Сабақтың тақырыбы: «№1 зертханалық жұмыс. Жұмыс орындарында ауаның шаңдануын өлшеу»

Жұмыс аймағындағы ауаның шаңдануына бақылау әдістері мен құралдары көптеген, оларды екі топқа біріктіруге болады: І) Тікелей әдістері - шаңның сынамаларын алу құралында дисперстік фазаны бөліп алу (сүзу, электро және термопреципитация, өкпіндік шектіру арқылы), соңынан шаңның салмағын (массасын) өлшеу әдістері; Жанама әдістері (дисперстік фазаны бөліп алмай) шаңның массалық концентрациясын анықтауға мүмкін береді. Жанама бақылауда мына әдістер қолданылады: радиациялық-оптикалық (өлшенген бөлшектермен ортадан фазаны бөлусіз жарықты жұтуы); радиоизотоптық(ауа шаңдануын жұтылу дәрежесіне байланысты өлщеу), электрлік немесе электрондық (шаң бөлшектерін датчикке түскен электрлік импульстің бөлшектерін есептеу негізінде өлшеу); депреометрлік (шаңның фильтрленген санына байланысты фильтрдің қарсылығын анықтау); пьезометрлік (тұрып қалған шаңның санына байланысты пьезоэлектрлік пластинаның жиілігінің тербелісін анықтау) және т.б.

Кезеңдік бақылау құрылғылары (бір реттік өлшеулер) келесі талаптарды орындау қажет: өлшеудің жоғары дәлділігі; сынама алу ұзақтығы және сынаманың жоғары көрсеткіші; массасы 6 кг аспау керек.Осы құралдардағы шаңдануды өлшеу тікелей әдіспен шаңды екі және одан да көп фракцияға бөлу арқылы, кейінгі бөлшектердің (SiO2 және т.б.) заттық құрамын анықтаумен жүргізеді. Қазіргі уақытта ауа шаңдануының жанама түрде өлшеу түрлерін қолданатын тенденцияны отырып жасайды (радиобатқыштың басты негізімен. Мысалы, «Прима-01» концентратометр. (1 сурет)

Шаң өлшеуші құралдар жүйесінің автоматталған екі түрі бар: автоматты шаң жинағыштар және автоматты шаң өлшеуіштер. Осы құралдардың жұмысы ауаны танудың жанама әдістерінде негізделіп, осы әдістердің кемшіліктері мен жетістіктеріне сүйеніп шаңдану деңгейін өлшеудің үздіксіз деңгейімен қорытылып, ауысымына (аптасына) орта концентрациялардың анықталуына себеп болып, еңбектің гигиеналық шарттарын бағалап, шаңмен күрес жұмысының ұтымтылығын бағалауға мүмкіндік береді.