Сабақтың тақырыбы : Ж. Аймауытовтың "Әнші" әңгімесіндегі Әмірқан бейнесі

жүктеу 213,59 Kb. бет 73/78 Дата 14.05.2022 өлшемі 213,59 Kb. #38589 түрі Сабақ

Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту. Сабақтың әдісі: зерттеу сабағы. Сабақтың көрнекілігі: жыраулар поэзиясы, суреттер. Сабақтың барысы: Доспамбет жырау (1490-1523) - жырау, қолбасшы, батыр. Доспамбет жырау қазақ халқының қалыптасу кезеңінде өмір сүрді. Кіші Ноғай ордасында әскери қолбасшы болды. Дешті Қыпшақты көп аралаған, Бақшасарайда, Стамбұлда болған. Қырым ханының жағында көптеген әскери жорықтарға қатысқан. Доспамбет жырау тайпааралық ұрыстардың бірінде 1523 жылы Астрахан маңында қаза тапты. 1588 жылдың 25-ші шілдесімен таң¬баланған құжатта Доспамбетті “Доспамбет ата” деп хаттаған. Демек, ол сол кезде 60 пен 70 арасындағы ақсақал жастағы адам болған. Жыраудың 1591 жылғы Мәскеуге сәтсіз жорықта қатты жараланып, Азауға жете алмай жолда өлген сыңайы бар. Осы деректерді саралай келгенде Доспамбет 1520-1591 жылдар аралығында өмір сүрген боп шығады. Доспамбет жырау өз басын өлімге тігіп, сан рет қанды шайқастарға қатысқан ата қонысын үлкен сүйіспеншілікпен толғайды. Жырау ел қорғау, жорық тақырыбына арналған жырларында елі мен жері үшін өлген ердің арманы жоқ деп, отаншылдық рухты бәрінен биік қояды. Өзі туған Азау қаласын «Азаулының Ыстамбұлдан несі кем?!» деген жолдарына қарағанда Доспамбеттің көргені, білгені көп, білімді адам екенін аңғарамыз. Және Азау қаласының аты ақын шығармаларында жиі кездеседі. Жыраудың “Тоғай, тоғай, тоғай су” толғауындағы: Ер Мамайдың алдында Шаһид кетсем өкінбен, – (Сонда. 34-б. ) деген жолдар ойға қалдырады. Арғымаққа оқ тиді, Отыз екі омыртқаның буынынан..., немесе Азаулының Аймадет Ер Доспамбет ағаның, Хан ұлында несі жоқ, ... деген өлең жолдарынан Аймадет сөзін жиі байқаймыз. Сондай-ақ, Доспамбет жырларында үш жерде өз кіндігінен болған ұлдарының аты аталады: Білмеймін мен жаман күн Болатсыз қылыш кесерін, Айналасы алты жылдың ішінде Есақай, Қосай екі ұл Азау билеп өсерін. Есақай, Қосай екі ұл Алдыңызға жыр құшақлай, Жылап шықса не айтарсыз? –өлең жолдарында оның ұрпақтары туралы да айтылып кетеді. Бұл дәстүр толыса, кемелдене келе жаңа сипатқа ие болды. Жыраудың шығармалары біздің заманымызға толық жетпеген. Оның жырларының көпшілігі жорық үстінде қолма-қол айтылған. Сондықтан ел жадында сақталғандары ғана бізге жеткен. Доспамбет өлеңдерінен аллитерация, ассонанс, анафора, эпифоралар теріп алу. Тоғай, тоғай, тоғай су, Тоғай қондым, өкінбен. Толғамалы ала балта қолға алып, Топ бастадым, өкінбен. Тоғынды сарты нар жегіп, Көз түзедім, өкінбен. Туған айдай нұрланып, Дулыға кидім, өкінбен. Қалаға қабылан жаулар кіргей ме? Қабырғадан дұспан жалдап жүргей ме? Қатарланып, қарланып, Қайран ер қарт күреңге мінгей ме? II. Салыстыру. Тағы бір ерекшілігі Махамбет жырларының Доспамбет сарынымен үндестігі. III. Бекіту кезеңі. Ер Доспамбет бейнесін топтастыру арқылы шығару. 1. «Азаудың ер Доспамбет ағасы» 2. «дулыға киген» Доспамбет, 3. «туған айдай нұрланған» Доспамбет, 4. «топ бастаған» Доспамбет, 5. «тоғай қонған» Доспамбет, 6. «ару сүйген» Доспамбет 7. Азаулының Аймадет Ер Доспамбет ағаның, 8. «астына қарт күреңді мініп», 9. «болат қылыш асынып» 10. «күңіреніп күн түбіне жортқан», 11. «садақ толған сайгез оқ өткеріп», 12. «арғымақтың талдай мойнын талдырып» жаумен талай шайқасқан батыр жігіт болған «Апырым, ер Доспамбет!» IV. Үйге тапсырма. «Толғамалы ала балта қолға алып, Топ бастадым, өкінбен» тақырыбында ойтолғау жазу. V. Бағалау парағын үлестіру. : жүктеу 213,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз