей мәндер қабылдауы мүмкін. Мектеп шамасына «мұқит» немесе «трактор» деген мәндер беру адами түйсік тұрғысынан ыңғайсыздақ тудырады. Ал, Паскальды жасағанда, айнымалының типі қандай болса мәндер соған сәйкес болуы үшін типтер қолданылаған. Сондықтан типі бүтін деп көрсетілген айнымалыға ондық бөлшек сан меншіктей алмайсыз. Ондай жағдайда экранға «қате» деген белгі шығады.

Математикадағы өрнектерді, мысалы бөлшектерді, дәрежелерді Паскал-программаның ортасында компьютер экранында жазуға бола ма? Есптердік өрнектердің бәрі әріптермен белгіленген. Паскаль әріптердің орнына сандарды қалай қояды?

1. Арифметикалық өрнектер

Математикалық жазылуы	Паскаль тілінде жазылуы
ах3 + вх + с	a*sqr(x)*x + b*x + c
	sqrt(abs(ln(cos(x)+sin(x)))) шатасып кетпес үшін ашылған және жабылған жақсалардың сандарының теңдігін тексеру керек
sin2x – cos2x	sqr(sin(x)) – sqr(cos(x))
	(sqr(a) + exp(sqr(x)))/(sqr(a)+ exp(-sqr(x)))
	((sqr(a) + sqr(b))/(a*b*sqr(sin(x))*sin(x))
xylnx	exp(y*ln(x))
	exp(1/3*ln(x+y))